Ä°NSAN HAKLARI EVRENSEL BÄ°LDÄ°RGESÄ°

Önsöz   Ä°nsanlık topluluÄŸunun bütün üyelerinde bulunan onurun; eÅŸit ve baÅŸkasına aktarılamaz hakların tanınması, dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli olduÄŸu,   Ä°nsan haklarının tanınmaması ve hor görülmesi insanlık vicdanını isyana yönelten zorbalıklara yol açmış olduÄŸu ve insanları korku ve yoksulluktan kurtulmuÅŸ, söz ve inanç özgürlüğüne kavuÅŸmuÅŸ bir dünya kurulması insanoÄŸlunun en yüksek ideali olarak ilan edilmesi olduÄŸu,   Ä°nsanın baskıya, baskı yönetimine karşı son çözüm olarak ayaklanmak zorunda kalmaması için, insan haklarının bir hukuk düzeniyle korunması bir zorunluluk olduÄŸu,  Devletler arasında dostça iliÅŸkilerin geliÅŸtirilmesi zorunlu olduÄŸu,   BirleÅŸmiÅŸ Milletleri Halkları AntlaÅŸma'da, insanın temel haklarına, insan kiÅŸiliÄŸinin onur ve deÄŸerine, erkek ve kadınların eÅŸitliÄŸine olan inançlarını bir kez daha açıklamış oldukları ve toplumsal ilerlemeyi kolaylaÅŸtırmaya, daha geniÅŸ bir özgürlük içerisinde, daha iyi yaÅŸam koÅŸulları oluÅŸturmaya karar verdiklerini bildirmiÅŸ bulundukları,   Ãœye devletler, BirleÅŸmiÅŸ Milletler örgütü ile iÅŸbirliÄŸi yaparak, insan haklarına ve temel özgürlüklere bütün dünyaca saygı gösterilmesinin saÄŸlanmasını üstlenmiÅŸ oldukları,   Bu hak ve özgürlüklerin herkesçe özdeÅŸ biçimde anlaşılması, yukarıdaki üstlenmenin yerine getirilmesi açısından çok büyük önem taşıdığı için,   Genel Kurul   Toplumun her bir birey ve her bir organının, bu Bildirge'yi her zaman göz önünde tutarak, söz konusu hak ve özgürlüklere saygıyı geliÅŸtirmek için eÄŸitim ve öğretim yoluyla ve gerek üye devletlerin halkları arasında, gerek üye devletlerin yönetimi altındaki bölgelerin halkları arasında bu hak ve özgürlüklerin evrensel ve etkin biçimde benimsenmesi ve uygulaması için giderek geliÅŸen ulusal ve uluslararası önlemler aracılığıyla harcayacağı çabalarda bütün halklar ve devletler için ortak standart olarak iÅŸbu Evrensel Ä°nsan Hakları Bildirgesi'ni ilan eder. Madde 1: Bütün insanlar özgür; onur ve hakları yönünden eÅŸit doÄŸarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşçe davranmalıdırlar. Madde 2: Herkes, ırk, renk, cins, dil, din, siyasal ya da her hangi bir baÅŸka inanç, ulusal ya da toplumsal köken, varlıklılık, doÄŸuÅŸ ya da herhangi bir baÅŸka ayrım gözetilmeksizin bu Bildirge'de açıklanan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir. Bundan baÅŸka, ister bağımsız ülke uyruÄŸu olsun, isterse bağımlı, özerk olmayan ya da baÅŸka bir egemenlik kısıtlamasına baÄŸlı ülke uyruÄŸu olsun, bir kiÅŸi hakkında, uyruÄŸu bulunduÄŸu devlet ya da ülkenin siyasal, adli ya da uluslararası durumu bakımından hiçbir ayrım gözetilmeyecektir. Madde 3: YaÅŸamak, özgürlük ve kiÅŸi güvenliÄŸi herkesin hakkıdır. Madde 4: Hiç kimse köle ya da kul olarak kullanılamaz; kölelik ve köle alım satımı her türlü biçimiyle yasaktır. Madde 5: Hiç kimse iÅŸkenceye ya da acımasız, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza ya da muameleye uÄŸratılamaz. Madde 6: Herkes, nerede olursa olsun, kiÅŸiliÄŸinin tanınması hakkına sahiptir. Madde 7: Yasa önünde herkes eÅŸittir ve herkes ayrım gözetilmeksizin yasanın koruyuculuÄŸundan eÅŸit olarak yararlanma hakkını taşır. Herkesin, bu Bildirge'ye aykırı her türlü ayrıma ve bu tür ayrım gözetici iÅŸlemler için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eÅŸit korunma hakkı vardır. Madde 8: Her kiÅŸinin, kendisine Anayasa ya da yasa ile tanınan temel haklara aykırı iÅŸlemlere karşı ilgili ulusal mahkemelerin etkin koruyucu önlemlerinden yararlanma hakkı vardır. Madde 9: Hiç kimse, keyfi olarak tutuklanamaz, alıkonulamaz, sürülemez. Madde 10: Herkes, haklarının ve ödevlerinin ya da kendisine yöneltilen ve ceza niteliÄŸi taşıyan herhangi bir suçlamanın saptanmasında, davanın bağımsız ve tarafsız bir mahkemece, tam bir eÅŸitlikle, adil ve açık olarak görülmesi hakkına sahiptir. Madde 11: (1) Bir suç iÅŸlemekten sanık herkes, savunması için kendisine gerekli bütün güvencenin saÄŸlanmış bulunduÄŸu açık bir yargılama ile yasaca suçlu olduÄŸu saptanmadıkça, suçsuz sayılır. (2) Hiç kimse, gerçekleÅŸtiÄŸi sırada ulusal ya da uluslararası hukuka göre suç oluÅŸturmayan eylem ya da ihmalden dolayı mahkum edilemez. Yine hiç kimseye, suçun iÅŸlendiÄŸi sırada uygulanan cezadan daha ağır bir ceza verilemez. Madde 12: Hiç kimse, özel yaÅŸamı, ailesi, konutu ya da yazışması konularında keyfi müdahaleye, onuruna ve adına karşı saldırıya uÄŸrayamaz. Herkesin, bu müdahale ve saldırılara karşı yasa ile korunmaya hakkı vardır. Madde 13: (1) Herkes, herhangi bir devletin sınırları içinde özgürce dolaÅŸma ve oturma hakkına sahiptir. (2) Herkes, kendi ülkesi dahil herhangi bir ülkeden ayrılma ya da kendi ülkesine yeniden dönme hakkına sahiptir. Madde 14: (1) Herkesin, zulüm karşısında, baÅŸka ülkelere sığınma hakkı vardır. (2) Bu hak, adi bir suçla ya da BirleÅŸmiÅŸ Milletler ilke ve amaçlarına aykırı eylemlerle ilgili kovuÅŸturmalar halinde, ileri sürülemez. Madde 15: (1) Herkesin bir yurttaÅŸlığa hakkı vardır. (2) Hiç kimse, yurttaÅŸlığından ya da yurttaÅŸlığını deÄŸiÅŸtirme hakkından keyfi bir biçimde yoksun bırakılamaz. Madde 16: (1) Evlenme çağına gelen her erkek ve kadın, ırk, uyruk ya da din bakımından hiçbir sınırlamaya baÄŸlı olmaksızın evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir. Söz konusu kiÅŸiler, evlenme konusunda, evlilik süresince ve evliliÄŸin sona ermesinde eÅŸit haklara sahiptirler. (2) Evlenme ancak, evleneceklerin özgür ve tam rızası ile gerçekleÅŸtirilebilir. (3) Aile toplumun doÄŸal ve temel öğesidir ve toplum ve devletçe korunur. Madde 17: (1) Herkesin, tek başına ya da baÅŸkalarıyla birlikte mal ve mülk edinme hakkı vardır. (2) Hiç kimse keyfi olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılamaz. Madde 18: Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır; bu hak din ya da inanç deÄŸiÅŸtirme; dinini ya da inancını tek başına ya da topluca, açık ya da özel olarak öğretim, uygulama, tapınma ve anma baÄŸlamında açığa vurma özgürlüğünü içerir. Madde 19: Herkesin düşün ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır; bu özgürlük düşüncelerinden dolayı rahatsız edilmemek, ülke sınırları söz konusu olmaksızın bilgi ve düşünceleri her araçta arama, elde etme ve yayma hakkını içerir.Madde 20: (1) Herkesin barışcıl biçimde toplanma ve dernek kurma özgürlüğü vardır. (2) Hiç kimse bir derneÄŸe girmeÄŸe zorlanamaz. Madde 21: (1) Herkesin, doÄŸrudan ya da özgürce seçilmiÅŸ kiÅŸiler aracılığıyla ülkesinin kamu yönetimine katılma hakkı vardır. (2) Herkes ülkesinin kamu hizmetlerinden eÅŸit olarak yararlanma hakkına sahiptir. (3) Halkın iradesi, hükümet erkinin temelidir; bu irade, gizli ya da buna denk bir yöntemle yapılacak ve genel ve eÅŸit oy verme yoluyla gerçekleÅŸecek olan dönemsel ve dürüst seçimle belirir.Madde 22: Her kiÅŸinin, toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenliÄŸe; onuru için ve kiÅŸiliÄŸinin özgürce geliÅŸmesi için zorunlu olan ekonomik, toplumsal ve kültürel hakların, ulusal çaba ve uluslararası iÅŸbirliÄŸi yoluyla ve her devletin örgütleriyle ve kaynaklarıyla orantılı olarak gerçekleÅŸtirilmesine hakkı vardır. Madde 23: (1) Herkesin çalışmaya, iÅŸini özgürce seçmeye, adil ve elveriÅŸli çalışma koÅŸullarına ve iÅŸsizlikten korunmaya hakkı vardır. (2) Herkesin hiçbir ayrım gözetilmeksizin, eÅŸit çalışma karşılığı eÅŸit ücrete hakkı vardır. (3) Çalışan herkesin, kendisine ve ailesine insanlık onuruna uygun bir yasayış saÄŸlayan, gerekirse her türlü sosyal güvenlik araçlarıyla da desteklenen bir ücrete hakkı vardır. (4) Herkesin, çıkarlarının korunması için baÅŸkaları ile birlikte sendika kurmaya ve kurulu bir sendikaya katılmaya hakkı vardır. Madde 24: Herkesin, çalışma saatlerinin makul ölçüde sınırlandırılması ve belirli aralıklarla ücretli izin dahil olmak üzere, dinlenme ve boÅŸ zamanlarını deÄŸerlendirme hakkı vardır. Madde 25: (1) Herkesin gerek kendisi, gerek ailesi için yiyecek, giyecek, konut, saÄŸlıksal bakım, gerekli toplumsal hizmetler de içinde olmak üzere saÄŸlığına ve esenliÄŸine uygun bir yaÅŸam düzeyine; iÅŸsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaÅŸlılıkta ya da geçim olanaklarından kendi iradesi dışında yoksul kaldığı baÅŸka durumlarda, güvenliÄŸe hakkı vardır.(2) Analık ve çocukluk özel bakım ve yardım hakkı doÄŸurur. Bütün çocuklar, ister evlilik içinde, ister evlilik dışında doÄŸsunlar, eÅŸit sosyal güvenlikten yararlanırlar. Madde 26: (1) Herkesin eÄŸitim hakkı vardır. EÄŸitim hiç olmazsa ilk ve temel eÄŸitim evrelerinde parasız olmalıdır. Ä°lk eÄŸitim zorunludur. Teknik ve mesleki eÄŸitimden herkes yararlanabilmeli ve yüksek öğretim, baÅŸarıya göre, herkese tam bir eÅŸitlikle açık olmalıdır. (2) EÄŸitim, insan kiÅŸiliÄŸinin tam geliÅŸmesini, insan haklarıyla temel özgürlüklere saygının güçlenmesini amaç olarak almalıdır. EÄŸitim bütün uluslar, ırklar ve dini topluluklar arasında anlayış, hoÅŸgörü ve dostluÄŸu güçlendirmeli ve BirleÅŸmiÅŸ Milletler'in barışın sürdürülmesi yolundaki çalışmalarını geliÅŸtirmelidir. (3) Ana baba, çocuklarına verilecek eÄŸitim türü için öncelikli seçme hakkına sahiptir. Madde 27: (1) Herkes, toplumun kültürel etkinliklerine özgürce katılma, güzel sanatları tatma, bilim alanındaki ilerlemelerden ve bunların nimetlerinden yararlanma hakkına sahiptir.(2) Herkesin, sahibi bulunduÄŸu her türlü bilim, yazın ya da sanat yapıtlarından kaynaklanan ahlaki ve maddi çıkarlarının korunmasına hakkı vardır. Madde 28: Herkesin, bu Bildirge'de yer alan hak ve özgürlüklerin tam olarak uygulanmasını saÄŸlayacak bir toplumsal ve uluslararası düzene hakkı vardır. Madde 29: (1) Herkesin, kiÅŸiliÄŸinin özgürce ve tam geliÅŸmesine olanak saÄŸlayan topluluÄŸa karşı ödevleri vardır. (2) Herkes, haklarını kullanmak ya da özgürlüklerinden yararlanmak konusunda, salt baÅŸkalarının hak ve özgürlüklerinin tanınmasını ve bunlara saygı gösterilmesini saÄŸlamak amacıyla ve demokratik bir toplumda törenin, düzenin ve genel esenliÄŸin haklı gereklerini karşılamak için yasa ile saptanmış olan sınırlamalara baÄŸlıdır. (3) Bu hak ve özgürlükler, hiçbir biçimde, BirleÅŸmiÅŸ Milletler'in amaç ve ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz. Madde 30: Bu Bildirge'nin hiçbir unsuru, içinde açıklanan hak ve özgürlüklerin bir devlet, topluluk ya da bireyce ortadan kaldırılmasını amaçlayan bir etkinlik ya da giriÅŸime hak verir biçimde yorumlanamaz.Â