Hak arama kılavuzu

Cengiz Hortoğlu, yeni kitabında tıbbi haklarımızı nasıl aramamız gerektiğini anlatıyor

CENGİZ Hortoğlu, avukat, yazar ve şair. ‘‘Tüm sorunlardan sorumluyum’’ mantığıyla yola çıkan Hortoğlu, yeni bir kitap yazıyor. Adı, 'Yüreğimde İz Bırakanlar.' Kitap, Cengiz Hortoğlu'nun avukatlık serüveninde karşılaştığı, hiç unutamadığı ilginç olaylarla dolu. Doktor hatası yüzünden yaşamları altüst olan insanların avukatlığını üstlenen Hortoğlu, kitabın son bölümünde, 'Hekim hatalarında ne yapmalıyız, nerelere başvurmalıyız' sorularına cevap veriyor. Cengiz Hortoğlu'yla, 'İnsanlar haklarını nasıl ve nerede aramalı' konusu üzerine söyleştik. Hortoğlu'na göre, ‘‘Haklar arandıkça, haksızlıklar azalacak. Hak aramak hukukun yolunu açmak, sorunları aşmaktır.’’

Devlet hastanesinde bir tedavi hatası yaşandığı zaman, insanlar nereye dava açmalı?

- Bu tür bir zarara maruz kalan insanların açacağı tazminat davalarına tam yargı davası denir. Bir devlet hastanesi veya üniversite hastanesinde yaşanacak tedavi hatasına karşı idare mahkemelerinde dava açılır.

Bu davalar kime karşı aşılabilir?

- İdarenin çalışanları nedeniyle hizmet kusurundan doğan davalar, idareye açılır. Ancak, hizmet kusuru dışında, kasta varan birşey söz konusu olursa, o zaman doğrudan kusurlu kişiye dava açılabilir.

İdare Mahkemesi'nde aşılacak davada yetkili mahkeme neresidir?

- Hata nerede yapıldıysa, o yerin bulunduğu idare mahkemesi yetkilidir.

İdare hangi durumlarda sorumlu olur?

- Açılacak davanın dayanağı hizmet kusuru veya ek hizmet kusuru olacaktır. ç'rneğin yanlış bir iğne sonucunda sakat kalınması halinde bir hizmet kusuru söz konusudur. İdarenin sorumluluğu için şu şartlar gerekli. Zarar doğurucu eylem. Doğan zarar maddi veya manevi olabilir. Ortada belli gerçek bir zarar olmalı. Davranış hukuka aykırı olmalı. Zarar doğurucu eylem idare tarafından yapılmış olmalı. Zarar ile idare arasında neden sonuç ilişkisi bulunmalı. Ayrıca, idare, kendi kusuru olmasa bile görevlendirdiği memur veya diğer kamu personelinin kusurlu davranışları sonucu doğacak zarardan da sorumlu olacaktır. Yani, idare, kamu gö'revlisini seçerken ve denetlerken gerekli ö'zeni gösterdiğini ileri sürerek sorumluluktan kurtulamaz.

DAVA DİLEKÇESİ

Açılacak tazminat davalarında dilekçe hazırlanırken nelere dikkat etmek gerekir?

- Davanın öncelikle hangi mahkemede ve nerede açılacağının tespit edilmesi lazım. Davanın kime veya kimlere açılacağı belirlenmeli. Açık adreslerle birlikte dilekçeye yazılmalı. Tazminat miktarları açık ve net bir şekilde belirtilmeli. Maddi tazminat yönünden, fazlaya ilişkin haklar saklı tutulmalı. İdareye karşı, idari yargıda açılacak davalarda fazlaya ilişkin hakların saklı tutulmasının bir yararı yoktur. Bu nedenle, tazminat miktarını doğru belirleyip, gerekirse hesaplatıp, öyle açmakta yarar vardır. Manevi tazminatı belirlerken fazlaya ilişkin hakların saklı tutulamayacağı unutulmamalıdır. Ayrıca davaların uzun süreceği gözönüne alınmalıdır. Faiz talep edilmelidir. Faiz talebinin olay tarihinden itibaren istendiği açıklıkla ifade edilmelidir. Davacıların yaşına ilişkin gerekli kayıtlar mahkemeye sunulmalıdır. Tarih ve imza unutulmamalıdır.

Tedavi hatası yüzünden açılacak davalarda süre ne kadardır? Ne kadar sürede bu davaları açmak gerekir?

* Dava açarken birtakım sürelere dikkat etmek gerekir. Birincisi, dava açmadan önce, bu eylemleri, yazılı bildirim üzerine veya başka yolla öğrendikten sonra bir yıl içinde (ve eylem tarihinden itibaren 5 yıl içinde) ilgili idareye başvuru yapılmalı. İkincisi, bu isteklerin kısmen veya tamamen reddi halinde, işlemin tebliğini izleyen günden itibaren veya istek hakkında 60 gün içinde cevap verilmediği zaman, bu sürenin bittiği tarihten itibaren, 60 günlük sürede dava açılmalıdır.

Özel bir hastanede tedavi hatası yaşandığı zaman zamanaşımı süresi ne kadardır?

- Doktor ile hasta arasında bir sözleşme ilişkisi varsa tazminat alacağı için zamanaşımı süresi 5 yıldır. Doktor ile hasta arasında bir sözleşme yoksa, bu süre sadece 1 yıldır. Eylemin suç oluşturması (Örneğin sakatlık veya ölüm durumunda) halinde uzamış ceza zamanaşımına tabi olur. Bunun da süresi 5 yıldır. Ancak bu tür davalarda dava sırasında zamanaşımı tartışmasını yaşamamak için olay tarihinden itibaren 1 yıl içinde dava açmakta yarar vardır.

TAZMİNAT BEDELLERİ

Dava sırasında nelere dikkat edilmeli?

- Cevap dilekçeleri süresinde verilmeli. Delil listesi süresinde verilmeli. Deliller sunulurken ilerde delil sunulamayacağı gözönüne alınarak bütün deliller birlikte sunulmalıdır. Bilirkişi raporlarına itiraz edilecekse sürelere dikkat edilmeli. Karar temyiz edilecekse süreye dikkat edilmeli.

Tedavi hatası sonucu bedensel bir engelle karşılaşan mağdur tazminat olarak neler talep edebilir?

- Tedavi giderleri olarak, doktor, hemşire, ilaç, pansuman, refakatçi, kaplıca ve ambülans parası. İş gücü kaybı nedeniyle uğranan zarar parası. Mesela, ayağı sakat kalan kişinin işgücü kaybı ve dolayısıyla uğradığı zarar tespit edilecektir. Yaşam boyu sakat kalması nedeniyle uğradığı zarar saptanacaktır. Bir de manevi tazminat var.

Tedavi hatası sonucu eşini kaybeden bir kadın neler talep edebilir?

- Eşinin ölümüyle destekten yoksun kalan eş, kendisi ve çocukları için destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilir. Ölen kişinin babası, annesi de destekten yoksun kalma tazminatı isteyebilir. Ölüm hemen vuku bulmadıysa, tedavi giderleri ve ölüme kadar geçen süre için, iş ve güçten kalma zararları istenebilir. Cenaze nakil masrafı, dini harcamalar, gazete ilanı, mezar taşı gibi defin masrafları talep edilebilir. ölenin yakınları manevi tazminat talebinde bulunabilir. Duygusal yakınlığını kanıtlayan ölenin nişanlısı, arkadaşı bile manevi tazminat davası açabilir.

Bir SSK Hastanesi'nde yanlış tedavi sonucu zarar gören birey davayı nerede, hangi mahkemede açacaktır?

- Bu konu tartışmalı. Ancak, son Yargıtay içtihatlarına göre görevli mahkeme, miktara göre Asliye veya Sulh Hukuk mahkemeleridir.

Türkiye’de tıbbi zararları karşılayacak sigorta sistemi yok

Tıbbi eylemlerden doğan zararları karşılamak için herhangi bir sigorta sistemi var mıdır?

- Birçok ülkede tıbbi bakım ve tedavi nedeniyle doğacak zararları karşılamak için mali sorumluluk sigortası yaptırılmaktadır. Bu sigortalar doğan zararın bir kısmını veya tamamını karşılamaktadır. Türkiye'de bu hususta çalışmalar sürmektedir. Ancak henüz böyle bir sigorta sistemi başlamış değil.

Bir inşaat şirketinin yaptığı inşaat sözleşmeye uygun yapılmadıysa ve örneğin depremde çökerse bu davaya hangi mahkemeler bakar?

- Gerçek ya da özel şirketlerin verdikleri zararların tazmini davalarına adli yargıda bakılır.

Bir hastane görevlisinin kasten kötü davranmasından dolayı açılacak davaya hangi mahkemede bakılır?

- Zararın tazmini davası adli yargıda görülür. Yalnızca kesin bir ayrım yapılamadığı için her somut olay ayrıca değerlendirilmelidir.

Eğer bir işçi, iş kazası sonucunda kolunu ya da bacağını kaybederse, bu davayı hangi mahkemede açacaktır?

- İşçi ile işveren arasındaki ihtilaflardan doğan davalara İş mahkemelerinde bakılır.

Bir İETT otobüsünün yaptığı kazadan dolayı hangi mahkemede dava açılır?

- Tazminat davası, miktara göre, Asliye Hukuk veya Sulh Hukuk mahkemesinde açılır.

Herhangi bir saldırı, hakaret gibi suçlardan doğan tazminat davaları nerede açılır?

- Tazminat miktarına göre Sulh Hukuk veya Asliye Hukuk mahkemelerinde, olayın meydana geldiği yerde açılır.

Tazminat davasını açmak için ödenmesi gereken harç ne kadardır? Mesela, 100 milyar liralık bir dava açmak için ne kadar harç yatırmak gerekir?

- Yatırılacak nisbi harç miktarı dava açılırken toplam harç olan yüzde 45'in dörtte biridir. 100 milyar liralık bir tazminat davası çzçin yatırılacak nisbi harç miktarı, 1 milyar yüz yirmi beş milyon liradır. Davanın kazanılması halinde bu harç yüzde 45'e tamamlanır.

Harç yatıracak gücü olmayan bir mağdur haklı da olsa dava açamayacak mı? Bu durumda olanlar için yasal bir yol yok mudur?

- Gerçekten harcı ödeyecek gücü olmayan birisinin adli müzaharet yolu ile harç yatırmadan dava açma hakkı vardır. Dava hiç harç yatırılmadan açılabilir. Mahkeme yapacağı araştırmada gerçekten davacının ekonomik durumunun harç yatırmaya uygun olmadığı kanısına varırsa, harç yatırılmadan dava yürür. Davanın avukat tarafından yürütülmesi gerektiği durumlarda ücreti bilahare verilmek üzere avukat tayini de yapılır. Ayrıca, bilirkişi, tanık masrafları gibi diğer mahkeme giderleri de alınmaz.

Son zamanlarda tartışılan 'Sosyal risk' ilkesi nedir?

- Toplum düzenine saldırı sonucu hiç olayla ilgili olmayan birisinin zarar görmesi durumunda doğan zararların topluma pay edilmesi, toplumsal dayanışma amacını taşıyan bir ilkedir. Bir sosyal kargaşadan zarar gören bir mağdur, kusuru olmasa da idareye karşı bu sosyal risk ilkesi nedeniyle tazminat davası açabilir.