Hadi yazı tura atalım, bu kış kara mı beyaz mı, ılık mı, yoksa soğuk mu geçecek

Bu yıl bizi nasıl bir kışın beklediğine yönelik geçen ekim ayında gazetelerde yer alan tahminlerin ortak yönü ‘yüzde 50’ gibi bir oran vermeleriydi.Ülkemizdeki ‘tahmin’lerde şimdiye kadar olasılık değeri verilemediği için bu ‘yüzde 50’ olasılık şaşkınlık yarattı: Bu yüzdenin yazı tura atmaktan bir farkı var mıdır? Gerçekte, ‘kışın hava sıcaklıklarının yüzde 50 ihtimalle mevsim normallerinin üzerinde olması’ ne anlama gelir?Havanın önümüzdeki gün, hafta, ay veya mevsimde nasıl olacağı her zaman en çok sorulan sorulardan biri olmuştur. Askeri harekatlar, vb.’nin başarısı için de doğru ve uzun vadeli hava öngörüleri gerekmiştir. Örneğin, çetin kış koşullarında Enver Paşa da ordularımıza Allahüekber Dağları’na yürüme emri vermişti. Enver Paşa’nın, kış koşullarını tahmin edememesi, askerlerimizin yetersiz giyim kuşamı gibi nedenler sonucu, binlerce askerimiz donarak şehit olmuştu... Kışın mevsimsel sıcaklıkların mevsim normallerine göre durumu bireyler, kurumlar ve sektörler, özellikle enerji, turizm ve tarım sektörü için, çok önemli.AYVA VE SİNEKLERDEN YÜZDE 50’LİK TAHMİNEDoğru tahmin yapma girişimlerinin en eskisi, MÖ. 300’de ‘İşaretler Kitabı’nı yazan Aristotle’nin öğrencisi Theophrastus’a aittir. 2000 yıl hava tahmininde etkili olan Theophrastus’un bu yapıtı, bulutların rengi, şekli ve sineklerin ısırma şiddeti gibi doğal işaretleri inceleyerek hava tahmini yapmanın yollarını anlatır. Kış tahmini için de ayvalara, hayvanlara, bunun gibi doğal işaretlere bakmak, günümüzde geçmişte kalmış antik yöntemlerdir.Artık bilimsel yöntemler kullanılarak 90 günlük tahminler yapılabilmektedir. Modern tahminler, ‘kaynak, yer, zaman, miktar ve olasılık’ gibi nicel bilgiler içerir. Mevsimsel tahminlerde de önümüzdeki aylar ya da mevsimlerdeki hava sıcaklığı ve yağışın ay ay veya mevsim mevsim, normalinin üstünde veya altında olma olasılıkları belirtilir. Diğer bir deyişle, ‘önümüzdeki kış ülkenin şu bölümleri daha sıcak ve yağışlı ya da daha soğuk ve kuru olma olasılığı’ şeklinde ifade edilen uzun vadeli tahminler her ay yapılmaktadır.Böylece kış mevsiminin yaklaştığı bugünlerde ‘ülkemizde, normallerin üzerinde soğuk bir kış yaşanacak mı?’ gibi uzun vadeli öngörüler gazetelerimizde yayımlanmaya başladı. Hürriyet Gazetesi’ndeki tahminin kaynağı Columbia Üniversitesi Uluslararası İklim Tahminleri Merkezi (IRI) idi. Milliyet’tekinin gerçek kaynağının Avrupa Orta Vadeli Hava Tahmini Merkezi (ECMWF) olduğunu düşünüyorum. Türkiye’de henüz günlük hava tahminlerinde bile olasılık, miktar ve zaman gibi nicel değerler verilemediği için gazetelerimizde yer alan kış tahminlerindeki ‘yüzde 50’ olasılıklar halk arasında gülümsemelere yol açtı. ‘Hocam yazı tura mı atıyorsunuz?’ diye takılanlar bile oldu... Anlaşılan bu konuda da hem meteorolojinin, hem de halkın aydınlatılması gerekiyor.Önce gazetemizde 19 Ekim’de, ‘Bu yıl karakış olmayacak’ başlıklı bir haber yer almıştı. Bu haberde, ‘Türkiye’de sıcaklıklar yüzde 50 ihtimalle mevsim normallerinin üzerinde olacak’ deniliyordu. Bu tahminle acaba ‘Türkiye’nin yüzde 50’sinde mi hava sıcaklığı mevsim normallerinin üzerinde olacak?’, yoksa ‘Türkiye’de tüm kış boyunca hava sıcaklığının mevsim normallerinin üzerinde olma olasılığı yüzde 50’ mi denmek isteniyor? Hiçbiri değil! Bu ifade, Türkiye’de tahmin yapılan alanın herhangi bir yerinde, kışın hava sıcaklığının mevsim normallerinin üzerinde olma olasılığının yüzde 50 olduğunu ifade etmektir. Diğer bir deyişle, Türkiye’de kış boyunca 90 günün 45 gününde hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerinde olması bekleniyor.Daha sonra 21 Ekim’de Milliyet’te yer alan ‘Kış ‘ılıman’ geçecek’ başlıklı haberde ise ‘Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) Genel Müdürlüğü, kapıda bekleyen kış aylarının Türkiye genelinde ılıman ve yağışlı geçeceğini, sert ve şiddetli bir mevsim beklenmediğini açıkladı. Kasım, aralık ve ocak için ilk kez mevsimsel tahminde bulunan ve bu tahminin doğruluk oranını ‘yüzde 50’ olarak açıklayan DMİ Genel Müdürlüğü yetkilileri...’ deniliyordu.AYNI BAŞARI, YAZI TURA ATARAK DA OLUR!Dikkat ederseniz bu haberde ılık kış olasılığı değil, tahminin doğruluk oranı diye bir şey verilmiş. Gerçekten buradaki yüzde 50 tahminlerinin tutarlılık oranı ise işte bu yazı tura atmakla aynı şeydir! Bu tahminde bir başarı, bilim ve teknoloji kullanılarak üretilmiş herhangi bir katma değer yoktur. Yazı tura atarak da aynı başarı sağlanabilir. Meteorolojide yapılan tahminin bir değeri olabilmesi için, yetenek içermesi, yani en az yüzde 60 başarılı olması gerekir. Diğer bir deyişle ‘yüzde 50 başarılı bir tahmin’ olmaz. Sırf dostlar alışverişte görsün diye halkımıza böyle şeyleri ‘tahmin’ olarak sunamayız.Ayrıca, DMİ ‘ilk kez mevsimsel tahminde’ de bulunmuyor. Örneğin, Meteoroloji Genel Müdürlüğü Hava Tahminleri Dairesi Başkanı Seyfullah Çelik, bu yıl kışın nasıl geçeceğine ilişkin olarak şu bilgileri veriyor: ‘Bu yılki beklenti, ülkemiz için şöyle bir durumu gösteriyor: Türkiye geneli için normalden birkaç derece sıcak ve daha az yağışlı bir hava görünüyor ama bu, kar ve yağmur yağmayacak anlamına gelmiyor. Uzun süreli tahminlerin tutarlık oranı zayıftır ama genel bir eğilim bu.’ (19/12/2002, Tempo Dergisi)Unutmayın, mevsimlik tahminler ‘bakın işte biz de yaptık!’ gibilerinden yılda sadece bir kez ve böyle yapılmaz. Sadece bir tahmine göre tüm kış için değişmez kararlar alınıp planlar da uygulanamaz. Gelişmiş ülkelerde uzun vadeli tahminler her ay yenilenip halka duyurulur. Halk da bu tahminlere göre gerekirse planlarını değiştirebilir. Darısı başımıza!