Herkesin zekası kendine

Kendilerinin ya da çocuklarının aklı matematiğe ermiyor ya da dil konusunda yeteneği yok diye üzülenler, artık ‘Ben zeki değilim?’ kompleksinden kurtulabilirler. Çünkü, sadece dil ve matematik zekasını hesaba katan klasik zeka testi ve zeka tanımlaması tarihe karışıyor. ABD'li uzmanlar, zekanın iki değil, yedi yönü olduğunu savunuyorlar. Buna göre, etrafı görsel olarak iyi algılamak, insanlarla iyi ilişki kurmak, müzik zekasına sahip olmak, kendini iyi tanımak ve kendini bedensel olarak ifade edebilmek de zeki olmanın göstergesi...

ABD'de birçok okulda uygulanan, ‘çoklu zeka teorisi’ üzerine kurulu eğitim projesi, eğitimde verimi artırmayı, öğrencileri yetenekleri doğrultusunda eğitmeyi hedefliyor. Harvard Üniversitesi öğretim görevlilerinden Dr. Howard Gardner'ın geliştirdiği çoklu zeka teorisi, zekayı klasik anlamda dil ve matematik zekası olarak değerlendirmenin ilerisine gidiyor; bu iki bilinen değerin yanısıra beş ‘yeni zeka’yı daha içeriyor. Bunları görsel ve uzaysal zeka, müzik zekası, bedensel, harekete dayalı zeka, kişilerarası zeka ve kişinin kendine dönük zekası olarak tanımlıyor.

Teorinin üzerine eğitim projesi kuran uzman ve dernekler ise ‘Öğrencilerin kuvvetli ve zayıf olduğu alanlar vardır’ tezinden yola çıkarak, öğretmenlerin bunu gözönüne almasını şart koşan bir yöntem oluşturmuşlar. Kaliforniya Devlet Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde Eğitim Profesörü olan Prof. Dr. William Callison ise projenin dünyada tanınmasına çalışıyor.

Yöntemi Türkiye'de uygulamaya başlayan Kültür Koleji'ne gelen Callison, ‘‘Projemiz öğrencinin daha üstün olduğu yanlarının en iyi şekilde değerlendirilmesini sağlıyor’’ dedi. Öncelikle ilköğretim bölümündeki öğretmenleri, bir hafta içinde proje konusunda eğiten Prof Dr. Callison, yöntemin müfredat programı değiştirilmeden, sınıflara ‘öğretme tekniği’ değişikliği olarak yansıdığını belirtti. Kültür Koleji Orta Kısım Müdürü Dr. Elizabeth Larose ise yöntemi küçük sınıflarda uygulamaya başladıklarını, çocukları yetenekleri doğrultusunda en yüksek verimliliğe ulaştırdıklarını anlattı. Kolejin Genel Müdür Yardımcısı Ful Akıngüç Över de bu tekniğin başka okullar tarafından tanınması için de seminerler düzenleyeceklerini bildirdi.

Prof. Dr. Callison'a göre, projenin en önemli yanı iş seçiminde kılavuzluk görevini üstlenmesi. ‘‘Öğrenciler üniversite sınavına şartlanıyor. Kendilerine uygun iş ve işe girdikten sonra başarılı olmaları için çok yönlü zeka teorisi ışık tutacak’’.

Tabii ki yeni teknikleri yerleştirmek zor. Bu projenin yerleştirilmesi de zaman alacak. Bu nedenle bilimadamlarından destek beklediklerini belirten Prof. Callison, yöntemle ilgili ütopyasını da belirlemiş: ‘‘Gelecekte evrensel bir müfredat programı oluşturarak, İnternet'e girmek’’.

Zeka türleri

Dil zekası

İnsanın kendini yazarak ya da konuşarak iyi ifade etme yeteneği. Politikacılar, şairler, gazetecilerde aranan bir zeka türü.

Görsel ve uzaysal zeka Dünyayı, doğru algılama ve bu algılama üzerine gördüklerini yansıtabilme yeteneği. Mimarlar, tasarımcılar, sanatçılar ve mucitlerin bu yetenekleri daha fazla.

Müzik zekası

Müziği algılama, sunma ve kendini müzikle ifade etme yeteneği. Daha çok eleştirmenlerde, müzisyenlerde aranan zeka türü.

Matematik zekası

Rakamları iyi kullanma yeteneği. Vergi uzmanları, muhasebeci, bilimadamları, istatistikçiler ve benzeri işlerle uğraşanlarda aranıyor.

Harekete dayalı zeka

İnsanın bedenini kullanarak duygu ve düşüncelerini ifade etme, birşeyi üretmek için ellerini kullanma yeteneği. Aktör, dansçı, atlet, heykeltıraş, mim sanatçılarında üstün olan zeka türü.

Kişilerarası zeka:

İnsanları iyi anlama, diyalog kurma, insanlarla iyi geçinme yeteneği. Ses, mimik ve jestler çok önemli. Bu yanı üstün olanlar iletişim programlarından rahatlıkla yararlanabilir.

Kişinin kendine dönük zekası

Kendini iyi tanıma ve bu doğrultuda davranabilme yeteneği. Bilgisayarla karşı karışıya kalınan oyunlarda, çeşitli bilgisayar programlarını kullanmada yarar sağlıyor.