Her yıl milyonlarca ziyaretçi katılıyor... Panayır kıtalar ötesine açılıyor
Güncelleme Tarihi:
TUBİTAK projesiyle Türkiye’deki tüm panayırları araştıran Çanakkale 18 Mart Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Vedat Çalışkan, aynı proje ile ABD’de South Carolina Üniversitesi’ne kabul edildi. 1 yıl boyunca araştırmalarını orada sürdürecek olan Prof. Dr. Çalışkan aynı zamanda Kırklareli’ndeki Pehlivanköy Panayırı için UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne girmesi için başvuruda bulundu. Çalışkan, halen 21 ilde 70 panayır kurulduğunu ve her yıl milyonlarca ziyaretçinin katıldığını söylüyor.
Fen-Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi olan Prof. Dr. “Pehlivanköy Panayırı’nın başarılı bir örneğe dönüşmesi ve UNESCO’ya başvuru sürecine öncülük etmesi, yerel yönetimler ile üniversiteler arasındaki işbirliğinin önemini yansıtıyor. ABD daveti de konunun önemini ortaya koyuyor” diyor.
21 İL 70 PANAYIR
24 ay süren TÜBİTAK projesi ile panayırların Türkiye ölçeğinde ilk kez ele alındığını kaydeden proje yöneticisi Prof. Dr. Vedat Çalışkan şunları anlattı:
“Ulusal ölçekte birbiriyle bağlantılı bir panayır sisteminin varlığını birçok özelliğiyle belgeledik. Esasen cumhuriyet dönemi içinde panayırların seyri ve günümüzdeki durumları çok iyi bilinmiyordu. Türkiye’de 21 ilde, 62 yerleşmede her yıl 70 panayır organizasyonu düzenleniyor. Geleneksel ve kültürel işlevleri güçlü, iyi korunmuş panayır örnekleri tamamen kaybolmadan bazı adımların süratle atılması gerekiyor. Bu süreçte ulusal ölçekte bir planlama ve destekleme çalışması gerekiyor. Pehlivanköy Panayırı’nın başarılı bir örneğe dönüşmesi ve UNESCO’ya başvuru sürecine öncülük etmesi, yerel yönetimler ile üniversiteler arasındaki işbirliğinin önemini yansıtıyor.”
PEHLİVANKÖY 110 YILDIR SÜRÜYOR
Çanakkale’den Erzurum’a kadar 13 ili kapsayan saha çalışmalarında, toplam 3193 ziyaretçi ve esnaf ile panayırlarda yüz yüze görüşme yaptıklarını belirten Prof. Dr. Çalışkan, “Geniş bir araştırma ekibiyle ‘panayır’ olarak adlandırılan bu geleneksel pazar sistemini, cumhuriyet döneminde varlık durumunu, ekonomik ve kültürel boyutlarını çok kapsamlı bir şekilde belgelemeyi başardık” diyor. Çalışkan’a göre panayırların yaklaşık üçte ikisi (130 panayır) artık yok. Bu süreçte en dramatik sonuç Trakya’da olmuş. Çünkü 20 yıl öncesine kadar Trakya’da 23 panayır bulunurken, günümüzde sadece Pehlivanköy Panayırı devam ediyor.
ARAŞTIRMA ABD VE UNESCO YOLUNDA
Trakya’da günümüze ulaşan son panayır olan Tarihi Pehlivanköy Panayırı (Pavli Panayırı) için ulusal envantere kayıt başvurusu imza altına alındı. UNESCO’ya somut olmayan kültürel miras kapsamında başvuru süreci başlatıldı. Önümüzdeki bir yıl boyunca panayırların yönetim ve organizasyon başarısını geliştirmek amacıyla TÜBİTAK desteği ile ABD’de South Carolina Üniversitesi Coğrafya Bölümü’nde çalışmalarını sürdüreceğini belirten Prof. Dr. Çalışkan “ABD’de gerek eyaletler gerekse şehirler ölçeğinde halen çok başarılı tarım ve hayvancılık panayırları düzenleniyor. Bunların bazıları, örneğin York panayırı 1765 yılından beri faal. 2017 yılı verilerine göre ABD’de ziyaretçi sayısının 1 milyon kişiyi aştığı, 19 panayır bulunuyor. Çalışmalarımızı sürdüreceğimiz South Carolina eyaletinde ise 10’dan fazla panayır bulunuyor. ABD’deki araştırma sürecinde edineceğimiz bilgi ve deneyimleri, Türkiye’de panayır kültürü ve geleneğini en güçlü yansıtan örneklerin bulunduğu yerleşmeler arasında ‘panayır kardeşliği platformu’ kurarak aktarmayı amaçlıyoruz. ‘Çok taraflı kardeş şehir protokolü’ ile de panayırlarının geleceğe taşınmasında, deneyimlerin karşılıklı olarak paylaşılması ve işbirliği arayışının yararlı olacağını öngörüyoruz” diye konuşuyor.
