Hititler neden yeryüzünden silindi?

Almanya’da Troya sergisinden sonra Hitit sergisi de ilgiyle izleniyor. Hititler’in, Firavunlar Mısır’ından sonra dünyanın ikinci güçlü devleti iken tarihten silinmeleri ve hatta unutulup gitmeleri merak uyandırdı.Anadolu tarihsel kimliÄŸi ile dünyanın gözünü üzerinde topluyor. Troya sergisi Almanya’da büyük sükse yapar ve Troya’nın önemi konusunda Alman bilim adamları arasında büyük tartışmalar çıkarken, baÅŸka bir Anadolu uygarlığı olan Hititler üzerine sergi de Almanya’da büyük ilgi çekti. Ciddi Alman dergileri ve gazeteleri ile televizyonları sergiye geniÅŸ yer ayırdılar ve sordular: Hititler neden yokoldu?Ä°.Ö.17.yy’da Anadolu ve Suriye’nin önemli bir bölümünü içine alarak Fırat ırmağından Ege kıyılarına kadar uzanan Hitit uygarlığından Ä°.Ö.1200 yıllarına gelindiÄŸinde geriye pek bir ÅŸey kalmamıştı. Yani 500 yıllık uygarlık kaybolup gitti. O dönemlerde dünyanın ikinci büyük gücü olarak, Mısır kralı Ramses II’yi karşısına alan koskoca devlet, sadece gözlerden deÄŸil insanların düşüncelerinden de silinip gidivermiÅŸti. Adı din kitaplarındaGerçi bazı küçük devletlerin yıkılmasından sonra da varlığını sürdüren Hitit gelenekleri nedeniyle, Hitit ismi unutulmamış hatta Ä°ncil’de de yirmi kez ele alınması onu Yeni çaÄŸa kadar taşımıştı, ama Hitit anıtlarıyla ilgili tek yazılı antik belge Halikarnaslı Herodotos’a ait. Ne var ki o da çok önemli bir hata yapmış, Karabel’deki kaya kabartmalarında Mısır kralı Sesostris III’ün profilini bulduÄŸunu sanmıştı. Kabartma 1839’da yeniden incelendiÄŸinde uzmanlar yine bir Mısır kaynağına rastladıklarını düşünmüşlerdi. Oysa gerçekte Hitit sanatında ölümsüzleÅŸen Mira Tarkasnawa kabartması söz konusuydu. Çöküşünden 3000 yıl sonra Hitit uygarlığı yeniden keÅŸfedildi. 19. ve 20.yy’daki Anadolu gezginlerinin kaya kabartmaları ve hiyeroglifle tanışmalarının ardından, Ankara’nın 150 km doÄŸusundaki Hitit baÅŸkenti HattuÅŸa (BoÄŸazköy) bulundu. Çok sayıda çivi yazılı belgeler arasında, dünya tarihinin ilk uluslararası barış antlaÅŸması da vardı. AntlaÅŸma KadeÅŸ savaşından sonra (Ä°.Ö.1285) Ramses II ve Hitit kralı HattuÅŸili III arasında imzalanmıştı. Gün ışığına çıkarılan 30 000 çivi yazılı tablet 50 yıldan bu yana çözülmeye çalışılırken arkeologlar Hitit devleti ve yayılım alanları hakkında önemli ipuçları buldular. Ä°htiÅŸam yokAlmanya’nın Bonn kentinde sergilenen Hitit buluntuları arasında altın takılar fazla deÄŸil. Ziyaretçiler daha çok kabartma ve bol miktarda da kil tabletleri izlemekle yetiniyorlar. Hatti ülkesinin kalesi bile gösteriÅŸten uzak, kayaların içine oyulmuÅŸtu (Yazılıkaya). Son yıllarda BoÄŸazköy’deki kazılara devam eden arkeolog Jürgen Seeher de mimariden söz ederken şöyle konuÅŸuyor: ‘Hititler, Mısırlılara göre çok daha sade yapılar inÅŸa etmiÅŸler. Evler düz damlı ve basit planlı. Duvar resimleriyle çok ender karşılaÅŸtık. Toplantı salonu bile günümüz yer altı garajlarını andırıyor.’ Göklerin hakimi fırtına tanrısı TeÅŸup ile birlikte sayısız doÄŸa tanrısı hüküm sürmüştü Hatti ülkesinde. Her ne kadar HattuÅŸa kralları komÅŸu bölgelerdeki küçük krallıkları antlaÅŸmalarla kendilerine baÄŸlamaya çalıştıysalar da sekiz farklı dilin konuÅŸulduÄŸu Hitit devleti uzun süre zayıf bir birlik olarak kaldı. Mısırlılarla savaÅŸÄ°mparatorluÄŸun askeri güçlerle birleÅŸmesi ancak Suppiluliuma döneminde (Ä°.Ö. 1355-1320) gerçekleÅŸebildi. Hitit kuvvetleri Ä°.Ö.1275 yılında KadeÅŸ (Suriye) önlerine kadar ilerleyerek Mısırlılarla savaÅŸtılar. Bazı kaynaklar Mısır’ın bu saldırıyı çok küçük kayıplarla atlattığından söz ediliyorsa, savaşın esas galibinin Hititler olduÄŸu de belirtiliyor. Mısır’ın tanrısal kralları ülkelerini dev anıtsal yapılarla donatırken komÅŸu Hitit devleti ortadan kalkmıştı bile. ‘İ.Ö.1200 yılından kısa bir süre sonra’ diyor Seeher ‘HattuÅŸa büyük bir yangınla yıkılmış geriye ne takılar, ne madeni kaplar ne de çanak çömlek kalmış.’ Oysa aynı tarihte yine büyük bir yangın geçiren Troya yerleÅŸmesi, buluntularıyla görkemli bir zenginlik yansıtır. Troya’da örneÄŸin olaÄŸanüstü işçilik gösteren altın takı çeÅŸitliliÄŸine karşın, Hitit zanaatkarları zoomorfolojik kült kapları biçimlendirmekle yetinmiÅŸlerdi. GeliÅŸmiÅŸ uygarlıkAncak büyük bir sadelik içinde yaÅŸayan Hititlerin yüksek bir uygarlık seviyesi yakalamış olmaları dikkat çekicidir. Ä°dam cezasının neredeyse tümden kalktığı Hitit devletinde suçlular, cezalarını modern sayılacak koÅŸullarla ödüyor, kraliçeler yönetimde söz sahibi olabiliyor ve kadınlar sorunsuz olarak boÅŸanabiliyordu. Troya ile aynı tarihte büyük bir yangınla çökmüş olmasının yanında Hititlerden geriye kalan en heyecan verici belgeler Hitit kültürünü aydınlatan binlerce kil tableti olsa gerek.Â