Hiç gazinoda masanız oldu mu?

En son ne zaman gazinoya gittiniz? 20 yıl önce mi? 12 Eylül sokağa çıkma yasaklarından hemen önce mi? Sonra televizyon girdi hayatınıza değil mi? Üstelik gazinolar da ateş pahası oldu.

Zaten bir de baktınız gazinoları birtakım karanlık ve yalnız erkekler, karanlık muhabbetler için doldurmuş... Siz de hepten elinizi ayağınızı çektiniz. Zaten siz gitmeyince, biz gitmeyince ne oldu? Gazinolar bir bir kapandı... Caddebostan Maksim Migros'a, Aksaray Lunapark gazinosu TEM Süpermarketine, Küçük Çiftlik ise yeşil alana dönüştü. Bir zamanlar son derece favori olmalarına rağmen, bugün İstanbul'da geçmişten günümüze kalan tek gazino Maksim. Yıllar sonra tekrar programa başlayan Maksim eski şaaşayı yansıtan tek yer olarak görünüyor. Bugünlerde assolist Muazzez Abacı ve İbrahim Tatlıses ile eski günlerin kaliteli müşterilerini çekmeye çalışıyor. Şimdi ayrıca eskinin büyük şaaşalı gazinoları yerine daha küçük, daha az masalı, Günay gibi ‘‘gazino junior’’lar rağbet görüyor. Peki, eskiden ‘‘baba’’ gazinolar nasıldı diye merak ettik ve bu bayram günü geçmişe şöyle bir uzandık.

Mutlu TÖNBEKİCİ

30 yaşın üzerindeki hemen hemen herkes hayatında en az bir kere gitmiştir gazinoya (Hatta 30'un altındakiler de gitmiştir de onlar gecenin ilerleyen saatlerinde sandalyelerde uyudukları için hatırlamıyorlardır). Yani nasıl bir zamanlar Moda'dan denize giriyorduysak, açık hava sinemalarına gidiyorduysak, gazinoya da giderdik. Gazinolu günlerimizdi onlar. Bebek Belediye'de Müzeyyen Senar'ı, Kazablanka'da Perihan Altındağ'ı, Maksim'de Emel Sayın'ı dinlediğimiz günler. Evde yapılmış kuru köfteli, zeytinyağlı dolmalı ‘‘Kadınlar Matinesi’’ni saymazsak oldukça da şık günlerdi...

Bir zamanlar son derece favori olmalarına rağmen, bugün İstanbul'da geçmişten günümüze kalan tek ‘‘gazino’’, Maksim. İstanbul Taksim'deki yerinde yıllar sonra tekrar programa başlayan Maksim, eski şaaşayı yansıtan tek yer olarak gazinoları yeniden gündeme getirdi. Bugünlerde assolist Muazzez Abacı ve İbrahim Tatlıses ile eski günlerin kaliteli müşterilerini çekmeye çalışıyor. Caddebostan Maksim Migros'a, Aksaray Lunapark gazinosu TEM Süpermarketine, Küçük Çiftlik ise yeşil alana dönüşmüş durumda çoktan. Ama şimdilerde bir de eskinin büyük şaaşalı gazinoları yerine daha küçük, daha az masalı, Günay gibi ‘‘gazino junior’’lar rağbet görüyor.

ÖLÜM YILI 1975

Peki ne oldu da gazino dönemi kapandı, orta halli aileler ayaklarını çektiler gazinolardan? Maksim'in sahibi Fahrettin Aslan'ın oğlu Sacit Aslan'a göre ‘‘o dönem’’ 1975'de bitti. 1975'e kadar gazinolarda çıkan solistlerin sanatı ön plandaydı. Şimdiyle kıyaslanırsa skandalları yok denecek kadar azdı. İşlerine hakim insanlardı. Müşterinin ödediği fiyat ile prodüksiyon orantılıydı. Ailenin rahatsız olmadığı programlar vardı. Sonra bu büyük sanatçılar ya vefat etti, ya işi bıraktılar ve yeni gelenler o düzeyde yetişmedi. Sanatları yetmediği için skandallarla işi yürütmeye kalktılar. Bir kadının ancak yatak odasında giymeye cesaret edebileceği kıyafetlerle sahneye çıkmaya başladılar! Aslan şöyle devam ediyor: ‘‘Gelen aklıbaşında kadınlar hem kendi adlarına hem eşleri adına rahatsız olmaya başladı. Sonra bu açılıp saçılan kadınlar öyle adamlar buldular ki gazino müşterisi olarak, hayali ihracatçı, kaçakçı sonradan zengin olma... Onlar gelince aileler gelmez oldu. Zengin müşteri getiriyorum diye kendini assolist sanan bu kadınlar astronomik fiyatlar istemeye başladı. Gazinocu da verdi bu paraları. Verince de parasının müşteriden çıkarmaya kalktı. Kaçakçılardan başkası gelmez oldu.’’

Kazablanka'nın eski sahibi Yüksel Anlar ise 1968'de bırakıyor işi. ‘‘Gazinoculuk başka işlerin paravanı oldu’’ diye. ‘‘Bizim yapamayacağımız pis birtakım işlerin’’ diye açıklıyor: ‘‘Düşünsenize şarkıcılara verdikleri o kadar parayı müşteriden mümkün değil çıkaramazsınız. Sonra televizyon girdi devreye. Sadece müzik dinlemeye gelirdi insanlar eskiden. Televizyona çıkmaya başlayınca o sanatçılar gelmemeye başladılar. Sonra gazino programları çok geç başlıyor artık. Herkesin işi gücü var. Zeki Müren 23.00'de çıkar, 24.00'de inerdi sahneden.’’

MEYHANENİN ALAFRANGASI

Gazino, tam yüz yıldır İstanbullu'nun hayatında... Vefa Zat, İstanbul Ansiklopedisinde bir bir anlatmış bu günleri. Meyhanenin alafrangası diye de anılan gazino kelimesi bize İtalyanca kır evi anlamına gelen ‘‘casino’’dan bozularak gelmiş. İstanbul'da ilk açılan gazinolardan biri Arkadi Gazinosu. Yüzyıl başında Galata'da açılan gazino o dönemlerin en popüler eğlence yeri... Arap Enver isminde eski bir komiser tarafından işletilen gazinoda daha sonra Ekim Devrimi'nden kaçan Beyaz Ruslar tarafından ilk defa tombala oynatılıyor... Arkadi Gazinosu'nun rakibi ise Pangaltı'da yine aynı yıllarda açılan Dimitri'nin gazinosu. Dimitri'nin gazinosunda cuma ve pazar günleri ikindiden gece yarısına kadar dönemin ünlü sanatkarlarından Akripas ve Misak efendiler sahne alıyor...

Aynı dönemde yaz aylarının en gözde yeri ise Emperyal Bahçesi. Kemani Tatyos efendi cuma, cumartesi ve pazar günleri incesazı ile programa çıkıyor. Karaköy'ün anacaddesi üzerinde köprü başında bulunan ve daha ziyade basın mensuplarının mekanı olan Filip'in gazinosu ile Beyazıt'da Kadripaşa Hanı'nın içinde bulunan çalgılı Fiks Gazinosu bu yılların başka gözde mekanları. Ama en ünlüsü Alkazar Amerikan Gazinosu. Halk arasında Amerikan Tiyatrosu denirmiş oraya, çünkü burada pandomim gösterileri olurmuş. Rum, Ermeni ve Yahudi oyuncular bozuk Türkçeleriyle tuhaflıklar yapıp halkı güldürürlermiş.

VE DANS DEVRİ

1917 devriminden sonra İstanbul gazinolarında dans devri başlıyor. Beyaz Ruslar tango, fokstrot, çarliston gibi dansları özellikle gazinolarda tanıtmaya başlıyorlar. Bu tarihten sonra da zaten gazinolar alaturka ve batı müziği müziğinin çalınıp söylendiği, akrobasi, hokkabazlık, cambazlık ve revü gösterilerinin yapıldığı yerler haline geliyor.

1918-1922 yılları arasında açık kalan Eftalipos Gazinosu dönemin en ünlü birinci sınıf gazinolarından. Siyah havyardan şampanyaya kadar herşey mönüsünde hazır. İstanbul'un işgali sırasında gazino Fransız ve İngiliz askerlerinin uğrak yeri oluyor. Türkler içeri alınmıyor, girseler dahi servis yapılmıyor.

1926'da Büyükdere'de Beyaz Park Gazinosu açılıyor. Anadolu yakasının en büyük ve lüks yeri ise Çubuklu Gazinosu.

1950'li yıllarda Taksim Kristal Gazinosu ile Tepebaşı, Cumhuriyet, Taksim Belediye, Maksim, Yenikapı Mim Çakır, Bebek Belediye, Maçka Küçük Çiflik Parkı ve Kazablanka Gazinoları çok ünlü oluyor.

Bir zamanlar Kazablanka

Şimdi düğün salonu olarak kullanılan Kazablanka Gazinosu 1968'e kadar İstanbul'un en popüler yerlerinden biriydi. Kuruluşu 1945 yılı olan Kazablanka, birçok ilki gerçekleştiren yer. Örneğin fiks mönüyü ilk getiren, gazete ilanına ilk başlayan Kazablanka oldu. Sahipleri ise Anlar ailesi. Dede Hamdi Anlar işe ilk olarak Taksim'de Camlı Köşk Gazinosu ile başlıyor. Orası istimlak edilince yerine oğlu Mahmut Anlar Kristal Gazinosu'nu açıyor. 1957'de İnönü orada konuşma yapınca Demokrat Parti gazinoyu yıkıp dolmuş durağı yapıyor. Sonra kışlık olarak Kazablanka'yı, yazlık olarak da Küçük Çiflik Park Gazinosu'nu açıyorlar. Ama 1967'de ‘‘Şahane Kadın’’ Sevim Çağlayan ve sonradan 60 ihtilalini yapacak olan bir subay arasında bir kavga çıkınca, Küçük Çiflik'in ruhsatı iptal ediliveriliyor. Bir iki yıl içkisiz halk ve kadınlar günleri ile idare ediyorlar. Sonra da toptan vazgeçiyorlar gazinoculuktan.

Gazinonun da jargonu var

Masası olmak: Programda yer alan assolistin zengin müşteri çekme ölçüsü. Pahalı olan ön masaları doldurma gücü.

Solistim: Programa çıkan şarkıcı, dansöz ve komedyenlerin assoliste hitap biçimi.

Assolist repertuvarı: Assolistin o gece söyleyeceği şarkılar. Liste halinde asılır. Onun şarkılarını okumak diğer şarkıcıları için yasaktır.

Keriz yapmak: Şarkının tiz bölümlerinde sesi yetmeyen (‘‘Sesi askıda kalmak’’ deniyor buna) şarkıcı, klarnetçiden kendisine destek vermesini istiyor. Böylelikle sanki sesi yetiyormuş gibi oluyor.

Faça masa: Sahnenin dibindeki, en ön masalar. Buralarda oturmak herkesin harcı değil, bir servet ödemeye razı olmak demek.

Sahnesi iyi olmak: Sahnede bol bol espri yapan, müşterilerle diyaloğu iyi olan şarkıcı.

Fiks ama serpme: Fiks mönü parası ödeniyor ama mezeler ordövr tabağı şeklinde değil de ayrı ayrı meze tabaklarında alınıyor, sofra zengin görünüyor.

Arabada bekleme: Sahneye geç çıkmak makbul ya, (esaslı müşteri geç geliyor), sırası önde olan, geç kalma numarası yapıyor arabasında bekleyerek, böylelikle sahne boş kalmasın diye sırası daha geç olan ama kuliste bekleyen sanatçı sahneye çıkmak zorunda kalıyor. Ertesi gün kıyamet kopuyor.

Çiçek gönderen listesi: Assoliste çiçek gönderen müşterilerin hangisinin önce okunacağının listesi.