‘Hayat Ağacı’ Beştepe yolcusu

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın düzenlediği Erzurum Kültür Yolu Festivali kapsamında da sergilenen Erzurum Müzesi’ndeki altın kaplama “Hayat Ağacı Gövdeli ve Ejder Başlı” tuğ ziyaretçilerden yoğun ilgi görüyor. Hürriyet’in edindiği bilgilere göre geçtiğimiz haftalarda Cumhurbaşkanlığı’ndan eser için önemli bir talep geldi.  2025 yılının mart ayında tuğun Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi’nde sergilenmesi planlanıyor. Eser, planlamada bir değişiklik olmazsa üç ay süre ile başkentlilerin ilgisine sunulacak.

NARLAR VE KUŞLAR...

Ülkenin en önemli tarihi eserleri arasında gösterilen tuğun ortaya çıkarılma hikâyesi 1986 yılına işaretleniyor. Malazgirt’te Hükümet Konağı’nın yanında belediye tarafından yapılan kanal kazısı çalışmaları sırasında kırılan bir küp içerisinde altın ve gümüş sikkeler ile bilezikler bulunuyor. Kazı çalışması durdurularak emniyete haber veriliyor. Konunun Müze Müdürlüğü’ne bildirilmesi üzerine uzmanları tarafından yapılan kurtarma kazısı sonucu Selçuklu Dönemi’ne ait üstte çift başlı ejder ve Hayat Ağacı’na ait parçalar (nar, armut, elma, kıvrık dallar, kuşlar ve yapraklar) açığa çıkarılıyor.

ALTIN YALDIZLI

İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez Laboratuvarı Müdürlüğü parçaların gümüş üzerine altın yaldız kaplama olduğunu belirleyerek eserin temizliğini yapıyor. Eserin bulunmasından tam 30 yıl sonra, 2016 yılında yapılması planlanan Selçuklu Sergisi kapsamında da restorasyon ve konservasyon çalışmalarının gerçekleştirilerek tanıtılmasına karar veriliyor. Bu nedenle Müze Müdürlüğü’nde bulunan çift başlı ejder ve Hayat Ağacı’na ait parçalar ile takılar, 10 Haziran 2016’da Ankara’ya götürülüyor. Ankara Restorasyon ve Konservasyon Laboratuvar Müdürlüğü, restorasyon ve konservasyon çalışmalarını yaparak 3 Mayıs 2017’de Erzurum Müze Müdürlüğü’ne teslim ediyor. Eser, 1989 yılından beri depreme dayanıksız olmasından dolayı yıkılan eski Erzurum Müzesi’nin deposunda yer alıyordu. 19 Ağustos 2023’te yeni müzenin açılışının yapılması ile de teşhire çıkarıldı. Yaklaşık bir yıldır da müzede sergileniyor.

ALPARSLAN’IN ÇİFT BAŞLI EJDERİ

- Selçuklu Dönemi’ne ve 11-12’nci yüzyıla tarihlendirilen “Hayat Ağacı Gövdeli ve Ejder Başlı” tuğun, Malazgirt Meydan Muhaberesi’nde kullanıldığı ve Sultan Alparslan ya da onun büyük komutanlarından birine ait olduğu tahmin ediliyor. Türk tarihinde hükümdarlık ve bağımsızlık anlamları taşıyan tuğlar, savaş döneminde orduyla birlikte götürülüp kağanın çadırının önüne dikiliyordu.

DÜNYADA BENZERİ YOK

- Müze Araştırmacısı Selma Akgül, esere ilişkin çalışmasında tuğu özetle şöyle anlattı: “Benzer bir örneğine henüz rastlanılmayan eserin, özellikle ejder ve Hayat Ağacı’nın anlamları incelendiğinde, dini ve resmi ritüellerde kullanıldığı tahmin ediliyor. Selçuklu ejderlerinin tipik özelliklerini taşıyan çift başlı ejderin, bereket ve refahı sembolize eden gök ve yer ejderi olduğu anlaşılıyor. Türk kültüründe ağaç, ‘hayat ağacı/dünya ağacı’ olarak dünyanın kutsallığını, bereketliliğini ve ölümsüzlüğü temsil ediyor.”