Hiçbir şehir miras listesinden temelli çıkmaz

ICOMOS (International Council on Monuments and Sites), bağımsız görüş veren bir kuruluş. Son raporda UNESCO heyetine endişelerini iletti. Ortalık toz duman, tıpkı önceki yıllarda olduğu gibi bu yıl da manşetlere Türkiye’nin dünya kültür mirası listesinden çıkarılacağı haberleri düştü. ICOMOS Türkiye yetkililerine kültür Mirası’ndan çıkarılma meselesinin ciddiyetini sorduk, bakın nasıl cevapladılar.
“İstanbul’un Dünya Mirası listesinden çıkması gibi bir konu düşünülemez. Hiçbir şehir listeden çıkmaz. Tehlike altındaki şehirler listesine koyulur. Kontroller sıklaşır, yakın izleme altına alınır. Yapılması istenenler gerçekleştirilince de listeye yeniden girer şehir. Daha önce Bakü, Galapagos Adaları böyle bir süreç yaşadı. Zaten bence önemli olan listede olup olmamak değil. İstanbul’u korumak. Bu noktada da yerel yöneticilerin inisiyatifi ve duyarlığı çok önemli.”
ICOMOS yetkilisinin bahsettiği 19 adacıktan oluşan, ‘yaşayan bir müze ve evrimin vitrini’ olarak anılan Galapagos Adaları, deprem ve yanardağ bölgesinde yer alıyordu. UNESCO, 2007’de tehlike listesine aldığı bölgeyi, Ekvador hükümetinin yabancı bitki ve hayvanların adaya gelişini engelleyecek biyoçeşitlilik önlemleri almasının ardından listeden çıkarmıştı. Ekvador, adalarla ilgili balıkçılığa, turist, gemi ve uçak sayısına da sınırlama getirmişti.
Peki ya Haliç Metro Köprüsü? UNESCO’yla görüşmelerinden nasıl bir izlenim edindiler: “UNESCO’ya ‘Siz bir hafta kalıp, bürokratik işlemleri gerçekleştirip gidiyorsunuz. Biz bu köprüyle ömür boyu yaşayacağız’ dedik. UNESCO raporlarını yazarken önceki raporlara bakıyor, ne vaat edilmiş, ne yapılmış. Bunları değerlendiriyor. Zaten çoğu bilgilendirme, bu projeleri yapan belediye tarafından yapılıyor. ”

ICOMOS’un UNESCO raporundan

- Haliç Metro Köprüsü’nün zararları hiçbir çözüm yöntemiyle ortadan kaldırılamaz. Kaynakları israf etmeyi göze alarak metro geçişi için yeni bir süreç başlatılmalıdır.
- Sulukule’de devlet eliyle soylulaştırma süreci gerçekleşmiş, eski mülk sahiplerinin artık bu bölgede tutunamayacakları ortaya çıkmıştır. Geçen ay içinde Fener-Balat’ta alınan acele kamulaştırma kararı ve Ayvansaray’daki yıkımlar, benzer sürecin bu bölgelerde de yineleneceğine yönelik ilk adımlar.
- Topçu Kışlası’nda ilgili idareler koruma uygulamalarını rekonstrüksiyon üzerinden sürdürmektedir. Yeterince bilgi ve belgesi olmayan yapıların yeniden yapımına verilen ağırlık endişe verici şekilde yaygınlaşmaktadır.
- Yenikapı kıyı bölgesinde yapılacak büyük dolgu, tarihî Yarımada’nın peyzajını değiştirecektir.
- Bunlar, ICOMOS Türkiye’nin İstanbul’un Üstün Evrensel Değeri’nin kaybedilme riskinin artmakta olduğuna yönelik kanısını güçlendirmektedir.

Karar 2013’te verilecek

UNESCO Türkiye Somut Kültürel Miras Komite Üyesi Doç. Dr. Yonca Erkan Kösebay’la denetim sürecini konuştuk.
İstanbul ne aralıklarla inceleniyor?
- İstanbul’un Dünya Miras Listesi’nde yer alan tarihi alanları 2006, 2008, 2009 ve 2012 yılında komitenin talebi doğrultusunda Dünya Miras Merkezi ve ICOMOS ortak izleme misyonu tarafından incelendi.
Bir kent, ‘Tehlike altındaki miras listesi’ne nasıl alınır?
- Misyon raporlarında, ele alınan konuların, alanın korunma durumu ve varlığın üstün evrensel niteliğini zedeleyecek düzeyde olduğu ifade edilir ve komitede bu konularda iyileştirme sağlanmadığı kanaati oluşursa, alanın bir sonraki yıl Tehlike Altındaki Miras Listesi’ne alınması söz konusu olabilir.
İstanbul kaç kez bu tehlikeyle karşı karşıya kaldı?
- İstanbul için Tehlike Altındaki Miras Listesi’ne alınma tehdidi 2003, 2004, 2006, 2009 ve 2010’da dile geldi.
Bu yıl Dünya Miras Komitesi neleri talep etti?
- Haliç Metro Köprüsü, Yenileme Alanları, İstanbul’un Tarihi Silueti, Avrasya Tüneli Projesi, Yenikapı Dolgu Alanı, İstanbul Alan Yönetim Planı ve revizyonları, Trafik ve Turizm Planları gibi konular.
Ne zaman karar verilecek?
- İzleme Misyonu çalışmasını tamamladıktan sonra, raporunu karar verici konumundaki Dünya Miras Komitesi’ne sunacak ve karar Haziran 2013’te verilecek. Komite, söz konusu alanlarda yapılan uygulamaların olumlu yönde geliştiğine karar verirse, alandaki gelişmeleri yıllık raporlarla izleyecek.

* Hürriyet muhabiri Fatma Aksu, geçen hafta Haliç Metro Köprüsü’nde incelemelerde bulunan UNESCO heyetiyle birlikteydi. Bu fotoğraf da heyetin incelemesi sırasında çekildi.