Halkın otobüsleri

İstanbul'da 1160 özel halk otobüsü var. Bunlar İETT'ye bağlı çalışıyor. Yolcular halk otobüslerinden şikayet ediyor, onlar da İETT'den. Sorunları halk otobüsü temsilcileri ve İETT'yle konuştuk.

İstanbul'un çokbaşlı taşımacılık sisteminde özel halk otobüsleri 1160'a varan sayılarıyla olduğu kadar, yarattıkları sorunlarla da önemli bir yer tutuyor. İstanbullulardan halk otobüsleri ile ilgili gazetemize yoğun şikayetler ulaşıyor.

Halk otobüsü firma temsilcileri ve İETT Genel Müdürü Nevzat Pakdil'in açıklamalarından bu sorunların aslında büyük ölçüde organizasyonsuzluktan kaynaklandığı anlaşılıyor.

Çünkü İstanbul'da trafik konusunda yetkili iki kurum var. Bunlar UKOME ve İl Trafik Komisyonu. İki kurum arasında zaman zaman yetki karmaşası yaşanıyor. İkinci önemli sorun ise İETT tek tek otobüs sahiplerini muhatap kabul etmesi ve ortaya denetimi çok güç bir yapılanmanın ortaya çıkması.

Özel halk otobüsleriyle ilgili olarak yaşanan en önemli sorun bilet kesilmemesi. Vatandaşlar vergi kaçırdıklarını iddia ediyor. İETT yetkilileri bu konuda tek sorumlunun kendileri olmadığını kaçak biletlerin Maliye tarafından da takip edilmesi gerektiği kanısında. Halk otobüsü firmalarının temsilcileri ise kaçağın sanıldığı kadar önemli bir tutar olmadığını söylüyor:

‘‘Biletlerin yüzde 60'ı artık AKBİL'den karşılanıyor. Kalan yüzde kırkın hepsi kaçak bile olsa bunun için İETT'ye her ay bin bilet parası ödüyoruz. Yani bin bileti kesmek durumundayız. Onun dışında ihalelere girerken İETT'ye ödediğimiz hat meblağları da var. Bilet kaçağı aslında o kadar büyük bir tutar değil. ’’

İETT'yle hep ihtilaflılar

Halk otobüsleri adına faalişet gösteren 8 firmanın temsilcilerini Hürriyet İstanbul biraraya getirdi. İşte bu zirveden İETT'ye yöneltilen eleştiriler ve İETT Genel Müdürü Nevzat Pakdil'in bu iddialara yanıtları:

TRAFİĞİ AKSATIYORLAR

Halk Otobüsçüleri: İstanbul'daki 3 bin 500 otobüs bu nüfusu taşımak için yeterli. Ama hatlar verimli kullanılmıyor. Büyükşehir'in yaptığı Alibeyköy KİPTAŞ konutlarına 30 otobüs çalışırken, Eminönü'nde otobüs bekleniyor.

Nevzat Pakdil: Düz hesapla bu söylenilen doğrudur ancak işin sosyal boyutu gözardı edilmemeli. Beykoz'un köylerinden Çekmece'ye kadar insan taşıyoruz. İstanbul trafiği de araçların sefer sayısını azaltıyor.

OTOBÜS YOLCU KAYBEDİYOR

Halk otobüsçüleri: Hem İETT hem halk otobüsleri müşteri kaybediyor. 1980'lerde 2000 bilet kesilen hatlarda bu rakam şimdi 500'e düştü.

Nevzat Pakdil: Artık hafif raylı sistem, deniz otobüsleri, öğrenci-memur-işçi servisleri var. Özel araç sayısı artıyor. Bütün bunlar yükü azaltıyor.

ÖZELLEŞTİRME BİLİNÇSİZ

Halk otobüsçüleri: İETT özelleştirmeleri yalnız para amaçlı olarak bilinçsizce yapılıyor. Tuzla'da çalışan 175 araçtan 19'u hiç sefere çıkamıyor, 125’i günde iki sefer yapabiliyor.

Nevzat Pakdil: Geçmiş dönemde alınan kararlar o günün koşulları altında değerlendirilmeli. Verimsizlikleri tespit edip, iyileştirmeler yapmaktayız.

METRO KORKUTUYOR

Halk otobüsçüleri: Metro hattındaki otobüslerin akıbeti belli değil.

Nevzat Pakdil: Bu hatlardaki otobüsler kalkacak ve yerine metro duraklarına yeni duraklar kurularak yeni hatlar oluşturulacak.

KARARLARA KARIŞAMIYORUZ

Halk otobüsçüleri: Bir anlamda İETT'nin ortağı ve gelir kaynağıyız. Ancak karar alma süreçlerinden dışlanıyoruz.

Nevzat Pakdil: İlgili şirketlere danışılıyor. Ancak İETT'nin muhatabı tek tek otobüs sahipleridir. Yoksa yetki sorunu ortaya çıkar. Yetki ve sorumluluğun İETT'ye ait olduğunu baştan bilerek başladılar bu işe.

t YAŞLILARIN BEDAVA TAŞINMASI

Halk otobüsçüleri: 65 yaş üstü yolcuların ücretsiz taşınması belli saatlerle sınırlanırken, özel halk otobüslerine de ücretsiz taşıma zorunluluğu getirildi. Büyükşehir bu kararından dolayı İETT'yi sübvanse ediyor ama arkamızda kimse yok.

Nevzat Pakdil: Yaşlılara karşı sadece İETT'nin değil hepimizin borcu var. Bu insani bir tavır.

İETT CEZA KESİYOR

Halk otobüsçüleri: İETT cezaları kendi tahsil ettiği için, en ufak şikayeti bile incelemeden halk otobüslerine ceza kesiyor.

Nevzat Pakdil: Böyle şey olmaz. Mazeretsiz olarak sefere çıkmıyor, bilet kesmiyorlar, bunun için ceza kesiyoruz.

AKBİL'DEN ALACAĞIMIZ VAR

Halk otobüsçüleri: AKBİL'den 3 trilyon lira alacağımızı istediğimizde ‘‘metronun vagonlarına harcadık’’ diyorlar.

Nevzat Pakdil: Bu konuda muhatap BELBİM AŞ. Haködemeleri ile ilgili olarak olarak muhasebeleştirmeden kaynaklanan gecikmeler olabilir ama anlaşmaya göre çözüm bulmaları gerekir.

İETT DENETLEMİYOR

Halk otobüsçüleri: Halk otobüsü şoförlerine denetim yapabilmek, eğitim verme yetkimiz yok. Yetki İETT'de, kural koyuyor ama kılık-kıyafette olduğu gibi denetlemiyor.

Nevzat Pakdil: Yeni denetimler getirmeye hazırlanıyoruz.

OTOBÜSLER YENİLENECEK

Halk otobüsçüleri: 1983 model halk otobüsleri yenileniyor. Bu İETT'nin getirdiği bir zorunluluk ama sürenin dolduğu 31 Ağustos’ta elindeki 200 yaşlı aracı değiştirmezse davalık oluruz.

Nevzat Pakdil: Günü geldiğinde 83 model araçları trafikten çekeceğiz.

Halk otobüsüNÜN TARİHİ

‘‘Halk otobüsü’’nü, özel girişimcilerin toplu taşımacılık yapması olarak en geniş anlamıyla kullanırsak, bu uygulamanın başlangıcı İETT'den çok öncelere gidiyor. 1930'larda bu konudaki imtiyaz sahibi İstanbul Tramvay Şirketi. Daha sonraki yıllarda ise Boğaz'a ve civarına, Boğaziçi ile kentiçine servis yapan İstanbul otobüsleri bu işin duayenleri.

1960'larda kentte faaliyet gösteren 100 kadar halk otobüsü var. İlk ruhsatlar da 1960'da verilmiş.

Halk otobüslerine ikinci resmi statü ise ilki gibi 12 Mart 1971 döneminde geldi. Bu dönemde yönetmelikle sayıları ve hatları artırıldı. Halk otobüsleri 1985'e kadar doğrudan belediyeye bağlı olarak çalıştı. Sonra İETT'ye bağlandı. Biri 1994, diğer ikisi 1996'da yapılan üç ayrı ihale ile sayıları bugünkü rakamlara ulaştı. Bu ihalelerle kurulan üç otobüs firması da kendi aralarında bölünerek sayıları bugün 8'e yükseldi.

Halk otobüsü deyip geçmeyin

3 bin 730 otobüsten 1160'ı halk otobüsü.

Günde 800 bin, yılda 300 milyon yolcu taşıyorlar.

162 hatta çalışıyorlar. 89'u çift katlı.

En yaygın markalar Mercedes ve Man.

Bir hat 100-200 milyar arasında alıcı buluyor.

8 işletmeci firma var.

Yeni bir halk otobüsü için İETT'ye 10 bin bilet parası devir ücreti ödeniyor.

Her otobüs İETT'ye ayda bin bilet karşılığı işletme parası ödüyor.