İdamlar dünyada azalırken Çin'de artıyor

Örgüt, Salı günü yayımlanan yıllık küresel idam raporunda, Çin’de geçen yıl binlerce insaın ölüm cezasına çarptırıldığı ve bu sayının dünyanın geri kalanının toplamından fazla olabileceği belirtildi.

Örgütün geçici genel sekreteri Claudio Cordone, “Çinli yetkililer geçmişe kıyasla daha az idamın uygulandığını iddia ediyor. Eğer bu doğruysa, neden kaç kişiyi ölüm cezasına çarptırdıklarını açıklamıyorlar?” dedi.

“Ölüm Cezaları ve İdamlar 2009 Raporu” Çin’de idam edilen kişi sayısına yönelik bir tahmin bile içermezken, örgüt buna neden olarak kamuoyuna duyurulmuş verilerin gerçek değerlerin çok altında olmasını gösterdi.

Raporda, Çin’de idam cezasına çarptırılan hiç kimsenin insan hakları standartlarına uygun, adil bir dava sürecinden geçmediği ifade edildi. Uluslararası Af Örgütü 2008 yılında Çin’de en az 1,718 kişinin idam edildiğini öngörüyor.

Öte yandan, Pekin’den yayımlanan rapor hakkında bir yorum gelmedi. Ancak geçen ay, Çin’in en yüksek mahkemesi ölüm cezasının sadece az sayıdaki “son derece ciddi” olayla ilgili davalarda uygulanması gerektiğini ifade eden yeni yönergeler hazırladı.

POLİTİK MESAJ

Rapor, 2009 yılında 18 ülkede toplam 714 kişinin idam edildiğini, diğer yandan en az 2 bin 1 kişinin de 56 ülkede ölüm cezasına çarptırıldığını belirtti. İdam yöntemleri arasında asma, kurşuna dizme, boynunu vurma, taşlama, elektrik verme ve zehirli iğne yer aldı. İdamların büyük çoğunluğu Asya, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da yaşanırken, İran ve Irak başı çeken ülkeler oldu.

İran’da en az 388 kişi idam edilirken, Irak’ta 120 ve Suudi Arabistan’da da en az 69 idam gerçekleşti. İran ve Suudi Arabistan, uluslararası hukuka aykırı olmasına rağmen çocuklara da idam cezası veren iki ülke oldu.

Örgüt, İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad’ın yeniden seçildiği Haziran ayından yemin ettiği döneme kadarki sekiz haftalık dönemde 112 insanın idam edildiğini ifade etti.

Rapor, “Geçen yıl Çin, İran ve Sudan’da uygulanan ölüm cezaları genel olarak siyasi mesaj vermek, muhalifleri susturmak ve siyasi ajandaları uygulamaya sokmak için kullanıldı” yorumunda bulundu.

CEVAP YOK

Örgüt, Irak’ta hükümetin şiddet üzerindeki baskısını artırmasıyla idamlarda ciddi bir artış görüldüğünü belirtti. Cordone, “Ancak bu, intihar saldırıları için çözüm değil. Caydırıcı bir yöntem olarak işe yaramaz” dedi.

Öte yandan, ölüm cezasına başvuran tek Amerika ülkesi olan ABD’de 2009 yılında 52 kişi idam edildi. Örgüt, bu rakamın 1999 yılında uygulanan ölüm cezası sayısının neredeyse yarısına eşit olduğunu belirtti.

İdamın kaldırılması için uğraşan Uluslararası Af Örgütü, bu cezanın orantısız olarak kullanıldığını ve yoksulların, azınlıkların ve ırksal, etnik ve dinsel grupların üyelerinin idama mahkum edilme oranının daha yüksek olduğunu ifade etti.

Şu an dünyanın 95 ülkesinde ölüm cezası kaldırılmış durumda. Uluslararası Af Örgütü’nün Tayvan’daki Asya-Pasifik bürosunda görevli Roseann Rife, son dönemdeki istatistiklerin cesaret verici olduğunu belirtti.

Rife, “Dünyada halen ölüm cezası uygulayan ülkeler var, ancak cezayı yasaklayan ülkeler de görüyoruz. Geçtiğimiz yıl Endonezya, Afganistan, Pakistan ve Moğolistan’da idam gerçekleşmedi ve böyle bir durum son dönemde ilk defa yaşanıyor” dedi.

İDAMLARI SINIRLAMAK

Raporda diğer ülkelerin de ölüm cezası uygulamasında sınırlamaya gittikleri belirtildi. Örneğin 1987’den beri idam uygulamayan Kenya, 4 bin idam mahkumunun cezasını hapse çevirdi.

Örgütün küresel idam raporlarını hazırlamaya başladığından bu yana Avrupa’da ilk kez geçtiğimiz yıl idam yaşanmazken, bu cezayı uygulamaya devam eden tek ülke olan Belarus, 2010 yılının Mart ayında iki kişiyi idam etti. Cordone, “Geçmişe kıyasla daha az ülke idam cezası uyguluyor. Kölelik ve etnik ayrımcılıkta olduğu gibi, dünya insanlığın utanç kaynağı olan bu uygulamayı da aşıyor” dedi.

Dokuz ülkede sıradan suçlar için idam cezası kaldırıldı. 35 ülkenin yasalarında idam hala geçerli ancak son 10 yılda bu ceza hiç uygulanmadığı için bu ülkeler pratikte idamı kaldırmış sayılıyor. Sonuçta, 58 ülkede sıradan suçlar için idam cezası uygulaması devam ediyor.