Ä°kili delilik: 'Folie a deux'

Bülent Ecevit'in hastalığının başından itibaren Ecevit çiftinin sergilediÄŸi genel tutum, 'folie a deux' hastalığını gündeme getirdi. GeçtiÄŸimiz günlerde Hakkı Devrim, dün de Mehmet Y. Yılmaz söz konusu hastalığa deÄŸinerek Ecevitler'e gönderme yaptılar. Uzmanların psikopatolojik bir olgu dedikleri ‘‘ikili delilik’’ ya da ‘‘folie a deux’’, genelde birbirini çok seven iki kiÅŸi arasında geliÅŸiyor. Bu iki kiÅŸi, yıllar içinde iki ayrı varlık deÄŸil bir bütün haline geliyor ve sonuçta birinin psikolojik sorunları diÄŸerine de bulaşıyor. EÅŸiniz, iÅŸ arkadaşınız, bir dostunuz ya da bir akrabanız... Sizin en yakınınız, en yoÄŸun iletiÅŸim kurduÄŸunuz insan. Sanki kalpleriniz tek atıyor, ruhunuz, aklınız, bedeniniz tıpatıp aynı tepkiyi veriyor. Ä°ki ayrı insan, iki ayrı varlık deÄŸil de bir bütünsünüz. Birbirinizi çok seviyor, çok güveniyor, fikirlerinizi karşılıklı olarak onaylıyorsunuz. Hisleriniz, düşünceleriniz, isyanlarınız birbirinize ayna tutar gibi. Sizin için ondan baÅŸkası, onun için sizden baÅŸkası yok. Yıllar, yılları izliyor ve bu kozadaki iki insan arasındaki farklar adeta siliniyor. Ä°ÅŸte bu kozadaki insanların tepkileri dikkatle incelendiÄŸinde ortaya çıkan fotoÄŸraf hayli ilginç. Ä°nsan-insan iliÅŸkilerindeki özdeÅŸleÅŸmede, görünürdeki normal fotoÄŸrafın arkasında anormalliklerin izi sürülür. Uzmanların psikopatolojik bir olgu dedikleri ‘‘ikili delilik’’ ya da ‘‘Folie a Deux’’ bu derin uzlaÅŸmanın, bütünleÅŸmenin bulaşıcı sonucu. Yüzde 90 aile üyeleri arasında görülen bu paranoyak bozuklukların klinik psikoloji ve psikiyatri literatüründe yer alması 17'nci yüzyıla uzanır. 1877-1942 döneminde 100, 1943-1996 döneminde ise 280 ‘‘İkili delilik’’ vakası raporlarda yer alır. ÇoÄŸu zaman bu ruhsal dengesizlik için kullanılan diÄŸer ifadeler bulaşıcı delilik, kolektif delilik, duble çılgınlık, mistik paranoya diye sürer gider. 1945'de aynı yumurta, kız ikizleri inceleyen Craig, 9 aylık olduklarında birbirlerinden ayrı düşmelerine karşın benzer paranoyak tepkiler gösterdiklerini gözlemler. ‘‘İkili delilik’’in genetik olabileceÄŸi yaklaşık 120 yıl önce kabul görür. ÇeÅŸitli vakaların incelenmesi ‘‘İkili delilik’’in geliÅŸimi, teÅŸhisi ve tedavisi konusunda daha fazla bilgi saÄŸlar.HASTALIÄžIN GELÄ°ÅžMESÄ°Uzmanların verdikleri bilgilere göre, ruhen saÄŸlıklı birey, psikolojik sorunları olan ötekiyle, yani psikopatolojik aksaklıklar görülenle etkileÅŸime girdiÄŸinde, gördüğü ÅŸey karşısında ÅŸok olur ve gerilir. Aktif yani birincil ile pasif yani ikincil hasta arasındaki özdeÅŸleÅŸmenin kaynağı sevilene, güvenilene ve saygı duyulana sempati ya da taklitten kaynaklanabilir. Ä°kincinin yani saÄŸlıklı olanın ne derecede etkileneceÄŸini de kiÅŸiliÄŸi belirler. Zayıf bir karakter daha kısa sürede ruhsal dengesizlikleri özümseyebilir ve ‘‘İkili delilik’’ gerçekleÅŸir.ÖzdeÅŸleme üç aÅŸamalıdır. Ä°lkinde saÄŸlıklı bireyin savunma mekanizmaları yıkılır. Toplumdan kopma, duygusal yoksunluk gibi bu dönemde beyin yıkama, saÄŸlıklı kiÅŸiliÄŸin çözülmesini hızlandırır. Ä°kinci aÅŸamada baskın, hasta kiÅŸilik kurtarıcı olarak görülür ve özdeÅŸleÅŸme baÅŸlar. Ruhsal saÄŸlığını giderek yitiren ve bir baÅŸkasının kiÅŸiliÄŸiyle bütünleÅŸen pasif hasta, bilinçli ya da bilinçaltı bir baÅŸkası olmaya baÅŸlar. Ä°ki insanın tüm fikirlerinin, davranışlarının, duygularının tıpatıp aynı olması üçüncü aÅŸamadır. Bu bütünleÅŸme hipnoza da benzetilir.Ä°kili delilik vakalarının yüzde 90'ına ailelerde rastlanır ve birinin baskınlaÅŸması, diÄŸerinin pasifleÅŸmesi modeliyle açıklanır. Bu patolojik iliÅŸkide baskın olan gerçek hayatla iliÅŸkiyi kuran, sürdürendir, diÄŸeri ise bu bağımlılığın gereklerini yerine getirendir. TEÅžHÄ°S VE TEDAVÄ°Hastalar ruhsal yardım istemediÄŸinden ve toplumda son derece rasyonel, saÄŸlıklı bir portre çizmeye çalıştıklarından ‘‘İkili delilik’’ teÅŸhisi çoÄŸunlukla ıskalanır. Bu bireyler genelde normal ile anormal arasında gelgitler çizerler. Ancak intihar etmeleri ya da cinayet iÅŸlemeleri gibi durumlarda adli yetkililer, psikiyatrlar ve ruh saÄŸlığı uzmanı olmayan, ancak hastayla iletiÅŸim kurabilen profesyoneller devreye girer. Paranoyak ebeveynler, çocukları can güvenliÄŸi nedeniyle kendilerinden alınmak istendiÄŸinde özellikle tehlikelidirler. ‘‘İkili delilik’’ esaretindeki kiÅŸiler ağır psikoz vakaları deÄŸildir. Bir yakınıyla uzun süreli bir arada olmasıyla gelen, gerçeküstü inançlara kapılmış, etkileyici kiÅŸiler olduÄŸu gözlenir. ‘‘İkili delilik’’te, eÅŸlerden birinin ÅŸizofreni teÅŸhisi kesinleÅŸirse bu yönde tedavi uygulanır.Åžizofren olmayanlarda psikoterapi desteÄŸiyle ‘‘İkili delilik’’ aşılabilir. Yanılmalar dış dünyaya karşı bir tür savunma mekanizmasıdır. Terapinin ilk adımı, ikilinin tamamen ve uzun süreli ayrılmasıdır. Ancak bunun sadece 40 vakada olumlu sonucu gözlenmiÅŸtir. Ayrılık kimilerinde çevreye düşmanca davranışları keskinleÅŸtirir. Tedavide ayrılığın yanı sıra ruhsal dengesizliÄŸe göre ilaç tedavisi de gerekebilir. Â