Hangisi sahte

İSTANBUL’da Kasımpaşa semtinde bulunan ve Sultan II. Selim’in damatlarından Kaptan-ı Derya Piyale Paşa tarafından 1573 yılında adına yaptırılan cami, döneminin en güzel İznik çinileriyle süslüydü. O çinilerden önemli bir kısmı artık yok. Mihrabın sağı ve solundaki 8 pencere üstü çini panolarla süslüyken şimdi yerinde kalemişi çizimler var. Panoların 3’ü Louvre Müzesi’nde, 8 tane ise 6 farklı müzede görünüyor. Ancak çalınan çini pano sayısı 8, yurtdışındaki müzelerde aynı panodan 11 adet var. Çini uzmanı Prof. Dr. Erdinç Bakla dünyanın çeşitli müzelerindeki çini panoları envanter numaralarına kadar tespit etti. 3 fazla çininin nereden çıktığı merak konusu. Prof. Bakla, Avrupa müzelerindeki eserlerin bazılarının sahte olabileceğini belirtiyor.

YÜZYILIN SANAT HIRSIZLIĞI

Piyale Paşa Camisi çinilerinin hangi tarihte çalındığı tam bir muamma. Müzelere giriş tarihlerine bakıldığında 1890’lı yıllarda soygunun önemli bir kısmının gerçekleştiği tahmin ediliyor. Louvre Müzesi sanat tarihçi Germain Bapst tarafından 1899 yılında eserin hediye edildiğini açıklıyor. Aynı yıllarda İstanbul’daki çinileri Avrupa müzelerine taşıyan bir isme rastlıyoruz: Fransız asıllı diş hekimi Alber Sorlin Dorigny. Sarayın dişçisi olarak da bilinen Dorigny, “İstanbul’da eski eserleri restore edeceğim” diyerek Evkaf Nezareti’nden izin almayı başarıyor. 1892 -1896 yılları arasında Ayasofya Müzesi bahçesindeki 2. Selim, 3. Murat, 1. Mahmud kütüphanesi ile ilgili onarım iznini alıp yüzyılın en büyük sanat hırsızlığını gerçekleştiriyor. Bu türbelere ait çok sayıda çini bugün pek çok sayıda Avrupa müzesinde sergileniyor. Piyale Paşa Camisi’nde Dorigny’in onarım izni alıp almadığı ise bilinmiyor. Uzmanlar aynı tarihler (1890’lı yıllar) içinde İstanbul’daki çini hırsızlıklarına dikkat çekerek Piyale Paşa Camisi çinilerinin de Dorigny tarafından çalınmış olabileceğini ileri sürüyorlar.

LOUVRE REDDETTİ

22 Eylül 2012’de Louvre Müzesi İslam Sanatları Galerisi’nin açılışını yaptı. Bu galeride çok sayıda İznik çinisinin ülkemizden kaçırıldığı tespit edildi. Bunlar içinde 3 çini panonun Piyale Paşa Camisi’ne ait olduğu belirlendi. Bakanlık bu çini panoların Louvre Müzesi’nden iadesini istedi. Ancak müze bunları satın alma yoluyla müzelerine kazandırıldığını ileri sürerek reddetti.

AVRUPA’DAKİ MÜZELERİ KİM KANDIRDI

Prof. Dr. Erdinç Bakla: “Son yıllarda Anadolu’dan yüzyıllardır sürdürülen eski eser yağmacılığına yönelik dünyanın tüm müzelerini tarayarak Anadolu kökenli eski eserlerin tespitini yapıyorum. Piyale Paşa Camisi’nin 8 İznik çini panosunun çalındığını biliyoruz. Ancak araştırmamda herkesi şaşırtacak bir sürpriz ile karşılaştım. Dünya müzelerinin arşivlerinde bu panodan 11 tane buldum. Bu 3 fazla pano nereden çıktı? Bunların hangileri sahte? Avrupa müzelerini sahte panolarla kim kandırdı? Bunun gibi çözülmeyi bekleyen çok soru var.”