Haliç'te yeni çağ

Fatih Belediyesi'nin UNESCO ile ortaklaşa başlattığı ‘‘Fener, Balat ve Ayvansaray Rehabilitasyon Projesi’’nin fizibilite çalışması bitmek üzere. Çağdaş kent yaşamını işleyen ‘‘İstanbul Life’’ Dergisi'nin aralık sayısındaki bir habere göre proje, tüm bölgedeki konut ve diğer sivil mimari eserlerinin restore edilerek sağlıklı ve çağdaş hale getirilmesini hedefliyor. Proje, bugüne değin İstanbul için üretilen en kapsamlı kentsel rehabilitasyon planı olma özelliğine sahip.

Bölgenin korunması gerektiğine ilk inananlar mimarlardı. 1968'de bir grup mimar Zeyrek, Fener, Balat ve Ayvansaray'ı kapsayan geniş bir araştırma yaptı. Bu araştırma sonucu bölgedeki tüm tarihsel ve kültürel çevrenin elden gitmeye başladığı ve bu eserlerin bir kısmının da hemen yıkılacak duruma geldiği anlaşıldı. Bunu yetkili ve yetkisiz herkese bildiren bilim adamları sayesinde, 1975'te önce Zeyrek'te bir bölge korumaya alındı. 1979-1980 döneminde ise koruma alanı biraz daha genişletildi.

Zeyrek'in kıymetli bölge ilan edildiği 1975'ten sonra yıllarca hiçbir girişimde bulunulmadı. Yirmi yıl boyunca tek bir çivi bile çakılmadı. Geçmişi 1500 yıl öncesine kadar uzanan Molla Zeyrek Camii (Pantakrato Kilisesi) çökmeye devam etti. Osmanlı çeşmeleri kurudu. Tarihi hamamlar çöktü. Konaklar yangınlara maruz kaldı. Yok olan konakların yerini, kişiliksiz ve çürük betonarme binalar aldı.

27 Mart 1994 yerel seçimleri sonrasında iki ay gecikmeli olarak RP'nin elinden belediye başkanlığını alan Sadettin Tantan'ın gelmesiyle bölgede her şey bir anda değişmeye başladı. Başkan Tantan, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık Tasarım Sorunları Anabilim Dalı'nda görevli Doç. Dr. Fikret Evci'yi başdanışman olarak göreve atadı. .

UNESCO DEVREDE

Bu arada geçen yıl yapılan HABITAT II toplantılarını izlemek için İstanbul'a gelen Fransız Milletveki Yves Daugo, Zeyrek projesiyle ilgili bilgi almak için Fatih Belediyesi'ni ziyaret etti ve Başkan Tantan'ın çabalarından çok etkilendi. UNESCO'nun önemli isimlerinden biri olan Mösyö Daugo, Saadettin Tantan'a hemen girişimlerde bulunacağı sözünü verdi ve ziyaretten bir hafta sonra UNESCO'dan Fatih Belediyesi'ne gelen resmi bir yazıyla proje ‘‘resmen’’ başladı. Fatih Belediyesi, 1 Eylül 1997'de İstanbul'a gelen UNESCO temsilcilerine bir toplantı odası, bir de proje salonu tahsis etti. Proje, UNESCO tarafında yürütülmekte ve Avrupa Komisyonu'nca finanse edilmekte. Çalışma ekibinin yetkilileri, projenin amacını şu şekilde açıklıyorlar: ‘‘Burada oturan insanların yaşam kalitesini yükseltmek gayesiyle bölgede bir restorasyon ve rehabilitasyon uygulaması gerçekleştirmek. Çalışmanın birinci aşamasında, uygulama öncesi veriler toplanıp değerlendiriliyor. İkinci aşamada ise fizibilite çalışması sonrası elde edilen veriler ışığında bir uygulamayı hayata geçiriliyor. ’’

Bölgede kurulmuş olan sivil toplum örgütleri de bu projeye destek vermekte. Fener Gönüllüleri Derneği ile Balat Koruma ve Güzelleştirme Derneği çevresinde toplanmış olan semt sakinleri, bölgenin kurtulabilmesi için böyle bir projeye ihtiyaç duyulduğunu söylüyorlar.