Harezm Türkçesi eserleri nelerdir? İşte Harezm Türkçesi hakkında bilinmeyenler
Güncelleme Tarihi:
Harezm Türkçesi eserleri birçok tarih meraklısı vatandaş tarafından merak edilen ve sorgulanan konular arasında gündemdeki yerini korumaya devam ediyor. Tarihi dönemlerden biri olarak görülen Harezm Türkçesi dönemine ait birbirinden önemli eserler yer alıyor. Peki, Harezm Türkçesi eserleri nelerdir? İşte Harezm Türkçesi hakkında bilinmeyenler.
Harezm Türkçesi, Türk dilinin tarihinde konuşulmuş ve yazılmış olup Karahanlı Türkçesi sonrasında gelen tarihî dönemlerinden biridir. İşte, Harezm Türkçesi ve eserleri hakkında bilinmeyenler.
Dönem
Ceyhun’un Aral Gölü’ne döküldüğü bölgede yer alan Harezm, 11. yüzyıl başlarında Gaznelilere bağlı bir vilayet idi. Buraya tayin edilen valilere Harezmşah deniliyordu. Harezmşahlar sülalesi, Oğuzların Beydili boyundan Anuş Tigin ile başlar. Anuş Tigin’in oğlu Kutbüddin Muhammed 1097-1127; onun oğlu Atsız 1127-1156; onun oğlu İl Arslan 1156-1172 yılları arasında Harezm’i idare etti. İl Arslan 1157’den itibaren bağımsız Harezmşah Devleti’nin yöneticisi idi. 1172-1200 arasında İl Arslan’ın oğlu Sultan Tekiş, 1200-1220 arasında da onun oğlu Harezmşah Alaaddin Muhammed ülkeyi yönetti. Harezmşahlar Devleti’ne Çengizliler son verdiler.
İslamiyet'in ilk zamanlarında Harezm'de konuşulan dil, aslında İrani olmakla birlikte diğer İran lehçelerinden çok farklı olan Harezm lehçesi idi .. XI.. yüzyılda başlayan Harezm'in Türkleşmesi hadisesi, XIII. yüzyıla kadar devam etmiş ve Harezm ile ona bağlı bölgelerde yeni bir yazı dilinin kuruluşu, bu Türkleşmesinden sonra gerçekleşebilmiştir.. Harezm'in Türkleşmesinde özellikle Oğuzlar ve Kıpçaklar çok önemli bir rol oynamışlardır. Ayrıca Kalaçlar, Kimekler, Bayavutlar, Kangılar ve birtakım göçebe Türk aşiretleri de bu hususta etkili olmuşlardır.. Bölgenin Türkleşmesinde rol oynayan bu unsurlar, bölgenin kendine has lehçesini de oluşturmuşlardır .. Bu lehçe, Karahanlı yazı dili ile bağlantılı ve Oğuz, Kıpçak, Kanglı ve diğer boyların lehçelerinin karışımı ile oluşmuş Harezm Türkçesi'dir.
Bu siyasi oluşumların sonucunda Harezm, Türkleşti ve 12. yüzyılda bir kültür merkezi olarak sivrildi. Çengizliler ve Altın Ordu çağında da bu durum devam etti. Altın Ordu çağında (1241-1502) Harezm, Aşağı Seyhun boyları, İdil’in Hazar’a döküldüğü yerde bulunan başkent Saray başlıca kültür merkezleriydi. Harezm Türkçesine ait eserler işte bu kültür muhitinde yazıldı.
Döneme dair eserler şu şekilde:
Mukaddimetü'l-Edeb
Kısasu'l-Enbiya
Muinü'l-Mürid
Hüsrev ü Şirin
Muhabbetname
Nehcü'l-Feradis
Cevahirü'l-Esdaf
Cümcümenâme
Miracnâme
Satır-Altı Kur'an Tercümesi
Altın Ordu yarlık ve bitikleri
Hilyetü'l-Lisan ve Hulbetü'l-Beyan