Hastalıktan arınmış ilk bebek doğdu

Erken yaÅŸta Alzheimer’a yakalanan anneye, Alzheimer’dan arınmış bebek doÄŸurtuldu. Annenin Alzheimerlı yumurtası ‘çöpe’ atılarak saÄŸlıklı yumurta döllendirildi.. Böylece yeni bir tartışma baÅŸladı: Ne kadar etik?Amerika’nın Chicago kentinde bir ilk gerçekleÅŸtirildi ve Alzheimer’a yakalanacağı saptanan bir annenin yumurtalarına müdahale edilerek, ‘temiz doÄŸum’ gerçekleÅŸtirildi. Böylece tıp dünyasında ötedenberi ahlaki olarak tartışılan bir konuyla pratikte yüzyüze gelindi: Artık bundan sonra mükemmel ve hijyenik bebeklerin doÄŸumu mu baÅŸlayacak ve doÄŸuma böyle müdahaleler ne kadar doÄŸru?Olay, otuz beÅŸ yaÅŸlarında saÄŸlıklı bir kadında, çok az rastlanan bir genetik mutasyon (deÄŸiÅŸim) saptanmasıyla baÅŸladı. Bilim insanları, kadının 40 yaşına geldiÄŸinde Alzheimer hastalığıyla yaÅŸamaya baÅŸlayacağını anladılar. Kadının genlerindeki deÄŸiÅŸim (mutasyon), kromozomlarını oluÅŸturan milyarlarca nükleotidden sadece birinin (DNA zincirindeki parçacıklar), çok ender görülen bir ÅŸekilde yerinin deÄŸiÅŸmesi sonucu gerçekleÅŸmiÅŸti. Bu deÄŸiÅŸim giderek hasta kadını etkileyecek ve beyni zayıflamaya baÅŸladığında tıp artık çaresiz kalacak.DoÄŸum istiyorTartışmaların odağındaki kadın hastanın, hem babası hem de iki çocuÄŸu Alzheimer hastalığına yakalanmıştı. Ardından, kadının üstelik bir taşıyıcı olduÄŸu belirlendi. Hastalıkla tanışmasının çok yakın olduÄŸunu ve doÄŸuracağı çocuÄŸun da bu hastalığa yakalanma riskinin yüzde 50 olduÄŸunu öğrenen hasta, Chicago’daki Genetik Enstitüsü’ne baÅŸvurdu. Kadın, saÄŸlıklı çocuk doÄŸurmak istediÄŸini bildirdi. Enstitü, hastaya tüp bebek yöntemiyle (in vitro fertiliztaion- IVF) çocuk sahibi olmasını önerdi.Anneye implantasyon (rahme dışardan döllenmiÅŸ yumurta nakli) yöntemiyle çocuk doÄŸurtulacaktı. Ancak, annenin döllenecek yumurtasındaki genlerin hastalığı taşımamasına dikkat edilecekti.Yani anne yumurtaları bir taramadan geçirilecek ve hastalıksız, daha doÄŸrusu, annenin genetik hatasını taşımayan yumurta seçilecek ve döllendirilecekti.Birinci denemede, 2 yumurta elde edildi ve her iki yumurtanın da mutasyon taşıdığı saptandı. Ä°kinci döllenmede, toplanan 13 yumurtanın altısı saÄŸlıklıydı. Åžu anda 1.5 yaşında olan kız çocuÄŸu  bu saÄŸlıklı yumurtalardan birinin eseri olarak doÄŸdu. Bundan 80 yıl sonra, çocuÄŸun Alzheimer’a yatkınlığı, kendi yaşındaki insanlarla aynı oranda olacak.Chicago’daki uzmanlar, implantasyon öncesi genetik tanı (pre-implantation genetic diagnosis-PGD) yöntemiyle bunu baÅŸardılar. Uzmanlar, embriyonlarda görülen ciddi hastalıkları belirlemek için, daha önce de genetik testlere baÅŸvurmuÅŸlardı. PGD yöntemiyle, yüksek risk taşıyan çiftlerin çocukları, kistik fibrosis ve orak hücre anemisine kadar bir çok hastalıktan koruması saÄŸlanıyordu. Åžimdi de ilk kez Alzheimer’ın PGD yöntemiyle önlenmesi tıp açısından çok önemli bir geliÅŸme olsa da, doÄŸum öncesi embriyon taramalarının geleceÄŸi üzerine birçok soruyu da beraberinde getiriyor.Kadın doÄŸum uzmanı Dena Towner ve tıp etiÄŸi uzmanı Roberta Springer, herÅŸeyden önce saÄŸlığı kötü olan bir kadının çocuk sahibi olmasının mantığını sorguluyorlar.ÂAsıl tehlikePGD yönteminin asıl tehlikesi, ailelerin saÄŸlıklı çocuklara sahibi olmalarını saÄŸlaması deÄŸil, ‘‘saÄŸlıklı çocuk’’ tanımını deÄŸiÅŸtirmesi. Çünkü konu sadece Alzheimer ve diÄŸer hastalıklarla sınırlı kalmayacak. Aileler, örneÄŸin doÄŸacak çocuklarını kolesterol düzeyi için de teste tabi tutmak isterlerse ne olacak? Pennsylvania Ãœniversitesi’nde biyoetik uzmanı Arthur Caplan, ‘‘İnsan Genom haritasının tam olarak belirlenmesi ve her gün yeni testlerin geliÅŸtirilmesi, daha mükemmel bebek arayışını kaçınılmaz hale getirecektir’’ diyor. Anneler daha mükemmel bebeklere sahip olmak ve tıp da bu isiteÄŸe yanıt vermek için durmadan yeni arayışlara girecekler.Özetle Chicago’daki Alzheimer’dan arındırılmış bebek doÄŸumu, Newsweek dergisindeki bir yoruma göre, beklediÄŸimizden daha çok seçeneklerle karşı karşıya kalacağımızı gösteriyor.Â