Mekanik ağaçlar dünyayı kurtarabilir mi?

İklim krizinin dünya genelinde en öncelikli gündemimiz olduğu şu günlerde, ABD’den oldukça ilginç bir araştırma geldi. Arizona Eyalet Üniversitesi araştırmacıları, ‘özel mekanik ağaçlar’ geliştirdi. Karbondioksit yakalayan disk sıralarına sahip olan bu ‘ağaç’ diye adlandırılan dikey kuleler iklim krizi ile mücadele konusunda heyecan uyandırdı.

Bilim insanlarına göre iklim krizini önlemek için önemli bir adım olan karbon salımı konusu, bu mekanik ağaçlar sayesinde çözülebilir. Karbondioksiti emmek için tasarlanan bu ağaçlar ile orman inşa edilmesi bile düşünülüyor.

Son 200 yıldır insanlar, kullandıkları fosil yakıtlar ile atmosfere büyük miktarlarda karbondioksit pompalıyorlar. Karbondioksitin ise oldukça güçlü bir sera gazı olduğu ve atmosfere ağaçlar gibi doğal kaynakların kaldırabileceğinden daha hızlı oranda girdiği biliniyor.

Karbondioksitin atmosferde birikmesi küresel ısınmayı tetikleyen nedenler arasında yer alıyor. Öte yandan korkutucu bir gerçek var ki; tüm insanlar fosil yakıt tüketimini bıraksa ve CO2 emisyonlarına son verse dahi, iklim krizinin önüne tamamen geçmek zor görünüyor. İşte iklim krizinde maalesef böyle bir noktaya geldik…

İşte mekanik ağaçların tam da bu noktada devreye gireceği düşünülüyor.

GÜNDE 1000 TON CO2 EMEBİLİR

Arizona Eyalet Üniversitesi'nden Mühendislik Profesörü Klaus Lackner tarafından geliştirilen mekanik ağaçların, doğal çeşitlilikten binlerce kat daha verimli olduğu öne sürülüyor.

Lackner, 2,5 milyon dolarlık bir Enerji Bakanlığı hibesinin desteğiyle, ilki bu yıl Arizona'da açılacak olan üç büyük mekanik ağaç çiftliği planlıyor.

Mekanik ağaç çiftliklerinin üçünün de faaliyete geçtiğinde, dünyanın karbon bütçesini dengelemede önemli bir adım olarak tanımlanan günde 1.000 ton CO2 (karbondioksit) emebileceği de çalışma sonuçları arasında yer alıyor.

Doğrudan hava yakalama ve karbon depolamada bir öncü olan Profesör Lackner, konuyla ilgili yaptığı açıklamada şunları söylüyor:

“İnsanlık, her geçen gün artan miktarda çevrede dolaşan fazla karbona sahip olmayı göze alamaz. Bu karbondioksitin bir kısmı elektrik santralleri ve fabrikalardan, diğerleri ise arabalardan, uçaklardan ve hatta sıcak bir duş almaktan geliyor.

CO2 havaya hızla karıştığından, aslında nereden çıktığı önemli değil. Bu nedenle karbon yakalama cihazları herhangi bir yere kurulabilir.”

Araştırmacılar ayrıca atmosferden karbon yakalayan cihazların enerji tüketimini en aza indirmenin de önemli olduğunu fark ettiler. Lackner, bu çözümlerden birinin de mekanik ağaçlar olduğunu söylüyor.

Bu ağaçların kimyasal reçineyle kaplanmış dikey sütunlar olduğunu söyleyen Profesör Lackner nasıl çalıştıklarını ise şöyle anlatıyor:

“Hava üfledikçe, disklerin yüzeyleri CO2’yi emer. 20 dakika sonra diskler dolar ve aşağıda yer alan bir varilin içine batarlar. Kutuyu ısıtmak için harcanan ısının çoğu geri kazanılabilir. Bu nedenle ısıtma için gereken enerji miktarı da oldukça az.”

Yakalanan karbondioksitlerin yeniden kullanılabilir ve fosil yakıtlara olan talebi azaltabilir olduğundan bahseden Lackner, “Şu anda insanlar enerji elde etmek için fosil yakıtları kullanıyorlar. Buradaki karbondioksit salımının da çok fazla olduğunu biliyoruz. Yakalanan CO₂ yenilenebilir enerjiyle oluşturulan yeşil hidrojenle karıştırılarak, yeni karbon içermeyen sentetik yakıtlara (benzin, dizel ya da kerosen) dönüştürebilir. Örneğin bu sistemler yardımıyla tutulan karbon, daha sonra uçaklarda kullanılabilecek sentetik yakıt üretmek için kullanılabilir ve bu yolla petrol ve gaz isteminin bir bölümü karşılanabilir” diyor.

Mekanik ağaçların iklim krizini önlemede nasıl bir yere sahip olabileceği konusunu Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nden Prof. Dr. Murat Türkeş ile konuştuk.

İşte iklim krizi, ağaçlar ve ‘mekanik ağaçlar’ hakkında 4 önemli soru ve cevabı…

ORMANLARDAKİ DEĞİŞİMLER DÜNYANIN KARBON DÖNGÜSÜNÜ ETKİLİYOR

1- Öncelikle ağaçların ve ormanların iklim krizini önlemede oynadığı rolden bahseder misiniz?

İklim değişikliğiyle savaşımın ve iklim krizinin önlenmesinin en önemli yolları, sera gazı salımlarını tüm insan etkinlik ve sistemlerinde (sosyoekonomik sektörler, vb.) azaltmak, başta orman ekosistemleri gelmek üzere yutakları geliştirip artırmak vb. insan girişimleri, politika ve önlemlerini içerir. Ormanlar hem bitki solunumu yoluyla havaya CO₂ verir, hem de verdiklerinden çok fazlasını fotosentez yoluyla geri alır. Fotosentez sonucunda, karbonhidratlı maddeler ve oksijen oluşur. Bu yüzden orman örtüsündeki değişiklikler dünyanın karbon döngüsünü ve havaküredeki CO₂ birikimini etkiler. Orman biyolojik kütlesinin, ormanlaşma, yeniden ormanlaştırma ve ağaçlandırma yoluyla arttırılması, insan etkinlikleri ile havaküreye salınan fazla CO₂’nin havadan geri alınmasına yardımcı olur.

ORMANLARIN YOK EDİLMESİ KÜRESEL ISINMAYA NEDEN OLUYOR

Ormanların yok edilmesi (ormansızlaştırma), orman örtüsünün azaltılması ve ormanların niteliğinin ya da biyolojik üretkenliğinin bozulması, ormanlarda ağaçların ve çalıların kök, gövde, dal ve yapraklarında ya da gelişmiş orman altı bitkilerinde ve yüksek otsu türlerde depolanan CO₂ tutarını azaltarak, havadaki CO₂ birikiminin artmasına yol açar. Bu artış -öteki etmenlerle birlikte- iklimin değişmesine, başka bir deyişle insan kaynaklı iklim değişikliğine ve küresel ısınmaya neden olur. Küresel ısınma ise, ormanlar üzerinde, sıklığı ve etkisi artan orman yangınları, biyolojik çeşitliliğin azalması, kuraklaşma, çoğalan zararlılar ve hastalıklar gibi olumsuz etkiler oluşturur.

KARBONDİOKSİT YAKALAYAN DİKEY KULELER

2- Peki mekanik ağaçlar… Bu ağaçlar tam olarak nedir ve ne işe yarar?

Genel olarak mekanik ağaçlar, iklim değişikliği savaşımında ‘karbondioksit (kısaca karbon) tutma/yakalama ve depolama’ olarak adlandırılan etik sorunları olan ve henüz yaygın uygulaması olanaklı olmayan pahalı ve gösteri amaçlı teknolojik çözümlerden biridir. Bu konudaki en yeni çalışma, Arizona Eyalet Üniversitesi araştırmacılarının geliştirmiş olduğu ‘özel mekanik ağaçlar’ proje çalışmasıdır. Gerçekte bu mekanik ağaçlar ya da aletler, karbondioksit yakalayan dikey kulelerdir. Teknik olarak, bu aletler yardımıyla havadaki karbondioksit depolanabileceği kapalı bir ortama itilir. Bunlar, her biri yaklaşık 5 fit çapında ve iki inç aralıklı, kimyasal bir reçineyle kaplanmış ve bir vinil plak yığını gibi yerleştirilmiş uzun dikey disk sütunlarıdır.

MEKANİK AĞAÇLAR YARDIMCI OLARAK KULLANILABİLİR

3- Mekanik ağaçlar gerçekten iklim krizini önlemeye yardımcı olabilirler mi?

Mekanik ağaçların iklim krizine karşı tek başına bir çözüm üretmesi olanaksızdır. İleride, fosil yakıtların kullanımının hızla azaltılması, özellikle elektrik enerjisi üretiminde kömür kullanımından önümüzdeki on yıl içerisinde hızla vazgeçilmesi (kömürlü termik santrallerin emekli edilmesi) gibi asıl iklim değişikliği politika ve teknolojik önlemlerinin yanı sıra bu istemler de yardımcı ek sistemler olarak kullanılabilir.

4- Mekanik ağaçlar yerine var olan ormanları koruma/iyileştirme çalışmaları yapılması daha mı etkili olur?

Asıl yapılması gereken kesinlikle başta ormanlar, çalılar, çayır ve meralar gibi doğal karbon yutaklarının geliştirilmesi, orman ekosistemlerinin restorasyonu, arazi bozulumunun önlenmesi ve dengelenmesi gibi sürdürülebilir orman ve arazi yönetimi ilkelerinin uygulanması yoluyla yutakların korunması ve artırılması olmalıdır.