Hileli Sayıları Bulmada Yeni Yöntem Arayışları

Dünya literatüründe üzerinde en çok konuÅŸulan yeni denetim tekniklerinden birisi de bir matematik kanunu olan Benford Kanunu'na dayanan 'Digital Analiz'dir. Benford Kanunu yaklaşık 60 yıllık bir geçmiÅŸi olan ancak ön çalışmaları 100 yıla yaklaÅŸan bir matematik kanunudur. Kanun esas itibariyle doÄŸal olarak ortaya çıkan bütün sayıların ilk hanesinin bir olma olasılığının %30 olduÄŸuna dayanmaktadır. Buna göre eÄŸer herhangi bir istatistik verisinden veya herhangi bir sayılar tablosundan rast gele bir sayı seçerseniz bu sayının ilk hanesinin 1 olma olasılığı (bütün sayıların olasılığının aynı olduÄŸu yönündeki düşüncenin aksine ) %30.1'dir. Bu sonucu 2 olma olasılığı%17.6 ile takip eder ve 9 olma olasılığı %5'dir. (http://www.seanet.com/~ksbrown/kmath302.htm) Bu sözsel anlatımın ÅŸekilsel boyutu yaklaşık aÅŸağıdaki gibidir. 1..................2..........3......4.....5....6...7..8..9 Benford Kanunu Ä°le Hileli Rakamları Bulma Benford Kanunu'nun hileli rakamları bulmada kullanılması ilk defa Mark NIGRINI tarafından yapılan araÅŸtırmalar sonucunda gündeme gelmiÅŸtir. NIGRINI bu matematik kanununun hileli sayıları bulma konusunda denetim elemanlarına yardımcı olabileceÄŸi kanısındadır. NIGRINI yapmış olduÄŸu bu çalışmaları, geliÅŸtirmiÅŸ olduÄŸu Digital Analiz tekniÄŸini ve bu teknik altında yatan düşünceyi aÅŸağıdaki ÅŸekilde açıklamaktadır. 'Bir data analizi olan Digital Analizde sayılarda normal olmayan oluÅŸumların varlığı tespit edilmeye çalışılır. Bu odit tekniÄŸinde bilgisayar ve matematiksel bir teori olarak bilinen Benford Kanunu kullanılır. Bu analizin temel noktası insanların rast gele davranmayacaklarına dayanır. Ä°nsanlar bir hileye olanak vermek amacıyla sayı ürettiklerinde alışkanlıklarının sonucu olarak birkaç numarayı tekrar ederler.'(Fraud Examination For Mangers and Auditors Chapter 5) Dikkat edileceÄŸi üzere bu yöntem insanların rastlantısal sayı üretemeyecekleri varsayımına dayanmaktadır.DoÄŸal olarak oluÅŸması gereken sayılar Benford Kanunu ile bulunmakta , doÄŸal oluÅŸması gereken sayılar ile beyanlarda yer alan sayılar arasında fark olması durumu ise beyandaki sayıların hileli olarak üretilmiÅŸ olabileceÄŸi varsayımını gündeme getirmektedir. Benford Kanunu'nu herhangi bir piyangoda ÅŸansınızı artırmak için kullanamazsınız. Çünkü buradaki her sayının eÅŸit ÅŸansı vardır. Nitekim NIGRINI aynı sonucu aÅŸağıdaki ÅŸekilde özetlemiÅŸtir. 'Piyangoda birisi bir kavanozdan bir ÅŸey çeker . Toplar gerçekte sayı deÄŸildir. Sayı ile etiketlenmiÅŸtir. Fakat hayvan adları ile de etiketlenebilirdi. Temsil ettiÄŸi sayılar tek düze bir dağılıma sahiptir. Yani her sayının eÅŸit ÅŸansı vardır. Benford Kanun tek düze sayılara uygulanmamaktadır.' (http://www.256.com/gray/info/benfords.html) Benford Kanunu'nun Vergi Ä°ncelemesinde Kullanımı NIGRINI, Digital Analizin plansız vergi kaçırma eylemi olarak adlandırılan ve mükelleflerin beyanname verme aÅŸamasında beyan edeceÄŸi gelir ve gider rakamları üzerinde rast gele yapacağı deÄŸiÅŸiklikleri tespit edebileceÄŸi kanısındadır. Bu analiz tekniÄŸinin planlı olarak yapılan vergi kaçırma eylemlerini tespit etmedeki baÅŸarı oranı ise daha düşüktür. Bugün itibariyle bazı ülkeler NIGRINI tarafından ortaya atılan bu analiz tekniÄŸinin vergi denetimlerinde baÅŸarılı olup olamayacağını test etmektedir. Ãœlkemiz açısından vergi uygulamasında temel sorun kayıt dışılıktır. Ayrıca vergi kaçırma eylemini oldukça bilinçli ve çift kayıt yöntemi ile gerçekleÅŸtiren bir mükellefin beyanı üzerinde plansız vergi kaçırma eylemi aramanın ve bu eylemi bulmada kolaylık saÄŸlayan yöntemi uygulamanın verimli sonuçlar vermeyeceÄŸi kanısındayız. Â