Ayten SERİN
Oluşturulma Tarihi: Aralık 26, 2004 00:04
Irak’ta geçen mayıs ayından beri Türkler öldürülüyor. İlk başta gazete manşetlerindeydiler, şimdi bir katliam olmazsa arka sayfalarda yer buluyorlar. 19 Aralık’ta Musul’da öldürülen 5 polisin cenaze töreninde konuşan Başbakan Tayyip Erdoğan, ‘Irak’ın bölünmez bütünlüğü için elinden geleni yapan Türkiye, bunun bedelini 80’e yakın şehit vererek ödememeliydi’ dedi.
Bu, resmi bir ağız tarafından telaffuz edilmiş son ölü rakamıydı. 9 Kasım’da Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, TBMM’deki bütçe görüşmelerinde Irak’ta öldürülen Türk sayısı 60’ı geçti demiş, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Namık Tan da 18 Kasım’da Irak’ta ölen Türk vatandaşlarına dair istatistiki bilgileri ‘yakında açıklayacaklarını’ söylemişti. Telaffuz edilen bir başka rakam da 66’ydı.
Geçen hafta Irak’ta öldürülen Türklerin tam listesini öğrenmek için Dışişleri Bakanlığı Enformasyon Dairesi Başkanlığı’na başvurduk. Yayına hazırlandığımız güne kadar resmi bir cevap gelmiş değildi, ancak sözlü olarak ‘Dışişleri Bakanımız, moral bozmamak amacıyla böyle bir bilginin Dışişleri Bakanlığı’nca verilmeyeceğini söyledi’ cevabını aldık. Bunun üzerine resmi olmayan bir liste oluşturmaya çalıştık. Bu 40 kişilik listeyi oluştururken, Hürriyet’in haberleri dışında www.icasualties.org sitesinden faydalandık.
IRAK SAVAŞI’NDA BUGÜNE KADAR ÖLEN TÜRKLER (2004)
Tarih İsim Meslek Yer Ölüm Nedeni
1 Mayıs Cemal Uğur Kamyon şoförü Bağdat (?) Konvoya saldırı sonucu öldü, cesedi 25 Temmuz’da bir morgda bulundu.
12 Mayıs Şuayip Kaplanlı İnşaat şirketi çalışanı Musul Aracı silahla tarandı
12 Mayıs Bilinmiyor Kaplanlı’nın şoförü Musul Aracı silahla tarandı
17 Haziran Faysal Demir Kamyon şoförü Bağdat Amerikan askerlerinin kontrol noktasını geçti, askerlerce alnından vuruldu.
9 Temmuz Bilinmiyor Kamyon şoförü Samara yakınları Konvoya saldırı
9 Temmuz Bilinmiyor Kamyon şoförü Samara yakınları Konvoya saldırı
12 Temmuz Bilinmiyor Kamyon şoförü Beyci yakınları Patlama sonucu
17 -19 Temmuz Abdülcelil Bayık Kamyon şoförü Musul yakınları Konvoya saldırı
1-2 Ağustos Murat Yüce Su tesisatçısı Felluce (?) Tevhid ve Cihad Örgütü tarafından kaçırılıp başına kurşun sıkılarak öldürüldü. Onunla birlikte kaçırılan Aytullah Gezmen’in durumu bilinmiyor.
2 Ağustos Ferit Nural Kamyon şoförü Bağdat yakınları Konvoya saldırı
4 Ağustos Bilinmiyor (Bilintur firmasının çalışanı?) Bilinmiyor Zarkavi’nin adamlarınca katledildi
4 Ağustos Osman Alişan Kamyon şoförü Musul yakınları Konvoya saldırı
17 Ağustos Durmuş Kumdereli TIR şoförü Bilinmiyor Amerikan üssü için inşaat malzemesi ve makine parçaları getirmişti. Zarkavi’nin örgütü tarafından başı kesildi.
22 Ağustos Bilinmiyor İnşaat işçisi Tikrit-Kerkük Tikrit köprüsünün inşaatında çalışıyordu, nasıl öldürüldüğü bilinmiyor.
30 Ağustos-2 Eylül Macit Muhammed (42) Kamyon şoförü Samara yakınları Yol kenarında cesedi bulundu, Tevhid ve Cihad örgütü tarafından öldürüldüğü El Cezire tarafından duyuruldu.
30 Ağustos - 2 Eylül Yahya Kadir (53) Kamyon şoförü Aynı yerde Cesedi bulundu.
30 Ağustos - 2 Eylül Bilinmiyor Kamyon şoförü Samara yakınları Rehin alındıktan sonra vurularak öldürüldü.
1-7 Eylül Mecit Yiğitbaş Bilinmiyor Bilinmiyor Sadece öldürüldüğü biliniyor.
1-7 Eylül Yahya Dönmezbaş Bilinmiyor Bilinmiyor Sadece öldürüldüğü biliniyor.
1-7 Eylül Zeynel Abidin Oğural Bilinmiyor Bilinmiyor Sadece öldürüldüğü biliniyor.
14 Eylül Ömer Kılıç (27) Tanker şoförü Bilinmiyor Akaryakıt götürürken öldürüldü.
20 Eylül Bilinmiyor Şoför Musul Konvoya açılan ateş sonucu hastanede öldü.
28 Eylül Nizamettin Bilir (46) Bilinmiyor Filfil Silahlı saldırı sonucu öldürüldü
2 Ekim Yılmaz Dağcı Tekstil ürünü satıyordu Bilinmiyor ‘Allahın Savaşçıları’ ensesinden kurşunladı.
7 Ekim Mahir Kemal İşadamı Bilinmiyor Iraklı tercümanıyla birlikte başı kesildi.
13 Ekim Abdullah Adil Balad Kenti Bilinmiyor Sadece öldürüldüğü bilgisi var.
14 Ekim Ramazan (soyadı bilinmiyor) Bilinmiyor Bilinmiyor Ensar El Sünna Ordusu tarafından başı kesildi.
14 Ekim Bilinmiyor Kamyon şoförü Beyci Aracıyla birlikte yakıldı.
23 Ekim Bilinmiyor Kamyon şoförü Beyci Açılan ateş sonucu öldürüldü.
23 Ekim Hasan Mustafa Kamyon şoförü Musul yakınları Amerikan ordusuna meyve suyu götürürken konvoya saldırıldı.
29 Ekim Bilinmiyor Şoför Musul Madensuyu taşıyordu, kamyonuyla birlikte yakıldı.
7-13 Kasım Bilinmiyor Şoför Samara Önce dövüldü sonra kurşunla vücudu delik deşik edildi.
17 Kasım Bilinmiyor Kamyon şoförü Beyci Yakıt tankerine roket saldırısı sonucu yandı.
17 Kasım Bilinmiyor Kamyon şoförü Beyci Kurşunlandıktan sonra yakıldı. (Yukarıdakiyle aynı kişi olabilir?)
19 Aralık Nihat Akbaş Başkomiser Musul Türkiye’nin Irak Büyükelçiliği’ni korumak üzere Bağdat’a giden konvoydaydı.
19 Aralık Bilal Ürgen Komiser Musul Aynı olay
19 Aralık Adem Çiçek Polis memuru Musul Aynı olay
19 Aralık Bülent Kıranşal Polis memuru Musul Aynı olay
19 Aralık Süleyman Karahasanoğlu Polis memuru Musul Aynı olay
20 Aralık Şaban Özsağır Kamyon şoförü Musul yakınları Pusu sonucu öldürüldü.
Ölen Iraklılar sadece bir istatistik
Ortada uçuşan rakamlar 98 binden başlıyor 17 bin 76’da duraklıyor, 10 bine kadar iniyor
Stalin’e atfedilen bir söz var: Bir kişinin ölümü bir trajedidir, 1 milyon kişinin ölümü ise bir istatistiktir. Irak savaşında ölen Iraklıların durumu buna benziyor. Onlar artık istatistik ve bilimsel araştırma konusu.
Savaşın başında, General Tommy Franks’in ‘Ölüleri saymıyoruz’ sözü meşhur olmuştu. Tuğgeneral Mark Kimmitt’in, televizyonda öldürülen sivil hemşerilerini seyreden Iraklılara verdiği ‘Kanalı değiştirin’ tavsiyesi de savaşın bir başka kara mizah hikayesiydi.
Savaşın başından itibaren sivil toplum kuruluşları, ölen Iraklıları tespit etmek için harekete geçti. Bunlardan biri olan ‘iraqbodycount.net’, şu anda Irak’ta ölen sivillerin en az 14 bin 880, en çok 17 bin 76 olduğunu belirtiyor. Bu örgüt, sadece doğrulanabilen kaynaklardan (hükümetler, medya vb.) öğrendiği, çoğu zaman isim isim tespit ettiği ölüleri hesaba katıyor.
Geçen kasım ayının başında, prestijli tıp dergisi İngiliz Lancet, herkesi dehşete düşüren bir araştırma yayınladı. Araştırmayı, Amerikan John Hopkins Üniversitesi’nin Halk Sağlığı Okulu’ndan Dr. Les Roberts liderliğinde bir ekip yapmıştı. Buna göre savaşın başlangıcından itibaren ölen Iraklıların sayısı en az 8 bin, en fazla 194 bindi. Lancet, ölü rakamını ortalama 98 bin olarak bildirdi. En az 40 bin kişinin öldüğü ise yüzde 90 oranında kesindi.
Araştırma, Irak’ta seçilmiş 33 bölgedeki 988 hanede 7 bin 868 kişiyle yapılan yüzyüze görüşmelere dayanıyordu. Araştırmacılar, o sırada büyük çatışmaların sürdüğü Felluce gibi yerleri, sapma yaratacağı için seçmemişlerdi. Ailelere, savaştan önce ölen üyeleriyle, savaştan sonra ölen üyeleri ve tek tek ölüm nedenleri soruluyor, hatta resmi belge isteniyordu. Savaştan sonra şiddete bağlı ölümlerin, savaş öncesi şiddete bağlı ölümlere göre 58 kat arttığı ortaya çıktı.
Tabii 98 bin (medya hemen yuvarlayıp sayıyı 100 bin yaptı) ölü sayısı, koalisyon ülkelerinde büyük yankı yarattı. Araştırmanın, bilinen kriterlere uygun olduğundan kimsenin kuşkusu yoktu. Araştırmacılar, salgın hastalıktan kaynaklanan ölü sayısını tespit etmeye yönelik halk sağlığı araştırmalarında kullanılan yöntemleri uygulamışlardı. Ancak, bunların kaçının Iraklı asker, kaçının Iraklı sivil olduğu tespit edilmemişti.
Ölen Iraklı siviller hakkında başka tahminler de var. Amerikan Brookings Institution bu rakamın 10 bin ile 27 bin arasında değiştiğini, Iraklı sivil toplum girişimi People’s Kifah ise en az 37 bin olduğunu öne sürüyor.
Sivil ölüm listesi BM gibi: Fijili de var Kolombiyalı da
Irak’ta çeşitli uluslardan siviller, konvoy saldırısı, kafası kesilerek, vurularak, intihar bombası gibi nedenlerle ölüyor. Savaşın insani maliyetini izleyen antiwar.com ve icasualties.org siteleri, bu insanların isim isim kaydını tutmaya çalışıyor. Şu anda listede 197 kişi var; ancak eksik olduğunu da belirtiyorlar. Listedekilerin çoğu ‘müteahhit’; Türk kamyon şoförleri de, Amerikan özel güvenlik şirketi mensupları da bu başlık altında anılıyor. Ölen sivil toplum kuruluşu çalışanı ve gazetecilerin listede fazla yer tutmadığı görülüyor. Yani, Iraklı olmayan siviller listesi aslında çok daha uzun. Bu listede Türkler 18 kişiyle üçüncü; ancak yan sayfadaki liste esas alınırsa ikinci.
İşte 197 kişinin ülkelere göre dağılımı:
72 Amerikalı 21 İngiliz 18 Türk 15 Nepalli 10 Güney Afrikalı 4 Güney Koreli 4 Rus 4 Kanadalı 3 Filipinli 3 Fransız 3 Fijili 3 Mısırlı 3 Ürdünlü 3 Makedonyalı 2 Polonyalı 2 Pakistanlı 2 Bulgar 2 Finli 1 Hırvat 1 Lübnanlı 1 Yeni Zelandalı 1 İtalyan 1 Danimarkalı 1 Romen 1 Endonezyalı 1 Hintli 1 Portekizli 1 Çek 1 Hollandalı 1 Kolombiyalı Geri kalanlar kimliği belirlenemeyen ama ölümü kesinleşenler.
14 ülkeden 1471 koalisyon askeri can verdi
I. Dünya Savaşı, toplam ölü sayısında asker oranının en yüksek olduğu son savaştı. Sonraki savaşlarda, ölen sivil sayısı, ölen asker sayısını kat kat aştı. Irak savaşı da bunun son örneği. Biz son rakamları CNN’in sitesinden aldık. Site ABD ve İngiliz savunma bakanlıklarından alınan bilgilere göre güncelleniyor. 23 Aralık itibarıyla ölen koalisyon askerlerinin sayısı 1471. Bunlar şöyle dağılıyor:
1321 Amerikalı (1187’si Bağdat alındıktan sonra) 75 İngiliz 19 İtalyan 16 Polonyalı 11 İspanyol 9 Ukraynalı 7 Bulgar 3 Slovak 2 Taylandlı 2 Hollandalı 2 Estonyalı 1 Macar 1 Litvanyalı 1 Salvadorlu.