İran'da yaşanan gerilim süreci SON

İran seçimleri sonrası gerginlik süreci

12 Haziran Seçimleri ila başlayan gerginlik: Mahmud Ahmedinecad ile Mir Hüseyin Musavi, Mohsen Rezaei ve Mehdi Karroubi Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde karşı karşıya geldi. Ertesi gün Ahmedinecad’ın yüzde 63 oy alması üzerine Musevi oylamaya hile karıştığını iddia etti ve seçimlerin durdurulmasını talep etti. Bu açıklamanın ardından iki tarafın destekçileri arasında çatışma çıktı.

Mahmud Ahmedinecad 14 Haziran’da zafer konuşması yaptı ancak aleyhine yapılan gösterilerde 1979 İslam Devrimi'nden bu yana en kalabalık insan topluluğunun bir araya gelmesi, dini lider Ayetullah Ali Hamaneyi'nin 15 Haziran’da oyların tekrar sayılmasına ikna etti. Aynı gün yaşanan gösterilerde ise sekiz kişi hayatını kaybetti.

İran Kültür ve İslami İrşad Bakanlığı 16 Haziran’da yabancı medya mensuplarının haber yapmasını yasakladı ve otellere hapsetti. Ertesi gün binlerce Musevi taraftarı ağızları bantlı halde “sessiz protesto” gerçekleştirdi. İran milli takımının bazı oyuncuları Güney Kore ile yapılan dünya kupası eleme maçına bileklerinde yeşil bant ile çıktı.

Neda Agha Sultan’ın ölümü: Dini lider Ayetullah Ali Hamaneyi televizyona çıkarak 11 milyonluk oy farkının değişmeyeceğini belirtti ve Ahmedinejad’ın zaferini teyit etti. Ancak Hamaneyi'nin protestoları durdurun çağrısı ardından Tahran sokaklarında muhalefet taraftarları polisle çatışmaya girdi. Yaşanan çatışmalarda 450 kişi gözaltına alınırken, Neda Agha Sultan’ın da aralarında bulunduğu 10 kişi hayatını kaybetti.  

İran'ın Anayasayı Koruma Konseyi 21 Haziran günü 50 şehirde bulunan seçim pusulalarının yasal seçmen sayısından 3 milyon fazla olduğunu ancak bunun seçim sonucunu etkilemeyeceğini açıkladı. Birkaç gün sonra İngiltere sınır dışı edilen iki diplomatına tepki göstererek iki İranlı diplomata aynı işlemi uyguladı.

İran’ın Meksika büyükelçisi Muhammed Hasan Gadiri, 25 Haziranda muhaliflerin sembolü haline gelen Neda Agha Sultan’ın öldürülmesinin arkasında ABD’nin olabileceğini söyledi.

Ayetullah Hamaneyi ise yaptığı açıklamada eylemlerin arkasındakilere seslenerek seçim sonuçlarına karşı gelenlere taviz verilmeyeceğini belirtti. Diğer yandan aşırı dinci lider Ahmed Katemi, muhalif liderlerin idam edilmesi çağrısında bulundu.

Seçimlerden günler sonra yetkililerin izin verdiği ilk protesto gösterisinde Musavi destekçileri 28 Haziran’da Tahran’da ikinci bir sessiz protesto gerçekleştirdiler. Ahmedinejad yaptığı açıklamada eylemcilerin sembolü haline gelen Neda Agha Soltan’ın ölümünün şüpheli olduğunu belirtti.

Taraflar arasında söz düellosu:  Hamaneyi 2 Temmuz tarihindegözaltına alınan kişilerin ailelerini ziyaret ederek mahkemenin tutuklu bulunanların haklarını koruyacağını ve serbest bırakılacaklarını açıkladı. Musavi destekçisi olan eski Başbakan Ali Akber Haşimi Rafsancani protestoları destekleyen açıklamalarda bulundu.

Hamaneyi Batılı güçlerin İran’ın iç düzenini bozmaya çalışmak ile suçlarken, ABD’li ve Avrupalı medyayı İranlıları “eylemciler” olarak tasvir etmekle suçladı. Ahmedinecad ise yüzde 85 katılım ile gerçekleşen seçimleri “dünyadaki en özgür seçim” olarak tanımlarken, muhaliflerin ellerinde en ufak bir delil olmadığını söyledi.

Ahmedinejad’ın açıklaması ardından eski başbakan Ali Ekber Haşimi Rafsancani tutuklu olanların serbest bırakılması çağrısı yaptı. Muhaliflerden eski parlamento sözcüsü Mehdi Karroubi güvenlik güçlerinin tavrını “düşüncesiz ve yalan” olarak belirtirken, hükümetin muhaliflere saldırmadıklarını savunduğu açıklamaları “hayret verici” olarak yorumladı.

Ayetullah Hamaneyi 20 Temmuz’da muhalifleri “toplumu güvensizliğe sürüklememesi” konusunda uyarırken, “Test ediliyorsunuz ve bu testte başarısız olmanız sadece kaybetmeniz değil, düşmeniz anlamına gelecek” dedi.

Protestolar tekrar başlıyor: 25 Temmuz’da altı kıtada 100’den fazla şehirde bir araya gelen protestocular, göz altına alınan Musavi destekçilerinin salıverilmesini istedi. Musavi, İran İçişleri Bakanlığı'ndan ölenler anısına bir anma töreni düzenlemesini isterken, Rusya’nın Ahmedinecad’ın zaferini desteklediğinin duyulması üzerine Rus büyükelçiliği önünde eylem düzenlendi ve “Rusya’ya ölüm” sloganları atıldı.

Geri adım atmayan hükümet gözaltında tutulan muhaliflerin 1 Ağustos’ta yargılanmaya başlanacağını açıkladı. 30 Temmuz’a gelindiğinde Musavi yas tutma törenlerinin 40'ıncı gününde tüm destekçilere toplanma çağrısı yaptı. On binlerce insan Tahran’ın en büyük camisi Masallah'da bir araya geldi. Aynı gün içinde 12 yaşındaki Ali Rıza Tavasoli’nin Basij milisleri tarafından dövülerek öldürüldüğü iddia edildi.

Ahmedinejad’ın yemin etmesi ile tartışmalar alevleniyor:�Ağustosun ilk gününde tutukluların yargılanmasına başlandı. İki gün sonra Hamaneyi resmi bir seremoni ile Ahmedinejad’ın zaferini teyit ederken, Mir Hüseyin Musavi, Mehdi Karroubi, Ali Ekbar Haşemi Rafsancani ve Muhammed Hatemi seromoniye katılmadılar.

Ahmedinecad 5 Ağustos’ta ikinci dönem başkanlığı için yemin etti. Eylemciler parlamento önünde “diktatöre ölüm” sloganları ile yürüdü. Muhalefet liderleri eski devlet başkanları Ali Ekbar Haşemi Rafsancani ve Muhammed Hatemi ile seçime katılan isimler Musavi, Mehdi Karroubi ve Mohsen Rezaei töreni boykot etti.

Bir hafta sonra İran parlamentosu başkanı Ali Laricani, Mehdi Karroubi’nin tutuklulara cinsel taciz ve işkenceye yönelik endişelerini “baştan aşağı yalan” diyerek eleştirdi. Diğer yandan bir yargıç kıdemli reformistlerden Saeed Hajjarian’ın en ağır cezaya çarptırılmasını istedi.

Musavi vazgeçmiyor: 18 Eylül’de İran Devrim Muhafızları'nın uyarısına rağmen Ramazan'ın son gününde on binlerce insan İran’ın Tahran, Kum, İsfahan, Meşhed, Şiraz, Raşt gibi şehirlerinde toplandı. Musevi ve diğer muhalefet liderleri tiranlara karşı direniş çağrısı yaptı.

Mir Hüseyin Musavi protestolarda azalma olmasına rağmen basına İran’ı değiştirme çabalarına devam etme sözü verdi. Bnun üzerine dini lider Ayetullah Hamaneyi Haziran’da gerçekleşen seçimler üzerinde şüphe yaratmanın suç olduğunu söyledi.

4 Kasım tarihinde ABD büyükelçiliğinin 1979'da işgal edilmesinin 30'uncu yıldönümü eylemcilerle polis arasında çıkan çatışmalara sahne oldu. Aylardan beri yaşanan en büyük çatışmalar İran’ın birçok kentine yayıldı.

Ayetullah Hüseyin Ali Muntazari’nin ölümü ve sonrası: 19 Aralık tarihinde İran’ın en önde gelen muhalif dini lideri Büyük Ayetullah Hüseyin Ali Muntazari öldü. Muhalefet destekçileri Muntazari’nin doğduğu kent Kum başta olmak üzere anısına anma törenleri düzenledi.

Onbinlerce reform taraftarının tekrar bir araya gelmesi hükümeti rahatsız etti. Montazeri’nin doğum yeri olan Kum dışındaki şehirlerde anma törenler iptal edildi.

Aşure günü olan 27 Aralık’ta çatışmalar yine kontrolden çıktı. Düzenlenen anma törenlerinde yaşanan çatışmaların ardından polis beş kişinin öldüğünü doğruladı. Ölenlerin arasında Mir Hüseyin Musavi’nin yeğeni olan Seyed Ali Musavi’nin de ölenler arasında olduğu belirtildi.