İnsanın doğuştan yamyam olduğu kanıtlandı

Olay henüz çok taze. Bir Alman yamyam, Ä°nternet üzerinden tanıştığı baÅŸka bir Almanı kesip yedi ve dünya ayaÄŸa kalktı. Ä°ÅŸin ilginç yönü bu yamyamlıkta hiç zor kullanılmamış ve tamamen gönül rızasıyla gerçekleÅŸmiÅŸti. Yamyam, üstelik dehÅŸet bir açıklama yapmıştı: ‘Almanya’da 800 civarında yamyam var’.Bugüne kadar yamyamlık bir sapkınlık veya hastalık durumu olarak görüldü. Ancak son birkaç yıldır yayımlanmış olan araÅŸtırmalara göre, yamyamlık, bizim düşünmeye bile cesaret edemeyeceÄŸimiz kadar yaygın.Buna benzer bütün olaylarda olduÄŸu gibi, Alman yamyam Armin Meiwes de, Almanya’da küçük Rotenburg kasabasında yaÅŸayan sessiz sakin bir insandı. En azından bütün komÅŸuları onu öyle bilirdi. Ancak gerçek farklıydı. O sessizliÄŸin ardında bir yamyam gizlendiÄŸini bütün dünya öğrenecekti.Meiwes, 2000 yılında Berlin’de internet üzerinden tanıştığı Jurgen B. adlı adamı kesip kısmen yiyen bir yamyamdı. Olayı daha çarpıcı yapan ÅŸey ise, kurban Jurgen B’nin gönüllü bir kurban olmasıydı.Küresel medyanın da etkisiyle Meiwes olayı yamyamlığın gücünün bir hatırlatıcısı oldu. Anthony Hopkins’in filmde çizdiÄŸi Hannibal Lecter karakterinden, gerçek yaÅŸamdaki Donner Party’nin kanıtlarına (1846 aralığında Sierra Nevada DaÄŸları’na yakın karaya oturan ve arkadaÅŸlarını yemek zorunda kalan ABD’li mahkumlar) kadar yamyamlık hikayeleri hep zorlayıcıydı. Kim 1972’de And DaÄŸları’nın uzak bir bölgesine çarpıp düşen uçaktaki Uruguaylı rugby takımı oyuncularının, ölü takım arkadaÅŸlarını yemeÄŸe zorlandıklarını unutabilir?Ne hasta ne sapkınModern günlerin yamyamlığı büyüleyici, çünkü yamyamlık insan davranışının aşırı sapkınlığı olarak görülür: ya hayatta kalmak için seçilen son adım ya da hasta bir adamın iÅŸlediÄŸi hastalık suçu. Hem arkeolojik hem de antropolojik çok sayıda kanıtlara karşın, bilim adamları yamyamlığın tarih öncesi toplumlarda sadece düzensiz bir özellik olduÄŸuna inanıyorlar.Ancak son bir kaç yıldır yayımlanmış olan araÅŸtırmalar, yamyamlığın, bizim düşünmeye bile cesaret edebileceÄŸimizden çok daha yaygın olduÄŸunu öne sürüyor. Genetik ve biyokimyasal kanıtlar da bilim adamlarını insan eti tüketiminin bir zamanlar yaygın ve hatta sosyal olarak kabul edilirliÄŸi konusunda ikna etti. EÄŸer haklılarsa, çoÄŸumuz insan dostlarımızı yemeyle geçen hastalıklara karşı genetik korumaya sahibiz demektir.Bu iddialar, bir kaç 10 yıla uzanan çok kutuplu tartışmaları da arttırdı. Son zamanlara kadar, tartışmalar iki kanıt üzerinde odaklandı: Bunlar, araÅŸtırmacılar ve antropologlar tarafından belgelendirilen yamyamlık hikayeleri ile arkeolojik sit alanlarında bulunan insan kemikleri üzerindeki kesik izleri idi.Yamyamlığın yaygınlığına inananlardan birisi de Ä°ngiltere, Bradford Ãœniversitesi’nden arkeolog Timothy Taylor. O, yamyamlığın antropolojik kanıtlarının yüzyıllar öncesindeki eski Yunan hikayelerinden, Christopher Colombus ve Kaptan Cook gibi araÅŸtırmacılara, 20. yy’da Berkeley’deki Kaliforniya Ãœniversitesi’nde çalışan antropolog Edward Gifford’a kadar gittiÄŸini belirtiyor. Gifford, 1951’de, tarih öncesi Fijian kültürü üzerinde yaptığı bir araÅŸtırmadan balık dışında insan etinin en yaygın kullanılan yiyecek olduÄŸu sonucunu çıkardı:‘Kesik izi taşıyan hayvan kemiklerinden, hayvanların insan beslenmesinin bir parçası olduÄŸu sonucunu çıkarabiliriz; aynı mantık, kesik izi taşıyan insan kemiklerine de uygulanabilir’ görüşünde.Bu gibi kemikler bütün tarih boyunca dünya üzerinde dönüp dolaÅŸtı. Son olarak, Berkeley’deki Kaliforniya Ãœniversitesi’nden paleoantropolog, Tim White, Etopya’da 160 bin yıl öncesine ait üç fosil çıkardı. Onlar modern insanlığın bilinen en eski fosil kafataslarıydı, ama hepsi bu deÄŸildi: her kafatası, etlerinin çıkarıldığını gösteren kesik izleri taşıyordu. (Nature, vol 423, p742) White tarafından yapılan önceki çalışmalarda da Fransa’daki neandertal kalıntılarından yamyamlığın ‘zorlayıcı kanıtı’ olarak tarif ettiÄŸi 600 bin yıl öncesine ait kemikler üzerinde benzer kesik izleri bulunmuÅŸtu. PiÅŸirilen insanlarBenzer kanıt aynı zamanda Arizona’da bulunan Houck K. olarak bilinen bir Anasazi sit alanında da bulundu. 1990’ların ilk yıllarında, 12. yy. ortalarına uzanan bu sit alanı, geniÅŸ bir insan kemiÄŸi topluluÄŸunu içinde barındırıyordu. Kemikler kesilip, piÅŸirilmiÅŸliÄŸin izlerini taşıyor: Hem kesik izleri var hem de uzun süre kaynamaya maruz bırakılmış gibi yıpranmış bir görüntü sergiliyorlardı. Dahası, özellikle omurgalar kayıptı ve bazı araÅŸtırmacılar bazılarının kemik iliÄŸini çıkarmak için küçük küçük parçalara ayrıldığını öne sürdüler. ‘Eski çaÄŸ kayıtlarında nereye bakarsanız bakın bu olayla karşılaşıyorsunuz. Fransa, Ä°ngiltere, Meksika ve Kuzey Amerika’da yamyamlıkla ilgili büyük kanıtlar var’ diyor White.Şüpheciler ise, antropolog ya da araÅŸtırmacı olsun, hiç kimsenin bir yamyamlık olayına tanık olmadığına iÅŸaret ediyor. Bütün raporlar ikinci el ve bu yüzden güvenilir deÄŸilmiÅŸ. Papua Yeni Gine’nin yamyamlığa dair ‘cenaze şölenleri’ bile hiç bir zaman doÄŸrulanmamış.New York’ta Stony Brook Ãœniversitesi’nde antropoloji profesörü ve ‘İnsan Yeme Efsanesi’ kitabının yazarı Bill Arens, ‘Dünyadaki 10 bin antropolog dışında hiç kimse bir insanın yendiÄŸine ya da kesildiÄŸine tanık olmadı.’ diyor. Dahası kesik izleri yamyamlıktan ziyade, örneÄŸin, düşmanlarla çatışma, infaz ya da cenaze merasimleri nedeniyle meydana gelmiÅŸ olabilir. Yeni kanıtlarFakat son yıllarda Taylor gibi kiÅŸilerin görüşlerini destekleyen yeni kanıtlar ortaya çıktı. Ä°lk bir kaç kanıt, ÅŸimdiki güneybatı Kolarado’da 850 yıl öncesine ait bir takım olaylarla ilgili. Orada küçük bir köyde en az 7 kiÅŸi kesildi, piÅŸirildi ve yendi. Bu sit alanındaki yamyamlık kanıtları çok açık ve eski Kolomb Amerikası’nda insanların öldürülüp yendiÄŸinin ilk somut kanıtlarını oluÅŸturuyor. (Nature, vol 407, p 74) Cowboy Wash denen bu sit alanı, 3-5 metre çapında ve güneÅŸte kurutulmuÅŸ tuÄŸlalardan yapılmış 3 silindir evden oluÅŸuyordu. Bulgular, evlerin 1150 civarında aniden terkedildiÄŸini gösteriyor. Ä°nsanlar yiyecek kaplarından taÅŸ parlatmada kullanılan aletlere ve süs eÅŸyalarına kadar hemen herÅŸeyi arkalarında bırakmışlardı. Denver’daki Kolarado Tıp Fakültesi’nden patolog (hastalıkbilimci) Richard Marlar’ın ekibi, bir evin kalıntılarında 1000’den fazla insan kemiÄŸi ve kemik parçası buldu. Bazıları odaya saçılmış, diÄŸerleri de odanın bir köşesinde toplanmıştı. Daha detaylı araÅŸtırmalar kemiklerin üzerinde kesik izi ve iki taÅŸ alette de insan kanı izlerini ortaya çıkardı. Yanında ise bir piÅŸirme kabının kalıntıları, fosilleÅŸmiÅŸ insan dışkısı vardı.Marlar ve ekibi yamyamlıktan şüphelendi ve bu yüzden yemek kabı ve dışkı üzerinde biyokimyasal testler yaptı. Onlar, depolama ve oksijeni taşımaya yarayan miyoglobin’inÄž sadece iskelet ve kalp kası üzerinde bulunan kırmızı renkli ve demir taşıyan bir protein- izlerini aradı.PiÅŸirilmiÅŸ ve yenmiÅŸYemek piÅŸirme kabının bir parçasını bağışıklık testine tabi tuttular. Analizler, insan miyoglobininin kapta var olduÄŸunu gösterdi. Bunlar, 150’li yıllardan 1175’e kadar giden arkeolojik sit alanlarından alınan 29 örnekte de mevcuttu. DiÄŸer bir deyiÅŸle insan eti bu sit alanında kesinlikle piÅŸirilmiÅŸti.Ama yenmiÅŸ miydi? Bunu anlamak için dışkılar da aynı analize tabi tutuldu. Mikroskop altında, dışkılardaki niÅŸasta granüllerinin yokluÄŸu, 36 saat öncesine kadar hiçbir bitki yenmediÄŸini ve büyük olasılıkla sadece et tüketildiÄŸini gösteriyordu. Hiç kimse dışkılarda insan proteininin bulunmasına ÅŸaşırmazdı çünkü biz bağırsaklarımızdan sürekli artık hücreleri döküyorduk. Ama miyoglobinin bulunması hiç düşünülmüyordu. Güneybatı Amerika’da yamyamlığın ilk direkt kanıtıydı bu.Ancak bazı antropologlar, bu bulguların nasıl yorumlanacağı konusunda dikkatli olunması gerektiÄŸini düşünüyor. Arens’a göre, pesifik yamyamlık olayları olabilir, ama ilk insan topluluklarında yamyamlığın yaygın olduÄŸuna dair kanıt nerede? College London Ãœniversitesi’nden John Collinge, kanıtları olduÄŸuna inanıyor.Geçen sene yayımlanan bir makalede (Science, vol 300, p 640) Collinge’in Simon Mead tarafından yönetilen takımı, kuru denen bir beyin hastalığının etkileri konulu çalışmalarını yayımladı. Bu hastalık, Papua Yeni Gine’nin uzak yerlerinden gelen Fore insanları arasında bulunuyor.Ataları yemekKuru hastalığı, daha çok BSE (Deli Dana) ve CJD benzeri, cenaze şölenleri sırasında geçtiÄŸine inanılan bir prion hastalığı. Fore’ların ölülerini yeme alışkanlıkları raporu, kuru araÅŸtırmalarının merkezini oluÅŸturdu.Avustralya koloni yetkilileri 1950’lerde cenaze şölenlerini yasakladıktan sonra, kuru hastalığının azalmaya baÅŸladığına iliÅŸkin kanıtlar var. Kuru, özellikle şölenlerin ana katılımcıları oldukları söylenen kadınları ve çocukları etkiledi.Collinge ve arkadaÅŸları, hastalığın Fore nüfusu üzerindeki genetik etkisini araÅŸtırmaya baÅŸladı. Fore insanlarından oluÅŸan geniÅŸ bir grubun genotiplerini analiz etti ve elde ettiÄŸi bilgileri, dünyadaki farklı etnik gruplardan 1000 adet genotiple karşılaÅŸtırdı. 50 yaşın üzerindeki Fore kadınlarının 4’te 3’ünden fazlası heterozigottu. Ä°statistiki olarak bu, umulandan çok daha fazlaydı. Fore’ların yamyamlık nedeniyle kuru’ya maruz kaldıkları için evrimsel baskı sonucu iki farklı gene de maruz oldukları açıklandı.EÄŸer doÄŸruysa, bu, dengeli seleksiyon kuramında görülebilecek nadir durumlardan biri. Buna göre, bir versiyonu diÄŸerlerinden daha iyi olan bütün genler, evrimle birlikte deÄŸiÅŸir. Nüfusta sadece bir ya da iki deÄŸiÅŸken kalıcıdır: Bunlardan en iyi örnek hemoglobin genidir (sıtmaya karşı bir derece koruma saÄŸlar). Bir deÄŸiÅŸkenin iki kopyasına sahip olmak ise, hücre kansızlığı ve Akdeniz anemisine neden olur.En büyük keÅŸifNew Scientist’te yayımlanan, bilim yazarı Richard Hollingham’ın bu araÅŸtırmasına göre, en büyük keÅŸif ÅŸu: Collinge, dünya genelindeki etnik grupların DNA örneklerini analiz ettiÄŸi zaman, Fore’ların yalnız olmadığını keÅŸfetti. Heterozigotlar her nüfusta bulunuyor; yani bütün insan toplulukları prion hastalıklarına karşı doÄŸuÅŸtan gelen bir dayanıkığa sahip.Bu dayanıklığı veren ÅŸey ne? Muhtemelen seleksiyon baskısı, hasta hayvanları yemekten geldi. Fakat Collinge, daha olası bir açıklama olarak, atalarımızın yamyam olmasını gösteriyor. Burada belirtilmek istenen ÅŸey, sapıklıktan öte, yamyamlığın geleneksel insan topluluklarında yaygın olduklarıydı.White’a göre, biyokimyasal ve genetik çalışmalar yıllardır söylediÄŸi ÅŸeyi kanıtlıyor diyorn ve ÅŸunu belirtiyor: ‘Artık soru yamyamlık hiç varoldu mu deÄŸil, niçin varoldu’dur’. O, insan eti tüketiminin yaÅŸamsal yamyamlık denen beslenme ihtiyacından ötelere gittiÄŸini öne sürüyor. Taylor ise, ‘Gömülmüş Ruh’ (Forth Estate, 2002) adlı kitabında, yamyamlık için, pek çok neden sıralıyor. ÖrneÄŸin kızgınlık, ruhanilik ve hatta zevkten de olabilir.Yeni kanıtlara karşın, atalarımızın insan eti tükettiÄŸinin pek çok insan tarafından kabul edilmesinin hala çok zor bir olay. Taylor’a göre, bunun üstesinden gelinememesinin nedeni, sadece bir tabu. Ä°nsanlar sadece inanmak istemiyor!Belki de, Alman yamyam Mewise’in, tutuklanmasının ardından polise yaptığı açıklamaya inanmak için yamyamlık yasasını kabul etmek artık çok büyük bir sıçrama olmayacak: ‘Almanya’da 800 civarında yamyam var’.Â