İşgalden beş ay önce anlaşmışlar
Güncelleme Tarihi:
Irak savaşı esnasında ABD Başkanı olan George Bush ve Avrupa’daki en büyük müttefiki İngiltere’nin eski Başbakanı Tony Blair’in, işgal başlamadan beş ay önce gizli bir anlaşmaya vardıkları ortaya çıktı.
Blair’in özel sekreteri Matthew Rycroft tarafından gönderilen mektuba göre, İngiltere ve ABD, "Birleşmiş Milletler’in (BM) silah denetçisi Hans Blix'in birinci BM kararının ihlal edildiğini bildirmesi halinde, Güvenlik Konseyi tarafından alınacak ikinci bir karara gerek duyulmaksızın harekete geçme" konusunda anlaştı.
Buradaki amaç, BM’nin düzenleyeceği ikinci oylamada Fransa ve Rusya gibi ülkelerin veto hakkını kullanması riskini ortadan kaldırmaktı. Bu durumda, Saddam’a “ikinci bir şans” tanınmayacaktı.
Belgede, Bush yönetimini BM’de bir rol almaya yöneltecek ve BM müfettişleriyle çalışmaya devam etmesini sağlayacak tek yolun bu şekilde hareket etmek olacağı ifade edildi.
Rycroft, 17 Ekim 2002 tarihinde hazırladığı belgeyi dönemin Dışişleri Bakanı Jack Straw’ın özel kalem müdürü Mark Sedwill’e gönderdi. Rycroft, “Bu hassas bir belge” diye not düşerken, “belgenin sadece içeriğini bilmesi gereken insanlar tarafından okunması ve kopyalanmaması gerektiğini” belirtti.
Rycroft hazırladığı belgeyi İngiltere’nin BM büyükelçisi Jeremy Greenstock’a da gönderdi. Buna karşın, Irak savaşının BM kararı olmadan başlatılmasının yasadışı olacağını savunan başsavcı Lord Goldsmith’e belgenin gösterilip gösterilmediği bilinmiyor.
VETO OLASILIĞINA KARŞI ÖNLEM
Rycroft’un mektubu, dönemin savunma bakanı Jack Straw, savunma bakanı Geoff Hoon ve genelkurmay başkanı Amiral Mike Boyce’un katıldığı bir Irak toplantısının ardından hazırlandı. Toplantıda yer alan diğer isimler Blair’in üst düzey danışmanı Jonathan Powell, devlet ilişkileri direktörü Sally Morgan, iletişim direktörü Alastair Campbell ve dış politika danışmanı David Manning’di.
Toplantı sonucunda, “ABD’yi BM’nin çizdiği yolda tutmanın tek yolu, en üst düzey silah müfettişi Blix’in, Irak’ın ilk BM kararını ihlal ettiği yönündeki kararının açıkça kabul edilmesi ve böylesi Saddam’da ikinci bir şans tanınmaması” kararı alındı.
Rycroft, mektubuna iç karartıcı şu sözlerle devam etti: “Diğer bir ifadeyle, Fransa veya Rusya’nın veto oyu kullanmasıyla BM’den ikinci bir kararın çıkmaması gibi bir durumda… İngiltere ve ABD harekete geçmelidir”.
Blair’in ofisi tarafından hazırlanan belgeye karşın, İngiliz hükümeti Irak işgalinden önceki günlerde askeri harekatın başlaması için ikinci bir BM kararının gerekli olduğunu defalarca belirtmişti.
Rycroft'un mektubunda belirttiği ilk BM kararı, 2002 yılında oy çokluğuyla kabul edilen 1441 sayılı karardı. Başsavcı Goldsmith ve hükümetin hukuk danışmanları, Irak savaşının yasal kabul edilebilmesi için BM’nin ikinci bir karar alması gerektiğini ifade etmişti.
Ancak, müfettiş Blix hiçbir zaman Irak’ın BM’nin ilk kararını ihlal ettiğine yönelik bir rapor açıklamadı.
Dahası, Rycroft'un mektubu, dönemin dışişleri Bakanı Straw’un düşünceleriyle de çelişiyordu. Irak Savaşı’nın yasallığını inceleyen Chilcot Paneli, Straw’un Ekim 2002’de Fransız mevkidaşı Dominique de Villepin’e, “ABD’nin ilk BM kararına dayanarak ikinci bir karar alınmasına inandığını söylediğini” içeren bir açıklama ortaya çıkardı.
FİKRİNİ DEĞİŞTİRDİ
Söz konusu açıklama, Irak işgaline karşı olan bir diğer isim, dışişleri bakanlığının en üst düzey danışmanı Michael Wood tarafından yazıldı. Panel aynı zamanda, BM büyükelçisi Greenstock’un, “ikinci kararın geçirilmesi halinde bunun gerekliliğinin kamuoyuna belirtileceğini” ABD’li mevkidaşına söylediği anlaşıldı.
İngiltere’de yıllardan beri Irak Savaşı’nın yasallığı konusunda tartışmalar sürüyor. Başsavcı Goldsmith, zamanında 2002’deki ilk BM kararının işgal için yeterli olmadığını Blair ve Straw’a bildirmişti.
Ancak Goldsmith, Şubat 2003’te ABD’ye yaptığı ziyarette fikrini değiştirdi. Bush'un hukuk danışmanları Goldsmith’e 1441 sayılı kararın kendi “kırmızı çizgilerini” aşmadığını, kararı bu yüzden kabul ettiklerini ve ABD’nin ikinci bir BM kararına ihtiyaç duymadığını ifade etti.