iPhone'larınızı üreten adam
Güncelleme Tarihi:
Yılbaşından bu yana 11 çalışanının hayatına son vermesi bugüne kadar kimsenin adını bile duymadığı bir şirketi dünyanın gündemine taşıdı. Sıfırdan başlayan ve Çin ile Tayvan’daki fabrikalarıyla başta iPhone ve Play Station olmak üzere çok sayıda popüler ürününün üreticiliğini yapan şirketin patronu, BusinessWeek dergisine bir yandan intiharlarla ilgili vicdan muhasebesi yaparken, diğer yandan da trajik hayat öyküsünü anlattı.
Foxconn, daha birkaç ay öncesine kadar kimsenin adını duymadığı bir şirketken bugün dünya ekonomi çevreleri tarafından gerek yaşanan trajik intiharlar gerekse de üretim modeli nedeniyle mercek altında.
Foxconn, Çin ve Tayvan’daki 20 fabrikasındaki 920 binin üzerinde çalışanıyla birlikte iPhone, Play Station ve Dell marka bilgisayarlar gibi çok sayıda ürünü olağanüstü düşük fiyatlara mal ediyor.
Ancak yaşanan intiharlar hem şirketi hem de 59 yaşındaki kurucusu ve başkanı Terry Gou’yu eleştiri oklarının hedefi haline getirdi. Gou, fabrikasının ve özel hayatının kapılarını ilk kez ABD’li BusinessWeek dergisine açtı.
Gou’ya yöneltilen en büyük eleştiri, maliyetleri düşürmek için çalışanlarına makine muamelesi yaptığı ve genelde kırsal kesimden gelen, 18 ile 25 yaşlarındaki genç, deneyimsiz ve ucuz işçi gücünü suiistimal ettiği yönünde.
Yaşanan intiharlar ve Foxconn’a yönelik eleştiriler; iş ortakları IBM, Cisco, Microsoft, Nokia, Sony, Hewlett-Packard ve Apple gibi prestiji her şeyin ötesinde tutan şirketler için tam bir fiyasko olurken, üretim stratejileri adına hayati önem taşıyan deniz aşırı operasyonlarına yönelik önemli soru işaretleri yarattı.
“İNTİHARLARI ÖNEMSEMEDİM”
Bloomberg BusinessWeek’e özel açıklamalar yapan Gou, intiharlarla ilgili olarak çok önemli bir itirafta bulundu:
“Sizinle açık olmalıyım. İlk intihar, ikincisi, üçüncüsü… Bunları ciddi bir sorun olarak görmedim. Yüz binlerce çalışanımız var ve Tayvan’ın Longhua kentindeki fabrikada toplam 2.1 kilometre karelik bir alanda çalışıyoruz. Ancak kendimi şimdi suçlu hissediyorum. Ama o zamanlarda, sorumluluk üstlenmem gerektiğini düşünmemiştim.”
Bununla birlikte Gou, ancak beşinci intihardan sonra harekete geçmeye karar verdiğini anlattı.
9’UNCUYA KADAR BEKLEDİ
Her ne kadar Gou, beşinci intihardan sonra harekete geçmeye karar vermiş olsa da Foxconn, kriz yönetimini dokuzuncu intiharın ardından başlattı. Fabrika ve üretim tesislerinin etrafına 3 milyon metre karelik sarı ağ geren şirket, bu şekilde tesislerden kaçan insanların önüne geçmek istedi.
Foxconn aynı zamanda, 100 kişilik deneyimli bir ekibin 24 saat boyunca aralıksız olarak çalıştığı bir danışmanlık merkezi de açtı. Çalışanların ücretinin aşamalı olarak artırılması da şirket içindeki suların durulmasına katkı sağladı.
ÇİN’İN EN BÜYÜK İHRACAT ŞİRKETİ
Foxconn şu anda Çin’den en fazla ihracat gerçekleştiren şirket olurken, Forbes dergisine göre, Gou da 5.9 milyar dolarlık servetiyle Tayvan’ın en zengin iş adamı. Gou ise, mal varlığının hesabını tutmadığı için servetine yönelik net bir rakam veremeyeceğini söylüyor.
Kişisel hesabıyla ilgilenmesi için bir kişiyi işe aldığını söyleyen Gou, “Her yıl önüme bazı kağıtlar getiriyor. İşte servetiniz diyor. Ancak ben ne kadar param olduğuyla ilgilenmiyorum. Şu anda para için değil, toplum için, işçilerim için çalışıyorum” diyor.
ANNESİNDEN ALDIĞI PARAYLA KURDU
Gou, şu anda para içinde yüzüyor olsa da bugün dünya devleriyle çalışan şirketini, annesinden aldığı 7 bin 500 dolarlık borçla kurdu. Foxconn’un ilk genel merkezi, 1974 yılında, Tayvan’ın başkenti Taipei’nin kelime anlamı kirli şehir olan Tucheng adlı banliyösünde açıldı.
O zamanlar 23 yaşında olan Gou, 3 yıllık askerlik ve iki yıllık gemi tayfalığı deneyimlerinin ardından Tayvan’ın gelişmekte olan ihracat ekonomisinden faydalanmayı kafasına koydu ve annesinden aldığı borçla siyah-beyaz televizyonlar için kanal değiştiren paneller üretmeye başladı. İlk müşterisi Chicago merkezli Admiral TV şirketi olsa da daha sonra Zenith ve Philips gibi dev şirketlerle iş yapmaya başladı.
İlk büyük çıkışını, 1980’li yıllarda moda olmaya başlayan Atari adlı video oyunlarına, joystick kablosu tedarik etmekle başlatan Gou, yine aynı yıllarda 11 aylık bir süreçte 32 eyalet gezerek, ABD’de de kendini tanıttı.
Kapılara kadar gelip ürünlerini satmaya çalışan pazarlamacılar gibi şirketlere haber vermeden görüşmek isteyen Gou, gittiği her şehirde havalı görünmek adına Lincoln Town model araç kiraladı ve ilk başlarda maliyeti kısmak adına aracın arka koltuğunda uyudu.
TRAJİK AİLE HİKÂYESİ
Gou’nun özel hayatıysa, Tayvan gazetelerinde büyük çapta kendine her zaman yer buldu ve son yıllarda büyük trajedilerle sarsıldı. Büyük kızının ve oğlunun annesi, 30 yaşlarındaki eşi Serena’yı kanserden kaybetti. Kardeşi Tony de 2007’de lösemiden hayatını kaybettikten sonra Gou fabrika duvarları arkasındaki hayata daha fazla önem vermeye başladı.
Artık yoga yapıyor. Sevdiklerine daha fazla zaman ayırıyor. 85 yaşında olan annesiyle Tayvan eriştesi yemek için daha fazla dışarı çıkıyor. Yardım kuruluşlarına yaptığı bağışlar ise eskiye oranla çok daha yüksek.
Son günlerde, hayatlarının büyük bir kısmını Foxconn’da geçiren çalışanlar arasında yeni bir espri yapılıyor: “20 yıl içinde ayakta kalacak iki şirket var. Biri Foxconn diğeri de Wal-Mart. Herkes bu iki şirketin ürettiği şeyleri satın alacak.”
Gou’ya göre ise bu espriyi abartılı ve gerçek dışı. “Bu sadece bir şaka. Çok başarılı olduğumu söylemiyorum. Ben sadece sıkı çalışıyorum ve akıllı işlere imza atmaya özen gösteriyorum” diyor.
*Bu yazı, Bloomberg BusinessWeek’in “The Man Who Makes Your iPhone” başlığıyla yayımlanan kapak yazısından derlenmiştir.