İlk kez ‘çok yüksek’ insani gelişme
Güncelleme Tarihi:
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından 2018 yılı verileri baz alınarak hazırlanan ve İnsani Gelişme Endeksi, Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi, Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi ile Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’ni içeren ‘İnsani Gelişme Raporu 2019’ yayımlandı.
Rapor ülkeleri çok yüksek insani gelişme, yüksek insani gelişme, orta insani gelişme ve düşük insani gelişme olarak dört kategoride değerlendiriyor. Türkiye daha önce 61’inci sıradaydı ve yüksek insani gelişme kategorisindeydi.
Türkiye’nin 2018 yılındaki İGE değeri 0.806 oldu. Bu değerle Türkiye, çok yüksek insani gelişme kategorisinde yer aldı ve 189 ülke arasında 59’uncu oldu. 1990-2018 yılları arasında ise Türkiye’nin İGE değeri 0.576’dan 0.806’ya yükseldi. Bu, toplamda yüzde 39.4’lük bir artış demek.
1990-2018 yılları arasında Türkiye’de doğuşta beklenen yaşam süresi 13.2 yıl; ortalama öğrenim süresi 3.1 yıl ve beklenen öğrenim süresi 7.5 yıl arttı. Türkiye’de kişi başına Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) 1990-2018 yılları arasında yaklaşık yüzde 122.1 arttı.
Avrupa ve Orta Asya ülkeleri arasında 2018’deki İGE sıralaması ve nüfus büyüklüğü anlamında Türkiye’ye yakın ülkeler, 87. sıradaki Azerbaycan ve 63. sıradaki Sırbistan.
Eşitsizlikleri dikkate alan hazırlanan Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi’nde (EUİGE) Türkiye 67’nci sıraya geriledi.
Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi’nde (CDGE) de Türkiye 66’ncı sırada yer aldı.
Listenin başında Norveç, İsviçre ve İrlanda var. ABD 15. sırada.
NASIL ÖLÇÜLÜYOR
Raporun en bilinen endeksi İGE, insani gelişmenin üç temel boyutundaki uzun dönemli ilerlemeyi değerlendirmek için kullanılan bir ölçüm yöntemi. Bu üç temel boyut; uzun ve sağlıklı yaşam, bilgiye erişim ve insana yakışır bir yaşam standardı.
Uzun ve sağlıklı yaşam boyutu, beklenen ortalama yaşam süresiyle ölçülüyor.
Bilgi birikim düzeyi, yetişkin nüfustaki ortalama öğrenim süresiyle, bir başka deyişle 25 yaş ve üstündeki bireylerin ömürleri boyunca öğrenim gördükleri süreyle ölçülüyor. Öğrenme ve bilgiye erişim ise okula başlama yaşındaki çocuklar için beklenen öğrenim süresiyle; bir başka deyişle, yaşa özgü okullaşma oranlarının çocuğun yaşamı boyunca aynı kalacağı varsayımıyla, çocuğun eğitim almayı bekleyebileceği toplam süre olarak ölçülüyor.
Yaşam standardı ise satın alma gücü paritesi (SGP) dönüştürme oranları kullanılarak, 2011 yılına sabitlenmiş uluslararası dolara dönüştürülmüş kişi başına Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) rakamı cinsinden ölçülüyor.