Ä°ÅŸgalci kumandanın mezarı zamanla evliya türbesi oldu

Türkiye'de evliya türbesi olduÄŸuna inanılan mekánların en ilginçlerinden biri Tokat'ta bulunuyor. Anadolu'yu 13. yüzyılda iÅŸgal eden MoÄŸol ordularının kumandanlarından biri olan ve 1313'te Tokat'ta ölen Esentimur oÄŸlu Nureddin'in mezarı bugün evliya türbesi zannediliyor ve ‘‘Esentimur’’ adı yanlışlıkla ‘‘Sen Timur’’ diye okunduÄŸu için MoÄŸol kumandanın bir Hristiyan azizi olduÄŸuna inanılıyor.Türkiye'nin hemen her tarafında mutlaka bir evliya türbesi vardır ama bu türbelerin çoÄŸu evliyalıkla alákası olmayan kiÅŸilere aittir ve toplumsal hafızamızın zayıflığından kaynaklanır.Evliya türbeleri arasında en enteresanlarından biri hálen Tokat'ta bulunuyor ve bundan asırlarca önce Anadolu'yu iÅŸgal eden MoÄŸol ordusunun kumandanlarından birinin, 1313'te Tokat'ta ölen Esentimur oÄŸlu Nureddin'in mezarı, bugün 'hácet kapısı' olarak ziyaret ediliyor. Ä°nsanlar her PerÅŸembe günü türbeye gelerek dertlerine deva bulmak için Esentimur'a dua ediyorlar.Türkler ve MoÄŸollar tarih boyunca birbirleriyle mücadele içindeydiler. Hunlar'dan itibaren Türk boylarıyla MoÄŸol kabileleri arasında yaÅŸanan siyasi hákimiyet mücadelelerinde, Cengiz Han ortaya çıkana kadar genelde Türkler üstün oldular ana Cengiz Han ile çocuklarının kurdukları MoÄŸol devletleri birçok Türk yönetimini yıkıp, çeÅŸitli Türk boylarını idare altına aldı.Bu dönemde Türkler'in Maveraünnehir bölgesinde yaÅŸadığı ÅŸehirler de MoÄŸollar tarafından tahrip edildi ve milyonlarca Türk öldürüldü, bir o kadarı ise canını batıya göçederek kurtardı. MoÄŸollar, Türk bölgelerindeki yeraltı sulama kanallarına varıncaya kadar herÅŸeyi yakıp yıktılar.MoÄŸollar'ı durdurmayı Mısır'da ve Suriye'de hüküm süren bir Türk devleti olan Memlükler baÅŸardı. Ancak aynı baÅŸarıyı gösteremeyen Türkiye Selçukluları, 1246'daki KösedaÄŸ Savaşı'nı kaybettikten sonra Ä°lhanlı Devleti'nin yani MoÄŸollar'ın hákimiyeti altına girdi ve MoÄŸollar Anadolu'yu iÅŸgal ettiler. Orta Anadolu'daki Türkmenler batıya doÄŸru sürüldü ve yerlerine MoÄŸol aÅŸiretleri yerleÅŸtirildi. Tokat, Sivas, Amasya, Ankara, Çorum ve KırÅŸehir taraflarına 250 bin kiÅŸilik bir MoÄŸol nüfus geldi.13. asrın sonlarında Ä°lhanlılar'ın, yani Ä°ran'da bulunan MoÄŸollar'ın hükümdarı Gazan Han'ın Müslüman olmasından sonra putperest olan ordusunun çoÄŸunluÄŸu Ä°slamiyet'i seçti ve Anadolu'daki MoÄŸollar Müslüman oldular. Bunlardan biri, Tokat'taki MoÄŸol iÅŸgal kuvvetlerinin komutanı EsentimuroÄŸlu idi. EsentimuroÄŸlu, Ä°slamiyet'i kabul etmesinden sonra bir isim daha almış ve 'Nureddin' olmuÅŸtu. 1313 yılında Tokat'ta öldü ve askerleri mezarının üstüne Türk mimarisinde sıkça rastlanan çadıra benzer koskoca bir türbe inÅŸa ettiler. Türbenin dış duvarlarına da Ä°ran'ın meÅŸhur ÅŸairi Firdevsi'den mısralar yazıldı.Ä°lhanlı Devleti bir süre sonra yıkıldı ancak Anadolu'daki MoÄŸol aÅŸiretleri varlıklarını sürdürdüler. Kısa sürede büyüyen Osmanlı Devleti, 14. yüzyılın sonlarında MoÄŸollar'ın da bulunduÄŸu Orta Anadolu'ya hákim oldu. Tokat, Amasya ve Sivas'ta yaÅŸayan MoÄŸol aÅŸiretleri Anadolu'nun yükselen yeni yıldızı sayılan Osmanlılar'a itaat ettiler. 1402'deki Ankara Savaşı'nda Osmanlı hükümdarı Yıldırım Bayezid'i maÄŸlup eden Timur, Ä°lhanlılar zamanından kalan MoÄŸollar'ın çoÄŸunu zorla Asya'ya geri götürdü, gitmek istemeyen binlerce MoÄŸol'u da öldürdü. Tokat'ta MoÄŸol kalmamıştı ancak iÅŸgal güçleri kumandanının türbesi duruyordu. Zamanla Tokatlılar bu türbede yatan kiÅŸinin kim olduÄŸunu unuttular ve Esentimur oÄŸlu Nureddin'in türbesi, en büyük evliya mezarlarından biri oldu. Bu arada kitabedeki Esentimur ismi de yanlış okundu. 'Esentimur' kelimesi 'Sentimur' zannedildi, bu sözün aslının 'Saint Timur' olduÄŸuna inanıldı ve MoÄŸol kumandanına bir de 'Hristiyan azizi' páyesi veriliverdi.Tokat'ta özellikle kadınlar, 'Sivri Tekke' diye isimlendirilen mekánı her PerÅŸembe günü ziyaret ediyor ve pencerelerinin önünde mumlar yakarak dertlerine deva arıyorlar.Â