İran'daki seçim gerginliği-tüm süreç
Güncelleme Tarihi:
İran seçimleri sonrası gerginlik süreci
Haziran
12 Haziran: Mahmud Ahmedinecad ile Mir Hüseyin Musavi, Mohsen Rezaei ve Mehdi Karroubi Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde karşı karşıya geldi.
13 Haziran: Ahmedinecad’ın yüzde 63 oy alması ile Musevi oylamaya hile karıştığını iddia edip (neyin) durdurulmasını talep ediyor. Taraflar arasında çatışma çıkıyor.
14 Haziran: Ahmedinecad zafer konuşması yapıyor, dini lider Ayetullah Ali Hamaneyi tebrik mesajı gönderiyor. El Arabiya televizyonunun Tahran şubesi kapatılıyor.
15 Haziran: 1979 İslam Devrimi'nden bu yana en kalabalık insan topluluğunun bir araya gelmesi Hamaneyi'nin oylamanın tekrar sayılmasına ikna ediyor. Gösterilerde sekiz kişi öldü.
16 Haziran: Musevi tekrar sayımın daha fazla karışıklığa sebep olacağını belirtiyor. İran Kültür ve İslami İrşad Bakanlığı yabancı medya mensuplarının haber yapmasını yasaklıyor ve otellere hapsediyor.
17 Haziran: Binlerce Musevi destekçisi ağızları bantlı halde “sessiz protesto” gerçekleştiriyorlar. İran milli takımının bazı oyuncuları Güney Kore ile yapılan dünya kupası eleme maçına bileklerinde yeşil bant ile çıkıyor. bu futbolcuların akıbeti ne oldu?
18 Haziran: Eylemlerin altıncı gününde Musavi yanlısı protestocular siyah elbiseler giyerek Pazartesi günü öldürülen sekiz kişiyi anıyor.
19 Haziran: Hamaneyi ilk kez televizyona çıkarak 11 milyonluk farkın değişmeyeceğini belirtip Ahmedinejad’ın zaferini teyit ediyor.
20 Haziran: Hamaneyi'nin protestoları durdurun çağrısı ardından Tahran sokaklarında polisle çatışmaya giriliyor. Yaşanan çatışmalarda 450 kişi gözaltına alınırken, Neda Agha Sultan’ın da aralarında bulunduğu 10 kişi hayatını kaybetti. Musevi’nin şehitlik için hazır olduğu iddiaları yayıldı.
21 Haziran: İran'ın Anayasayı Koruma Konseyi 50 şehirde bulunan seçim pusulalarının yasal seçmen sayısından 3 milyon fazla olduğunu ancak bunun seçim sonucunu etkilemeyeceğini açıkladı.
22 Haziran: Binlerce gösterici ile polis Haft-e Tir meydanında karşı karşıya geldi.
23 Haziran: İran parlamentosu yetkilileri Ahmedinecad’ın yemin edeceğini ve kabinesini 26 Temmuz ile 19 Ağustos tarihleri arasında belirleyeceğini açıkladı. Obama İran’daki olaylar üzerine şok geçirdiğini ve üzüntü duyduğunu belirtirken, İngiltere sınır dışı edilen iki diplomatı ardından iki İranlı diplomata aynısını uyguladı.
24 Haziran: Tahran’da çıkan gösterilerde Musavi destekçileri güvenlik güçlerinden dayak yerken, aralarında İngiliz pasaportu bulunduran yabancı uyruklu kişiler gözaltına alındı.
25 Haziran: Önceki gün polisin planlanan bir gösteriyi engellemesi ardından, gösterilerde ölenleri anmaya yönelik anma töreni yapılamadı. İran’ın Meksika büyükelçisi Muhammed Hasan Gadiri, 26 yaşındaki Neda Agha Sultan adlı kadının öldürülmesi arkasında ABD’nin olabileceğini söyledi. Sultan muhaliflerin ilk sembolü haline gelmişti.
26 Haziran: Hamaneyi yaptığı açıklamada eylemlerin arkasındakilere yönelik olarak seçim sonuçlarına karşı gelenlere taviz verilmeyeceğini belirtti. İran Güvenlik Konseyi Musevi’nin açıklamalarını mantık ve ahlak dışı olarak belirtti. Aşırı dinci lider Ahmed Katemi, muhalif liderlerin idam edilmesi çağrısında bulundu.
27 Haziran: Uluslararası Af Örgütü gerçekleşen eylemlerde 70 bilim adamı ve sekiz politikacının gözaltına alındığını duyurdu.
28 Haziran: Seçimlerden günler sonra yetkililerin izin ilk protesto gösterisinde Musavi destekçileri Tahran’da ikinci bir sessiz protesto gerçekleştirdiler.
29 Haziran: Ahmedinejad eylemcilerin sembolü haline gelen Neda Agda Soltan’ın ölümünün şüpheli olduğunu belirtti.
30 Haziran: İran mahkemesi Ahmedinecad’ın sayım tekrar ardından galip geldiğini ve Temmuz sonunda yemin edeceğini açıkladı.
Temmuz
2 Temmuz: Hamaneyi gözaltına alınan kişilerin ailelerini ziyaret ederek mahkemenin tutuklu bulunanların haklarını koruyacağını ve serbest bırakılacaklarını açıkladı.
3 Temmuz: Bir dini lider gözaltında bulunan İngiliz Büyükelçiliği çalışanlarının bazılarının mahkemeye çıkarılabileceğini belirtti.
4 Temmuz: Musavi destekçisi olan eski Başbakan Ali Akber Haşimi Rafsancani protestoları desteklerken, “zayıflayan bilincin ortaya çıkan sonuç ile tatmin edileceğini” belirtti.
5 Temmuz: Musavi bir gazetenin haberine göre İran'ın lider kadrosunun önüne geçmek için yeni bir parti kurma planlamaya başladı.
6 Temmuz: Hamaneyi Batılı güçlerin İran’ın iç düzenini bozmaya çalışmak ile suçlarken, ABD’li ve Avrupalı medyayı İranlıları “eylemciler” olarak tasvir etmekle suçladı.
7 Temmuz: Ahmedinecad yüzde 85 katılım ile gerçekleşen seçimleri “dünyadaki en özgür seçim” olarak tanımlarken, muhaliflerin ellerinde en ufak bir delil olmadığını söyledi.
9 Temmuz: Binlerce kişi 1999’da Tahran Üniversitesi'nde gerçekleştirilen eylem yerine doğru yürüyüş yaptı.
17 Temmuz: Eski Başbakan Ali Ekber Haşimi Rafsancani tutuklu olanların serbest bırakılması çağrısı yaptı.
19 Temmuz: Eski parlamento sözcüsü Mehdi Karroubi güvenlik güçlerinin tavrını “düşüncesiz ve açık yalanlar” olarak belirtirken, hükümetin muhaliflere saldırmadıklarını savunduğu açıklamaları “akıl almaz” olarak yorumladı.
20 Temmuz: Hamaneyi muhalifleri “toplumu güvensizliğe sürüklememesi” konusunda uyarırken, “Test ediliyorsunuz ve bu testte başarısız olmanız sadece kaybetmeniz değil, düşmeniz anlamına gelecek” dedi.
25 Temmuz: Altı kıtada 100’den fazla şehirde bir araya gelen protestocular, göz altına alınanan Musavi destekçilerinin salıverilmesini istedi.
26 Temmuz: Musevi, İran İçişleri Bakanlığı'ndan ölenler anısına bir anma töreni düzenlemesini isterken, Rusya’nın Ahmedinecad’ın zaferini desteklediğinin duyulması üzerine Rus büyükelçiliği önünde eylem düzenlendi ve “Rusya’ya ölüm” sloganları atıldı.
29 Temmuz: Hükümet gözaltında tutulan muhaliflerin 1 Ağustos’ta yargılanmaya başlanacağını açıkladı.
30 Temmuz: Musavi yas tutma törenlerinin 40'ıncı gününde tüm destekçilere toplanma çağrısı yaptı. On binlerce insan Tahran’ın en büyük camisi Masallah'da bir araya gelerek beraber namaz kıldı. Aynı gün içinde 12 yaşındaki Ali Rıza Tavasoli’nin Basij milisleri tarafından dövülerek öldürüldüğü iddia edildi.
31 Temmuz: Mehdi Karroubi, Ali Ekbar Haşemi Rafsancani’ye bir mektup yazarak politik suçluların cinsel taciz ve işkenceye maruz kaldığı endişesini taşıdığını belirtti.
Ağustos
1 Ağustos: Tutukların yargılanmasına başlandı.
3 Ağustos: Hamaneyi resmi bir seremoni ile Ahmedinejad’ın zaferini teyit ederken, Mir Hüseyin Musavi, Mehdi Karroubi, Ali Ekbar Haşemi Rafsancani ve Muhammed Hatemi seromoniye katılmadılar.
4 Ağustos: Reformculara ait internet siteleri ertesi gün gerçekleştirilecek yemin töreninde barışçıl protesto yapılması çağrısı yaptılar.
5 Ağustos: Ahmedinecad ikinci dönem başkanlığı için yemin etti. Eylemciler parlamento önünde “diktatöre ölüm” sloganları ile yürüdü. Muhalefet liderleri eski devlet başkanları Ali Ekbar Haşemi Rafsancani ve Muhammed Hatemi ile seçime katılan isimler Musavi, Mehdi Karroubi ve Mohsen Rezaei töreni boykot etti.
8 Ağustos: Tahran’daki Fransız ve İngiliz büyükelçilikleri için çalışan bir Fransız kadın ile iki İranlı mahkemede suçlu bulundu.
12 Ağustos: İran parlamentosu başkanı Ali Laricani, Mehdi Karroubi’nin tutuklulara cinsel taciz ve işkenceye yönelik endişelerini baştan aşağı yalan diye eleştirdi.
17 Ağustos: Mehdi Karroubi’nin açıklamaları gazetesi kapatıldı.
25 Ağustos: Bir yargıç kıdemli reformistlerden Saeed Hajjarian’ın en ağır cezaya çarptırılmasını istedi.
26 Ağustos: Hamaneyi seçimleri protesto eden grupların yabancı güçlerden destek aldığına inanmadığını söyledi.
Eylül
3 Eylül: Parlamento Ahmedinecad’ın kabinesinin çoğunu onayladı.
4 Eylül: Reformcular öldürülen 73 kurban hakkında bilgileri açıkladılar.
18 Eylül: İran Devrim Muhafızları'nın uyarısına rağmen Ramazan'ın son gününde on binlerce insan İran’ın Tahran, Kum, İsfahan, Meşhed, Şiraz, Raşt gibi şehirlerinde toplandı. Musevi ve diğer muhalefet liderleri tiranlara karşı direniş çağrısı yaptı.
Ekim
18 Ekim: Musevi protestolarda bir gerileme olmasına rağmen basına İran’ı değiştirme çabalarına devam etme sözü verdi.
28 Ekim: Hamaneyi Haziran’da gerçekleşen seçimler üzerinde şüphe yaratmanın suç olduğunu belirtti
Kasım
4 Kasım: ABD büyükelçiliğinin 1979'da işgal edilmesinin 30'uncu yıldönümünde eylemciler polis ile çatıştı. ABD bayrakları yakıldı.
22 Kasım: Cumhurbaşkanı eski yardımcılarından Muhammed Ali Abtahi, altı yıl hapse çarptırılması ardından kefalet ile serbest bırakıldı.
Aralık
19 Aralık: İran’ın en önde gelen muhalif dini lideri Büyük Ayetullah Hüseyin Ali Muntazari öldü. Muhalefet destekçileri anısına gösteri düzenledi.
23 Aralık: Büyük Ayetullah Hüseyin Ali Muntazari evi saldırıya uğradı.
24 Aralık: Hükümet Montazeri’nin doğum yeri olan Kum dışındaki şehirlerde anma törenlerini iptal etti.
27 Aralık: Aşure gününde düzenlenen anma törenlerinde çıkan çatışmaların ardından polis 5 kişinin öldüğünü doğruladı. Mir Hüseyin Musavi’nin yeğeni olan Seyed Ali Musavi’nin de ölenler arasında olduğu belirtildi.