HSYK'daki değişiklik pazartesi Bakanlar Kurulu'nda
Güncelleme Tarihi:
Anayasa değişiklik paketinin 12 Eylül referandumunda kabul edilmesinin ardından, hükümet düğmeye bastı. İlk adım, değişiklik paketinde yer alan Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun (HSYK) yapısının değiştirilmesi konusunda atılacak.
Kanun tasarısı, Adalet Bakanlığı tarafından pazartesi günü Bakanlar Kurulu’na getirilecek. Tasarı, Bakanlar Kurulu’nda görüşüldüğü saatlerde Adalet Bakanlığı internet sitesine de koyularak, kamuoyuna açıklanacak.
TASARIDA NELER VAR?
Tasarı, HSYK’nın yapısının değiştirilmesini, üye sayısının arttırılmasını, üyelerin seçilme yöntemlerini tamamıyla değiştiriyor. Bu unsurlar, zaten Anayasa değişikliğine ilişkin maddeler içinde ayrıntısı ile yazıldığı için biliniyor. Pakette yer alan bu unsurlar, daha çok HSYK’ya üyeliğin ve bu üyeliğin seçiminin nasıl yapılacağını belirliyor. Bunun ayrıntıları şöyle;
4 ÜYEYİ DOĞRUDAN CUMHURBAŞKANI SEÇECEK- Yeni tasarı çerçevesinde HSYK’nın 4 üyesi Cumhurbaşkanı tarafından akademisyen ve avukatlar arasından doğrudan atanacak. Kanun tasarısında, HSYK’ya Cumhurbaşkanı tarafından atanmanın koşulları ayrıntılandırılacak.
DİĞER ADAYLAR SEÇİMLE GELECEK- HSYK’nın diğer üyeleri de seçimle gelecek. Yargıtay’da da 3 asil ve 3 yedek üye, Danıştay’da 2 asıl 2 yedek üye, Türkiye Adalet Akademisi’nde bir asil bir de yedek üye, Askeri Yargıtay’dan bir üye, Askeri Yüksek idari Mahkemesi’nden bir üye için seçim yapılacak.
İLK KEZ İLK DERECE HAKİMLERİ DE KURUL’DA- Mevcut sistemde HSYK’nın 7 üyesinin yargı mensubu üyeleri sadece Danıştay ve Yargıtay’dan seçiliyordu. Getirilen yeni sistemle, ilk kez ilk derece mahkemelerde çalışan hakim ve savcılara da HSYK üyeliği yolu açılıyor. Bu çerçevede, adli yargıdan 7 Asıl 4 yedek idari yargıdan da 3 asil, 2 yedek üye HSYK’ya seçilecek.
SEÇİMLER YSK DENETİMİNDE YAPILACAK- HSYK üyeliği için seçimler Yüksek Seçim Kurulu denetiminde yapılacak. Yüksek Seçim Kurulu adaylık çağrısını yaptıktan sonra, Yargıtay, Danıştay Türkiye Adalet Akademisi’nden adaylar 7 gün içinde belirlenecekler. Sonra bu adaylar arasında, yine YSK denetiminde seçim yapılacak. Seçimler, kesin aday listesinin YSK tarafından ilan edilmesinin ardından ikinci Pazar günü her ilde yapılacak.
MEVCUT ÜYELER DEVAM EDECEK- Tasarıda, HSYK’nın mevcut üyeleri için de düzenleme var. Buna göre, kanunun yürürlüğe girmesi ile mevcut HSYK’da görev yapan asil ve yedek üyeler, seçilmiş oldukları dönemin sonuna kadar görevlerine devam edecekler.
ADALET BAKANI VE MÜSTEŞAR DA HSYK’DA- Yine kanun tasarısı uyarınca, Adalet Bakanı ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı da HSYK’nın asil üyeleri olarak görev yapmaya devam edecekler.
ADALET BAKANI SADECE GENEL KURUL’DA OY KULLANACAK- Mevcut durumda, 7 üyeli HSYK, Adalet Bakanı ya da Müsteşarı olmadan karar alamıyordu. Oysa yeni yapı ile durum değiştiriliyor. Bu çerçevede, Adalet Bakanı 22 üyeli HSYK Genel Kurulu’nun asil üyesi ve başkanı olarak belirleniyor. Yani Adalet Bakanı HSYK Genel Kurulu’nda oy kullanabiliyor. Ancak Adalet Bakanı’nın, HSYK içinde oluşturulacak üç alt dairenin toplantılarına katılmayacağı hükme bağlanıyor. Dolayısıyla da Adalet Bakanı, üç alt dairenin herhangi birinin toplantısına ne katılabiliyor, ne de burada oy hakkı bulunuyor.
MÜSTEŞAR TEK DAİREDE GÖREV YAPACAK- Yine HSYK’nın “doğal üyesi” olan Adalet Bakanlığı Müsteşarı’nın yetkilerine de kısıtlama geliyor. Müsteşar, tüm HSYK üyelerinin yer alacağı Genel Kurul dışında, ayrıca sadece bir tek dairede görev yapabilecek. Müsteşar’ın hangi dairede görev yapacağı, HSYK Genel Kurulu’nda yapılacak seçimle belirlenecek. Adalet Bakanlığı Müsteşarı doğal üyesi olduğu HSYK’nın Genel Kurulu dışında, sadece üyesi olduğu dairenin toplantısında oy kullanabilecek. Diğer iki dairede ise oy kullanma hakkı bulunmayacak.
HSYK 3 DAİREDEN OLUŞACAK- Mevcut sistemde 7 asil üyesi olan HSYK, tek bir kuruldan oluşuyor. Ancak 22 üyeli hale geldiğinde, HSYK 3 ayrı daire olarak çalışacak.
TEFTİŞ KURULU, BAKANA DEĞİL, HSYK’YA BAĞLI ÇALIŞACAK- HSYK’nın mevcut yapısında, Teftiş Kurulu Adalet Bakanı’na bağlı çalışıyor. Teftiş Kurulu üyeleri ve başkanı Bakan tarafından atanıyor. Oysa yeni düzenleme ile Adalet Bakanlığı müfettişleri yine Bakan’a bağlı olarak bırakılırken, Hakim ve Cumhuriyet Savcılarının yargısal işlemlerini denetleme görevi HSYK’ya veriliyor. Bu çerçevede, HSYK müfettişleri de bizzat HSYK Genel Kurulu tarafından atanıyor. Kısacası, HSYK Genel Kurulu, Teftiş Kurulu Başkanı’nı, hakim ve savcıları denetleyecek müfettişleri ve raportör hakimleri de Genel Kurul atayacak. Teştiş Kurulu, HSYK’da disiplin konularına bakacak olan daireye bağlı çalışacak.
VE TASARIDA TARTIŞMA YARATACAK KONULAR
Adalet Bakanlığı tasarısında bir de, Anayasa değişiklik paketinde yer almayan ayrıntılar bulunacak. Ve Adalet Bakanlığı’nın kanun tasarısı ortaya çıktığında asıl bu konular kamuoyunda tartışma yaratacak.
Kamuoyunda tartışma yaratacak olan unsurlar ise şöyle;
HSYK GENEL SEKRETERİ’NİN ATANMASI VE YETKİLERİ- Yeni düzenleme çerçevesinde artık 22 üyeli olan HSYK’ya bir “HSYK Genel Sekreteri” atanması öngörülüyor. Genel sekreter, kurulun 3 ayrı dairesinin çalışmalarında da yetkili olacak. Genel Sekreter’in, HSYK’nın götereceği üç aday arasından Bakan tarafından seçilmesi planlanıyor. Dolayısıyla, Bakan tarafından atanacak olan Genel Sekreter’in de bir ölçüde hükümet iradesini ortaya koyabileceği yönünde endişeler bulunuyor. Bu konudaki en büyük endişe ise, doğal üye olan Adalet Bakanlığı Müsteşarı’nın bir de HSYK Genel Sekreteri olarak seçilme olasılığı. Müsteşar’ın HSYK’nın tüm asil üyeleri gibi, Genel Sekreter seçilme hakkı bulunuyor. Eğer seçilirse de, HSYK Genel Kurulu’nun başkanı Adalet Bakanı, Genel Sekreteri ise Adalet Bakanlığı Müsteşarı olabilecek. Bu da, hükümetin HSYK’nın tüm gündemi üzerinde tam yetkili olmasını sağlayabilecek.
HANGİ KESİMDEN GELEN ÜYE, HANGİ DAİREDE GÖREV YAPACAK- En çok tartışmalı konu bu. Hangi HSYK üyesinin, HSYK’yı oluşturan 3 daireden hangisinde görev yapacağını, HSYK genel kurulu belirleyecek. Ancak yeni yasa ile, HSYK kurulu içinde dairelerde görev yapacak üyelerin seçimi konusunda da kısıtlamalar getiriliyor. Buna göre, mesela, Yargıtay’dan gelen 3 HSYK üyesinin üçünün de ayrı dairede görev yapmasının sağlanması öngörülüyor. Yine aynı şekilde, Cumhurbaşkanı tarafından doğrudan atanacak 4 üyenin dördünün de aynı dairede görev yapmasının önüne geçilecek. Hakim ve savcılar tarafından seçilecek toplam 10 üye de, farklı farklı dairelerde, olabildiğince eşit olarak dağıtılacak. Adalet Bakanlığı Müsteşarı ve Adalet Akademisi’nden gelecek üyenin de hangi dairede görev yapacağı, yine HSYK Genel Kurulu’nda yapılacak seçimle belirlenecek.
YARGITAY VE DANIŞTAY ÜYELERİNİ GENEL KURUL BELİRLEYECEK- HSYK üç ayrı daireden oluşacak, bunların görevleri de farklı olacak. Ancak Yargıtay ve Danıştay’a üye seçimi daireler tarafından değil, tüm üyelerin katılımıyla toplanacak Genel Kurul tarafından yapılacak. Genel Kurul başkanlığını Adalet Bakanı üstlenecek. 22 üyeli HSYK Genel Kurulu’nda toplantı yeter sayısı 15 olacak. Genel Kurul, üye tamsayısının salt çoğunluğu ile karar alacak. Yine HSYK’yı oluşturacak dairelerin başkanlarını ve HSYK Başkanvekili’ni de HSYK genel Kurulu seçecek.
HSYK ÜYELERİNİ BİZZAT HSYK GENEL KURULU SORUŞTURACAK- HSYK üyeleri hakkındaki idari ve adli soruşturmaları da yine daireler değil, tüm dairelerin ortak oturumunun oluşturduğu HSYK Genel Kurulu yürütecek. Genel Kurul kararı olmadan HSYK’nın mevcut üyeleri hakkında savcılıklar tarafından soruşturma açılamayacak.
ÜYELİĞİ BİTENİN NEREYE ATANACAĞINA HSYK KARAR VERECEK- HSYK’ya yeni değişiklikle ilk kez birinci sınıf hakim ve savcılar arasından da üye seçiliyor. Bu üyelerin, HSYK’daki görev sürelerinin bitiminde nerede görev yapacakları konusu ise, HSYK’nın işleyişine ilişkin kanunla belirlenecek. Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan kanun tasarısında, HSYK’da görev süresini tamamlayan birinci sınıf hakim ve savcıların nerede görev yapacaklarının HSYK tarafından belirlenmesi öngörülüyor.
MAAŞLAR YARGITAY’A ENDEKSLENECEK- Yasa tasarısı ile HSYK üyelerinin özlük hakları da belirleniyor. Bu çerçevede, HSYK üyelerinin maaşları yargıtay’a endeksleniyor. HSYK üyeleri, Yargıtay’da bir daire başkanının aldığı maaşı alacaklar. Emeklilik gibi diğer özlük hakları da Yargıtay’daki daire başkanları ile aynı olacak.
ERGENEKON’LA BAŞLAYAN TARTIŞMA: HAKİMLER NASIL YARGILANACAK?
Kamuoyunda en çok tartışılan konu ise, hakimler ve savcıların yeni HSYK düzenlemeleri çerçevesinde nasıl yargılanacağı idi. Bu tartışma, özellikle Ergenekon davası hakim ve savcılarına yönelik soruşturma talepleriyle gündeme gelmişti. Adalet Bakanlığı’nın HSYK’ya ilişkin yaptığı düzenlemede bu konuda şu unsurlar yer alıyor.
ADALET BAKANI’NIN KARARLARINA YARGI YOLU AÇILIYOR- Hakim ve savcılarla ilgili denetleme, araştırma, inceleme, soruşturma talepleri, HSYK’nın disiplin konularına bakan dairesi tarafından incelenecek. Ancak HSYK Başkanı- Adalet Bakanı- incelemenin yapılabilmesi için bu talepler hakkında olur verecek. İlgili dairenin talebi hakkında Başkan tarafından verilen karar, idari bir işlem olarak idari yargı denetimine tabi olacak. Ayrıca, HSYK’nın vereceği hâkim ve savcılarla ilgili meslekten çıkarma kararlarına karşı yargı da yolu açık.
ASILSIZ İHBARLARA DAVA AÇILACAK- Yeni kanunla gelen bir başka önemli düzenleme ise, hakim ve savcılar konusunda yapılacak ihbarlar konusunda olacak. Hakim ve savcılar hakkındaki ihbar ve şikâyetler HSYK’nın ilgili dairesi tarafından incelenecek. Bu ihbar ve şikâyetlerin “asılsız” ve “kötü niyetle yapıldığının” anlaşılması halinde ise, ihbarı yapanlar hakkında kovuşturma yapılabilecek.