İntihar kararı nasıl alınıyor ?

YaÅŸama duygusunu körelten baskıcı aile, sosyal çekiniklik, karşılıksız aÅŸk gibi durumlar daha kolay ve daha çok intihar nedeni olabiliyor. Çünkü onlar daha kırılganlar, özgüvenleri yetersiz, örselenmeye ve engellenmeye tahammülleri çok daha düşük, stresle baÅŸa çıkmakta zorlanıyorlar... Ä°ntihar, yani canına kıyma veya kıymaya kalkışma eylemi, ülke gündeminden hiç düşmeyen bir konumuz. Åžimdi Lara'nın kendini öldürmesiyle intihar olayını tartışıyoruz ve Lara'nın intiharına giden gizemli yol ve iliÅŸkilerin nedenlerini anlamaya çalışıyoruz. Ne rol oynadı?Neden intihar etti?İçe kapanıklığı ve ailesinin baskısı mı temel etken?FRP (Fantasy Role Playing -Fantezi Rol Oyunu) gençleri intihara mı sürüklüyor?Yoksa satanistler mi?Sosyal iliÅŸkilerTabii, aslında Lara'nın kiÅŸiliÄŸinde, toplumsal ve sosyal iliÅŸkiler yumağını, aile-çocuk iliÅŸkilerini, çocuk-çevre-toplum iliÅŸkilerini, gençlerle toplumsal sistem iliÅŸkilerini tartışıyoruz.DoÄŸrusuyla ve yanlışıyla. Mesele bütün Lara'lar, yani bizim çocuklarımız.Mesele, sadece Lara'lar da deÄŸil. Kendini çatıdan atmaya kalkışan iÅŸsizler, köprüden atlamaya kalkışan sevgilisinin ihanetine uÄŸramış veya terkedilmiÅŸ bir aşık... Ve Batmanlı, Urfalı genç kızlar... Sahi GüneydoÄŸulu genç kızlarımızı unuttuk mu? Büyük aile ve toplumsal baskı karşısında bunalan ve kiÅŸisel tercih ve isteklerini gerçekleÅŸtirme olanağı bulamayarak tek çıkış yolu olarak canına kıymayı seçen genç kızlarımızı?Ä°ntihar tablosuna baktığımızda, en gencinden oldukça ileri yaÅŸlara kadar uzanan hemen her yaÅŸta insanı kapsadığını görüyoruz, özkıyım olayının. Tabii, bunlar arasında, intihara yatkın ciddi ruhsal bozukluÄŸu olanlar da var, çıkış yolu bulamayarak, bütün düşüncesini intihar noktasında donduran ama aslında çevre iliÅŸkilerinde küçük bir deÄŸiÅŸmeyle bu ruhsal konumdan kolaylıkla çıkabilecek çok saÄŸlıklı insanlarımız da.Nedenlerine bakıldığında, intiharın çok yönlü, çok nedenli bir olay olduÄŸunu görüyoruz.Ayrıca intihar, oldukça yaygın olan ciddi bir "hastalık" !... ABD'de ölüm nedenleri arasında 8. sırada. Yani epidemiyolojik yönü var. Aile baskısıGençlerin intiharlarında, eÄŸer bazı ciddi ruhsal hastalıklarla iliÅŸkilendirilmediÄŸi sürece, temel nedenleri nedir? Psikiyatri profesörü Kerem Doksat'a göre, "en çok, arkadaÅŸlarınca dışlanma, damgalanma ve prestij kaybı" sebep oluyor intihara. Ve "Aile içi huzursuzluklar, baskılar, fiziksel ve/veya cinsel istismar, ebeveynler tarafından aÅŸağılayıcı veya fiziksel acı verici dayak gibi cezaların verilmesi" gibi durumların da gençleri intihar düşüncesine sürükleyebileceÄŸine iÅŸaret ediyor. Lara'nın Ä°nternet üzerinden arkadaÅŸlarıyla yaptığı ICQ haberleÅŸmelerinde aile içi baskılardan bunalmış ve çıkış yollarını kapanmış hisseden bir genç kız tablosu ortaya çıkıyor. Çevresiyle iliÅŸkilerini kesmeye, eve kapanmaya zorlanan ve bu amaçla telefonu bile elinden alınan bir genç. Çocuklarımız, istiyoruz ki, "bizim gibi" olsun. Onları biz kalıba dökeceÄŸiz, biz biçimleyeceÄŸiz, ne pahasına olursa olsun dersini çalışacak ve okulunu bitirecek. Ä°setemediÄŸimiz arkadaÅŸlarıyla kesinlikle iliÅŸikilerini kesecek. Genç kızlar ağırlıktaSosyal Psikolog Doç. Dr. Ãœstün Öngel, "iki farklı kültürel/sosyal yapının içinde ortaya çıkan ve farklı dinamiklere dayanan olgular" gibi duruyor olsa da, Batman'da yaÅŸananlarla Ä°stanbul'da yaÅŸananlar arasında büyük benzerlikler görüyor ve intihara kalkışanların Batman'da da Ä°stanbul'da da genç "kızlar" olduÄŸuna iÅŸaret ediyor: "İçerikte birtakım farklılıklar olsa da, iki yerde de bu genç kızlar yüksek düzeyde aile ve yakın çevre baskısı altındalar". Doç. Dr. M.Emin Ceylan da, aslında gençlik intiharlarında, FRP ve satanist iliÅŸkilerin etkileri gibi tamamen dışsal olayları aramak yerine, öncelikle aile içine bakmayı tercih ediyor ve benzer düşünceleri paylaşıyor. YaÅŸama duygusunun "körelmesine neden olan sosyal çekiniklik, baskıcı aile, karşılıksız aÅŸk gibi durumlar daha kolay intihar nedeni olabilmektedir". Çünkü "bu durumlarda genç yeterince egosunu güçlendirememekte, kendisiyle dış dünya arasına kesin sınırlar çekememekte, dış dünyada olup bitenler kolayca onun sınırları içine gelip oturabilmektedir".Özgüven eksikliÄŸiKerem Doksat "Bazı yapısal özelliklerin, çekinik, (içe kapanık) ve çevre iliÅŸkilerinde mutsuzlukları ön planda olanlar arasında intihar oranı daha yüksek, çünkü daha kırılganlar. Özgüvenleri záten yetersiz olduÄŸu için, örselenmeye ve engellenmeye tahammülleri çok daha düşüktür, stresle baÅŸa çıkmakta zorlanıyorlar" diyor. Peki neden intiharı ön plana alıyorlar: M. Emin Ceylan'a göre bunun nedeni, "gençlerde henüz kendilik duygusunun yeterince geliÅŸmemesi". ‘EÄŸer ruhsal bir bozukluk yoksa, intihar sıklıkla anne ve/veya babayı cezalandırma amacına dönüktür. Kendi kıymetini anlamamış anne ve babaya kendini yok ederek dramatik ve kesin biçimde bu kıymetini ispatlamış ve onları kendisinden yoksun birakarak cezalandırmış olur". Peki neden? "Çünkü gençler için yaÅŸamın anlamı henüz olgunlaÅŸmamıştır ve bu anlam henüz anne baba veya sevgilinin kendilerine verdiÄŸi deÄŸerle eÅŸ tutulacak hamlıktadır".Kerem Doksat'a göre, "hem depresif ruh háli hem de manik hızlılık ve öfkelilik iç içe, demoralizasyon, son senelerde artarak madde kullanımı sonrası yaÅŸanan kaygı ve psitik durumlar" hızla intiharı gündeme getirebiliyor. Ve "toplumumuzun büyük bir ekseriyeti gençlerin sorunlarını bırakınız ciddiye almamayı, dinlemiyorlar bile!"Suç ve sorumlulukBakın en önemli bir noktaya geldik: Gençleri dinlemek, anlamak ve onlarla iliÅŸki kurabilmeyi baÅŸarmak. Yani sorumluluk üstlenmek. Hem aile olarak hem de toplum olarak. Oysa, sosyal psikolog Ãœstün Öngel'e göre kimse sorumluluk üstlenmek istemiyor, sorumluluklar ve hatalar üzerinde durmuyoruz, varsa yoksa "suçlu" arıyoruz. Suç deyince de herkes doÄŸal bir refleks olarak savunmaya geçiyor. Oysa hatalardan ve sorumluluklardan söz etmemiz gerek. Ve özellikle Lara olayından sırasıylaanne-babaları, okul (baÅŸta Rehberlik Servisi) ve Milli EÄŸitim Müdürlüklerini sorumlu tutuyor."Anne-babaların bilhassa kız çocuklarına uyguladıkları baskılar çok yoÄŸun. Bu baskılar karşısında, gençler sıkıntılarını aktaracakları "ifade kanalları" bulamadığında, içedönük bir dünyada sıkışıp kalıyorlar" diyor. Tabii, sosyal ve yakın iliÅŸki kurmak ve anlama çabasında olmak yerine sıklıkla psikiyatriste götürmek ve ilaç almak, gençlerin sorununu çözmüyor. Kerem Doksat, "Aile içi iletiÅŸim ve gençlere söz hakkı tanınması hususlarında topyekûn medya eÄŸitimine giriÅŸmek, halkın ruhsal sorunlar hakkında doÄŸru ve düzeyli ÅŸekilde bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi için birlikte hareket etmek... Her ne kadar ütopik görünüyorsa da, bunlar aslında mümkün ve basit ÅŸeyler" diyor.Peki bunalım iÅŸaretlerine yeterince ilgi gösteriyor mu aile? Ailelerin çocuklarında özellikle depresyon ataklarını gözden kaçırdığına dikkat çekiyor M. Emin Ceylan. "Büyük depresyonlar ciddiye alınıp genç kiÅŸi tedaviye yönlendiriliyor bazen. Ancak kısa depresif ataklar, daha çok kavgacılık, tatminsizlik ve ilgisizlikle gidip kısa sürdüğü için ailelerce dikkate alınmaz; halbuki bu ataklar çok sık tekrarlar ve atak sırasında intihar giriÅŸimi sık görülür".Gençlik intiharlarının en sık nedeni depresyondur (%70); Daha sonra alkol madde kullanımları (%10-15) gelir. DiÄŸerleri ise yardımsızık ve çaresizlik duygularıyla kiÅŸilik problemleri;En sık görülen kiÅŸilik problemi tam bir boÅŸluk duygusuyla giden kiÅŸilik yapısı. Emin Ceylan bunları zeki kiÅŸiler olarak görüyor ve genellikle ve yasamdaki hiç birÅŸeyin onları tatmin etmediÄŸini, içe kapanık oldukları ve güçlü sosyal destek elde edemedikleri için intihara yakın durduklarına iÅŸaret ediyor. Payları yüksekToplam intihar olaylarında gençlerin payı oldukça yüksek. Bir görüşe göre gençler en yüksek grubu oluÅŸturuyor. BaÅŸka bir görüşe göre ikinci sıradalar. Normal kiÅŸilerde görülen bütün intiharların yaklaşık üçte birinin gençlik intiharı olduÄŸunu söylüyor Emin Ceylan. "Ä°ntihar giriÅŸimi kadınlarda sık, fakat intihardan ölüm ise erkeklerde çok. Bir defa intihar giriÅŸiminde bulunanlarin ikinci kez intihara kalkışmaları normale göre yaklaşık yüz kat yüksektir ve % 3 oranında"Toplumun gençlerin intihar konusundaki tutumunu eleÅŸtiriyor, pisikiyatrist ve psikologlar. Hatta bazen özendirici bile buluyorlar. Kerem Doksat "Maalesef büyük medya (yazılısı da, görseli de) sırf reyting uÄŸruna konunun cılkını çıkartıp, kaÅŸ yapayım derken göz çıkartıyor. Bal gibi özendirici, teÅŸvik edici oluyorlar" görüşünde. Ne yapmalı?Bu konuda Emin Ceylan'ın önerileri arasında ÅŸunlar var: Aileler intihar fikrinden bahseden genci mutlaka ciddiye almalı, intihar ederek ölmüş her genç, bunu daha önce bir kere mutlaka söylemiÅŸtir. Çocuktaki her türlü anormal hareket mutlaka doktora danışılmalı, çünkü bu hareket, kısa bir depresif atak habercisi olabilir.Gençler sorunlarınıönce arkadaÅŸlarıyla paylaşır, eÄŸer aileler çocuklarının sorunlarından haberdar olmak istiyorlarsa, onlarla arkadaÅŸlık kurmayı becermeli. Çocukların üzerinde aÅŸamayacaklari hiyerarÅŸik bir aile baskısı kurmasınlar. Çocuklarına kapasitelerinin üzerinde hedefler göstermesinler, o hedefler çocuklarin deÄŸil ebeveynlerin kendilerinin gerçekleÅŸtiremediÄŸi hedeflerdir.Çocuklarının günlük aktivitelerinin dışında makul ülküsel hedefler taşımalarını teÅŸvik etsinler. Ebeveynler çocuklarıyla beraber iÅŸ yapmaya alışsınlar, çocuklarına kölelik yaparak onların iÅŸlevsiz ve beceriksiz koca adamlar olarak kalmalarına izin vermesinler.Evet, çocuklarımızda en büyük sorumluluÄŸun öncelikle anne ve babada olduÄŸunu hiç aklımızdan çıkarmayacağız...Mehmet IrmakBeyin intihar kararını nasıl alıyor?Beyinde heyecanların ve duyguların düzenlendiÄŸi, temel içgüdüsel dürtülerin (cinsellik ve saldırganlık) doÄŸduÄŸu bölge limbik sistem. Frontal, özellikle de prefrontal korteks ise en üst düzey çaÄŸrışımların gerçekleÅŸtirildiÄŸi, kısa ve uzun vádeli plánların yapıldığı bölge Tamamen fevrî ve dürtüsel ÅŸekilde intihar edenler háricinde (iÅŸitme hallüsinasyonu "atla" dediÄŸi için atlayan bir ÅŸizofrendeki gibi), plánlı intiharlar da frontal bölgede kararlaÅŸtırılıyor. Nitekim, intihar kurbanlarının bu kortikal bölgelerinde serotoninerjik (5-HT) faaliyetin azalmış bulunduÄŸunu bildiren epey güvenilir araÅŸtırma mevcut.Kimler intihara eÄŸilimliÄ°ntihar riskinin yüksek olduÄŸu gruplar veya durumlar şöyle özetlenebilir:Sorunlu ailelerin üyelerinde. Evlilik sorunlarının yoÄŸun olduÄŸu ailelerde.Ebeveynlerinden biri veya hepsi hapiste olanlarda.Dul (eÅŸi ölmüş), boÅŸanmış veya ayrılmış olanlarda Tek başına yaÅŸayanlarda; bázı araÅŸtırmalarda intihar giriÅŸimi ve depresyonla yalnızlık duygusu ve düşük benlik saygısı arasında iliÅŸki bulunmuÅŸtur. Ä°ÅŸsizlerde (3 misli fazla) Ciddi itibar veya mevki kaybı olanlarda.Meslekî veya maddî kayıp yaÅŸayan kiÅŸilerde,Kronik ve bitirici hastalığı olan bireylerde risk yüksektir.Duyu kaybının, özellikle kör olmanın intihar riskini artırabileceÄŸi tartışılmaktadır. Umutsuzluk en önde gelen intihar sebepleri arasında ve bilhassa yaÅŸlılarda bu husus daha da önem kazanır. Model olabilecek tanıdık birinin intiharı, medyada şáhit olunan bir intihar olayı risk faktörü olabilir. Herhangi bir psikiyatrik bozukluÄŸu olanlarda (baÅŸta depresyon ve psikotik bozukluklar olmak üzere), genel olarak, böyle bir sorunu olmayanlara oranla intihar riski 6 ilá 11 misli yüksek.Bütün intiharların %50 ilá %70’inin altında duygudurumu bozuklukları yatar. Depresyonda intihar riskinin genel popülasyondan 30 kat fazla olduÄŸu bildirilmektedir. ('Prof. Dr. Kerem Doksat; henüz yayımlanmamış "Mani ve Depresyon" kitabının intiharla ilgili bölümünden)Tehlike iÅŸaretleriÅžiddetli rötardasyon ve anksiyeteÄ°ntihardan bahsetmeÃœmitsizlik, çaresizlik, iÅŸe yaramazlık ifádeleriSürekli ölümü düşünmekAniden huzurlu bir duygu durumuna girmekÖnem verdiÄŸi ÅŸeylere karşı aláka kaybıÖnem verdiÄŸi kiÅŸileri ziyaret etme veya aramaBirtakım uyarlamalarve iliÅŸkilerini düzenlemesáhibi olduÄŸu ÅŸeyleri etrafına dağıtma...Lara Falay’ın intiharıyla gündeme gelen özellikle gençlerin canlarına kıymalarından veya kıyma giriÅŸimlerinden, bilimciler, birinci derecede aile içi iliÅŸkileri sorumlu tutuyor.EÄŸer ruhsal bir bozukluk yoksa, intihar sıklıkla anne veya babayı cezalandırma amacına dönük.Â