Ä°lk insan hakları kılavuzu Türkiye'den

İstanbul Erkek Lisesi Felsefe ve Sosyoloji Öğretmeni Cemil Sena Ongun tarafından yazılan ''Birleşmiş Milletler Evrensel Beyannamesi Kılavuzu'', ''Milli Eğitim Bakanlığı'nca; orta dereceli okullar öğrencileri için Yurttaşlık Bilgisi dersine yardımcı kitap olarak kabul'' ediliyor.

Cemil Sena, Hatipoğlu Yayınevi'nce 1950 yılında ikinci baskısı  yapılan kılavuzun, Kasım 1949 tarihini taşıyan ''Önsöz''ünde, BM üyesiülkelerin, ''beyannameyi'' kendi eğitim ve öğretim alanlarında uygulamayı kabul ettiklerini belirtiyor.

''Bu beyannamenin dayandığı esas haklar''ın, tarih boyunca Türkler'in ''kutsal saydığı haklar'' olduğunu anlatan Sena, özetle şunları dile getiriyor:

''Türk çocukları, zaten bu hakların dışında başka bir hak olacağını düşünmek bile istemezler; çünkü aile, mülkiyet, çalışma, öğretim, inanma, adalet hak ve hürriyetleri, bizim milli geleneklerimizin en aziz ülkülerindendir.''

Kılavuz kitapçıkta Cemil Sena, Ä°nsan Hakları Bildirisi'nin 30 maddesine yer veriyor ve her madde için açıklamalarda bulunuyor.Â

BATI'DAKÄ° GELÄ°ÅžME

Batı ülkelerinde, özgürlük ve insan hakları savaşımıyla ilgili ilk belge 19 Haziran 1215 tarihini taşıyan ''Magna Charta Libertatum'' olarak biliniyor. İngiltere Kralı (Yurtsuz) John'un yetkilerinin sınırlandırılmasını öngören bu belgeyi; 26 Temmuz 1581 tarihli Hollanda Bağımsızlık Bildirisi, 7 Haziran 1628'deki İngiliz Haklar Bildirisi izliyor.

1679 yılında ise İngiltere'de keyfi gözaltıların vetutuklamaların kaldırılmasını, yargısız infazlara son verilmesini öngören ünlü ''Habeas Corpus'' bildirileri yayınlanıyor. İngiltere İnsan Hakları Bildirisi (Bill of Rights-1689), Amerika'da Virginia İnsan Hakları Bildirisi (12 Haziran 1776) ve 4 Temmuz 1776 tarihli Amerika Bağımsızlık Bildirisi, önemli insan hakları belgeleri arasındasayılıyor.

Fransa Devrimi'nden (1789) sonra yayımlanan Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nin (3 Eylül 1791) de bu alandaki en önemli belgelerden olduğu kaydediliyor.

Ä°nsan hakları alanında uluslararası iÅŸbirliÄŸinin ise ancak 20. yüzyılda baÅŸladığı belirtiliyor. Bu yüzyılın baÅŸlarında Uluslararası Çalışma Örgütü'nün kurulmasıyla sosyal hak ve özgürlükler konusunda uluslararası iÅŸbirliÄŸinin baÅŸladığı görülüyor. Bu alanda ilk imzalananuluslararası bildiri ise 6 Haziran 1930 tarihinde kabul edilen ''Cebriveya Mecburi Çalıştırma Hakkında 29 Sayılı ILO SözleÅŸmesi'' adını taşıyor.Â

Osmanlı döneminde; Padişah II. Mahmut ile bazı ayan tarafından imzalanarak 1808 yılında ilan edilen ''Senedi İttifak'', ülkemizde anayasacılık ve demokratikleşme hareketleri alanında ilk belge olarak gösteriliyor.

İslam dünyasında ise 622 tarihli ''Medine Sözleşmesi'' ve 632 tarihli Hz. Muhammed'in ''Veda Hutbesi'' bu alandaki ilk belgeler olarak gösteriliyor.