Irak'ta 15 bin sivil öldü, kimse duymadı
Güncelleme Tarihi:
Wikileaks’in dün gece açıkladığı Irak Savaşı belgeleri, savaşla ilgili en tartışmalı meselelerden birinin tamamen olmasa da kısmen aydınlatılmasına katkıda bulundu: Kaç tane Iraklı sivil öldü? Sivilleri kim öldürdü?
Dünya gündeminin nabzı Planet'te atıyor
Belgelerde bu konuda net bir rakam yok. Ancak sivil toplum kuruluşlarının ulaştığı sonuçlar bugüne kadar en 15 bin sivilin ölümünün kamuoyuna duyurulmadığı ortaya çıktı.
Wikileaks belgeleri sivillerin büyük bir çoğunluğunun diğer Iraklılar tarafından öldürüldüğünü gösterdi. 31 Ağustos 2005 ve 14 Ağustos 2007 tarihleri ise Irak Savaşı’ndaki sivil ölümleri adına bir dönüm noktası oldu.
2005 yılındaki olayın öncesinde yaşanan bir dizi saldırıdan dolayı kalabalık bir kitlenin paniğe kapılması sonucu Bağdat’ta bir köprüde yaşanan izdihamda 950’den fazla insan hayatını kaybetti. 2007’deki olayda ise kamyonlara yerleştirilmiş bombalar Suriye sınırı yakınlarında kırsal kesimde 500’den fazla kişinin ölümüne neden oldu.
Ancak Wikileaks belgelerine göre Aralık 2006’da yaşanan sistematik mezhep temizliği sonucu 3 bin 800 kişi hayatını kaybetti. Aynı ay yaşanan olaylarda, 1,300 civarında polis memuru, isyancı ve koalisyon askeri de öldü.
Belgeler ayrıca kontrol noktalarında, helikopter saldırılarında ve operasyonlarda Amerikan askerlerinin eliyle öldürülen ancak haklarında kamuoyuna bilgi verilmeyen binlerce kişi olduğunu gösterdi. Bu ölümler Iraklıların ülkelerinde ABD varlığına cephe almasının en önemli nedeniydi. Bugün aynı durum Afganistan’da da yaşanıyor.
Savaş günlüklerinde dikkat çeken bazı sivil ölümleri şunlar:
Helikopterlerden en az dört kez ölümcül ateş açıldı. Bu olayların en kanlısında, 16 Temmuz 2007’de 26 Iraklı öldürüldü. Bunların neredeyse yarısı sivildi. Ancak bu konuda iki farklı kişiden bilgi geldiği için can kayıplarının iki kez sayılmış olması muhtemel.
Şubat 2007’de yaşanan bir başka olayda, bir Apache helikopteri havan topu ateşledikleri şüphesiyle iki Iraklıya ateş edip öldürdü. Söz konusu kişilerin teslim olma işareti yaptıkları belirtildi. Ancak askeri avukat raporunda, “bir hava aracına teslim olunamaz; dolayısıyla bu kişiler hala geçerli hedeflerdir” sonucuna vardı. Öte yandan daha önce en az üç kez yerdeki sivillerin hava araçlarına teslim olduğu rapor edilmiş durumda. Dolayısıyla bu olay sıra dışı bir özellik taşıyor.
Wikileaks belgelerinde sivil ölümlerinin toplam sayısı hakkında bir bilgi yok. Ancak rakamların çeşitli sivil toplum kuruluşlarının basında çıkan haberleri tarayarak topladıkları rakamlarla aşağı yukarı aynı seviyede olduğu görülüyor. Geçmişte Bush yönetimi bu raporlarının güvenilmez kaynaklar olduğu yönünde defalarca açıklama yapmıştı.
Söz konusu taramaları yapan sivil toplum kuruluşlarından Iraq Body Count (Irak Ceset Sayımı), Wikileaks arşivi üzerindeki ilk değerlendirmelerinin ardından, Irak’ta ölen ve hakkında kamuoyuna bilgi verilmeyen en az 15 bin kişi olduğu açıkladı.
Can kayıplarının önemli bir kısmının kontrol noktalarındaki yanlış anlaşılmalardan kaynaklandığı da belgelerde ortaya çıktı. Örneğin Deniz Piyadeleri’nin kontrolündeki bir kontrol noktasında, yavaşlamayan bir arabanın ön camından yansıyan ışık bir annenin ölümüne, eşiyle üç kızının da yaralanmasına neden oldu. Araçları durdurmak için kullanılan el işaretlileri Iraklılar tarafından anlaşılamıyor, askerler ve Deniz Piyadeleri ise tercüman olmadan yerel halkla iletişim kuramıyordu.
Örneğin 2006 yılında yaşanan bir olayla ilgili belgede, eşofmanlı bir Iraklının Amerikalı bir keskin nişancı tarafından öldürüldüğü, daha sonra bu kişinin birliğin çevirmeni olduğu ortaya çıktı.
Arşivlerdeki belgelerde bazı boşluklar var. Toparlama sırasında kesinlikten çok hıza önem verildiği, amacın istihbaratın birimler arasında mümkün olduğunca hızlı yayılması olduğu anlaşılıyor. Ancak her şikayete cevap verilmemiş.
Felluce’de 2004’te yaşanan katliam benzeri, Amerikalıların olayların merkezinde yer aldığı durumlarda ise öldürülen Iraklılardan kesinlikle siviller olarak bahsedilmiyor. Savaşın başlarında Pentagon’dan yapılan açıklamalarda sivil ölümlerinin kayıtlarının tutulmadığı ifade ediliyordu. Ancak 2005’ten sonra tahmini rakamlar ortaya çıkmaya başladı.
New York Times'da yayımlanan "A Grim Portrait of Civilian Deaths in Iraq" başlıklı haberden derlenmiştir.
Planet'i Facebook'ta takip etmek için:
http://www.facebook.com/#!/HurriyetPlanet
Planet'i Twitter'da takip etmek için:
http://twitter.com/HurriyetPlanet