Ä°lk insan hakları kılavuzu Türkiye'den

Ä°nsan Hakları Bildirisi'nin, 10 Aralık 1948'de kabulünün ardından, Türkiye'de 1949 yılında ''Orta dereceli okullar için'' yazılan kılavuz, insan haklarının eÄŸitimi alanında ilk olma özelliÄŸini taşıyor. Ä°stanbul Erkek Lisesi Felsefe ve Sosyoloji Öğretmeni Cemil Sena Ongun tarafından yazılan ''BirleÅŸmiÅŸ Milletler Evrensel Beyannamesi Kılavuzu'', ''Milli EÄŸitim Bakanlığı'nca; orta dereceli okullar öğrencileri için YurttaÅŸlık Bilgisi dersine yardımcı kitap olarak kabul'' ediliyor. Cemil Sena, HatipoÄŸlu Yayınevi'nce 1950 yılında ikinci baskısı  yapılan kılavuzun, Kasım 1949 tarihini taşıyan ''Önsöz''ünde, BM üyesiülkelerin, ''beyannameyi'' kendi eÄŸitim ve öğretim alanlarında uygulamayı kabul ettiklerini belirtiyor. ''Bu beyannamenin dayandığı esas haklar''ın, tarih boyunca Türkler'in ''kutsal saydığı haklar'' olduÄŸunu anlatan Sena, özetle ÅŸunları dile getiriyor: ''Türk çocukları, zaten bu hakların dışında baÅŸka bir hak olacağını düşünmek bile istemezler; çünkü aile, mülkiyet, çalışma, öğretim, inanma, adalet hak ve hürriyetleri, bizim milli geleneklerimizin en aziz ülkülerindendir.'' Kılavuz kitapçıkta Cemil Sena, Ä°nsan Hakları Bildirisi'nin 30 maddesine yer veriyor ve her madde için açıklamalarda bulunuyor.  BATI'DAKÄ° GELÄ°ÅžMEBatı ülkelerinde, özgürlük ve insan hakları savaşımıyla ilgili ilk belge 19 Haziran 1215 tarihini taşıyan ''Magna Charta Libertatum'' olarak biliniyor. Ä°ngiltere Kralı (Yurtsuz) John'un yetkilerinin sınırlandırılmasını öngören bu belgeyi; 26 Temmuz 1581 tarihli Hollanda Bağımsızlık Bildirisi, 7 Haziran 1628'deki Ä°ngiliz Haklar Bildirisi izliyor. 1679 yılında ise Ä°ngiltere'de keyfi gözaltıların vetutuklamaların kaldırılmasını, yargısız infazlara son verilmesini öngören ünlü ''Habeas Corpus'' bildirileri yayınlanıyor. Ä°ngiltere Ä°nsan Hakları Bildirisi (Bill of Rights-1689), Amerika'da Virginia Ä°nsan Hakları Bildirisi (12 Haziran 1776) ve 4 Temmuz 1776 tarihli Amerika Bağımsızlık Bildirisi, önemli insan hakları belgeleri arasındasayılıyor. Fransa Devrimi'nden (1789) sonra yayımlanan Fransız Ä°nsan ve YurttaÅŸ Hakları Bildirisi'nin (3 Eylül 1791) de bu alandaki en önemli belgelerden olduÄŸu kaydediliyor. Ä°nsan hakları alanında uluslararası iÅŸbirliÄŸinin ise ancak 20. yüzyılda baÅŸladığı belirtiliyor. Bu yüzyılın baÅŸlarında Uluslararası Çalışma Örgütü'nün kurulmasıyla sosyal hak ve özgürlükler konusunda uluslararası iÅŸbirliÄŸinin baÅŸladığı görülüyor. Bu alanda ilk imzalananuluslararası bildiri ise 6 Haziran 1930 tarihinde kabul edilen ''Cebriveya Mecburi Çalıştırma Hakkında 29 Sayılı ILO SözleÅŸmesi'' adını taşıyor.  Osmanlı döneminde; PadiÅŸah II. Mahmut ile bazı ayan tarafından imzalanarak 1808 yılında ilan edilen ''Senedi Ä°ttifak'', ülkemizde anayasacılık ve demokratikleÅŸme hareketleri alanında ilk belge olarak gösteriliyor. Ä°slam dünyasında ise 622 tarihli ''Medine SözleÅŸmesi'' ve 632 tarihli Hz. Muhammed'in ''Veda Hutbesi'' bu alandaki ilk belgeler olarak gösteriliyor. Â