İlber Ortaylı: İstanbul Yazıları
Güncelleme Tarihi:
Sulukule
İSTANBUL'un surdibi semtlerinden Topkapı ve Fatih-Karagümrük nahiyesinin Neslişah Mahallesi arasında yer alan; surların batısında Sulukule Caddesi diye bilinen ve 1960'ların başında tamamen yıkılıp tahliye edilen (bugün yıkıntı alanı) mahalle Sulukule olarak bilinir. Şehrin hayatında kendi rengiyle ün yaptığından sakinleri başka mahalleye yerleşse de Sulukule ve Sulukuleli halen yaşayan bir isimdir. Sulukule'nin kendinden çok sakinlerinden sözetmek kaçınılmazdır. Bugün İstanbullular arasında yanlış olarak Neslişah Mahallesi'ne Sulukule denmektedir ve bu mahallenin sekenesinin bir kısmı da bu şöhretten ziyadesiyle şikayetçidir.
(...) surdibi bazı izbeler İstanbul'un gecekondu ortalamasının altında bir malzemeyle yapılan dermeçatma, akarsuyu olmayan barınaklardır. Niyazi Mısr*ı Sokağı'nın köşesini geçip güneye doğru yürüdükçe ‘‘Sivaslı Nazmiye'nin Yeri’’, ‘‘Erdoğan'ın Yeri’’ gibi eğlence yeri evler görülür. Bunların sahipleri çalgıcı ve çengi temin ederler. Çınarlı Bostan, Zuhur*ı Sokak ve Neslişah Çıkmazı gibi sokakların halkı genellikle bu eğlence işiyle uğraşan ve muhtemelen yıkılan eski Sulukule evlerinin sakinleridir. Fakat eski Sulukule'nin ahşap, fakir ama rengarenk evleri burada görülmez.
(...) Neslişah Camii civarında Kuruçınar Sokak, Sarmaşık Sokak, Küçükçeşme ve Çalı Sokak'da oturan ahali (yani Neslişah Mahallesi'nin ikingi grubu ise) birinci gruptan tamamen farklı olup, tesettürlüdür ve Fatih semtinde görülen yeni yaşam tarzını sürerler ve eğlence sektörüne hizmet edren birinci grupla devamlı çekişme içindedirler. Yanyana sokaklarda yaşayan bu iki ayrı alem açık bir şekilde göze çarpar. Birinci grubun kullandığı şiveye (ağız) ki, İstanbulun otantik şivelerindendir; ikinci grupta rastlanmaz. Birinci grupta nüfus kağıdı bile olmadığı için okula gidemeyen çocuklar ikinci grupta görülmez; okul ve Kur'an kursu bunun yerini almıştır. İkinci grup ahali mahallelerinin (yanlış olarak) Sulukule diye adlandırılmasından şikayet eder.
(...) Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Çingeneler için bir etüt yapan A. Paspati daha çok sözlük, gramer ve adetlere değindiği çalışmasında Sulukule'den özel olarak bahsetmez. Hatta bu semtten sadece Vlaherna civarında Çınar Çeşme diye söz eder. Güya o zaman Kasım Paşa-İstanbul ve Üsküdar'da toplam 140 aile yaşıyormuş/bu rakam pek az görünüyor. Mamafih Tanzimat dönemiyle başlayan nüfus kaydı, nüfus kağıdı verme işlemi Çingenelere uygulanmıyordu; bu nedenle kesin sayı da bilinemez.
l İstanbul'dan Sayfalar / İletişim Yayınları