Hizmetin kiralanması ve sorumluluk

Herkesin sosyal güvenlikte olabilmesi, tüm çalışanların, emek harcayanların sosyal sigortalı olması, sigortalılığın getirilerini ve avantajlarını bu köşede devamlı yazıyorum.

Bu konuya sık yer vermemin nedeni, kayıt dışı işçiliğin çığ gibi büyümesi ve her dört çalışandan üçünün kayıt dışı çalışmasından kaynaklanıyor.

Ülkemizde sigortasızlığın ve kayıt dışı çalışmanın nedenleri arasında, işçilik maliyetlerinin yüksek olması, denetimsizlik, sigorta bilincinin yetersizliği, işverenlerin sorumsuzluğu, ekonomik kriz gibi birçok neden sayılabilir.

Kayıt dışı çalışmayı ortadan kaldırmak ve herkesin sosyal güvenlikte olmasını sağlamak hükümet ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın başlıca görevleri arasındadır.

Son yıllarda birçok kamu kuruluşu ve özel şirket, bazı hizmetleri ihaleli veya ihalesiz yolla kiralama yoluna gitmektedir.

İlk bakışta, kiralayanın işyerinde, temizlik, kafeterya, büfe, yemek, koruma, güvenlik, nakliye ve şoförlük gibi hizmetler ile her türlü personel ihtiyacının bu yolla karşılandığı göze çarpmaktadır.

Kamu veya özel işyerlerinin kiralama talebi arttıkça bu tür şirketlerin sayısı da artmaktadır. Bu durum büyük bir rekabet yaratmaktadır. Kiralama yoluyla hizmet almak isteyen firma, kendisi işçi çalıştırmayacağı için işçilikten, gördüreceği hizmetin türüne göre malzemelerden araç ve gereçlerden tasarruf etmektedir. Bir anlamda her yönden kár etmektedir. Ancak bu kiralamayı yapan firmalar hem ihalelerde hem de ihalesiz işlerde kiralayan firmaya daha ucuz teklif vermek amacıyla fiyat kırmaktadır.

İhaleyi kazanan firmalar, araç, gereç ve malzemeden çalamadığı için kayıt dışı eleman çalıştırma yolunu tercih etmektedir. Kayıt dışı eleman çalıştırılmakta, çalışılan gün sayısı düşük gösterilmekte ve prime esas kazançlar asgari düzeyde gösterilmektedir.

Kiralayan ise 'hizmeti ucuz aldım, araç gereçten kurtardım, sorumluluktan kurtuldum, kar ettim' diye düşünmektedir.

Bu aşamada kiralayanın da sorumlu olduğunu unutmamak gerekir. İşin durumuna göre sözleşmede yazılı bulunan işçi sayısı ile işi yapan firmanın kuruma bildirdiği işçi sayısı aynı olmalıdır. Ödenen günlerin, aylık prim bildirgesi ile dört aylık  dönem bordrosundaki mutabakatının yapılması gerekir. Kiralayan tarafından, işi yapan firmadan buna ait belgelerin istenilmesi ve işi yapan firmanın bu belgeleri kiralayana vermek zorunluluğu vardır.

Bu arada aylık prim bildirgelerinin ödeme makbuzlarının da kiralayan tarafından kontrol edilmesi ve bir fotokopisinin kendisinde bulunması gerekmektedir.

Kiralayan, kaçak ve kayıt dışı çalıştırma ve eksik göstermelerden işi yapan kadar sorumludur.

Kiralayanın bu duruma ses çıkarmaması durumunda 506 sayılı yasa gereğince fiili durumuna göre öngörülen cezalarla birlikte, kurum tarafından kayıpların telafisi yoluna, işi yapanla birlikte sorumludur.

Kiralayan kaçak, kayıt dışı çalıştırılmalara, eksik gün gösterimine, fazla mesaiye, izin durumlarına, işçi sağlığı ve iş güvenliğine kadar hiçbir şeye 'bana ne' diyemez.

Kiralayan kayıt dışı durumlarda, iş kazası ve meslek hastalıkları bakımından da sorumludur.

Kiralayanın, iş yapanı sıkı markaja almaktan başka çaresi yoktur. İşyerinde bir saat olsa bile kayıt dışılığa izin verilmemelidir.