Haberle oynamak
Güncelleme Tarihi:
Bilgisayar oyunları sadece çocukların değil artık herkesin en çok zaman ayırdığı medya haline gelirken, ekonomik büyüklüğü de Hollywood ve müzik endüstrisini aştı. Gazetecilik içinde gelişen “haber-oyun” kavramı, bu yeni toplumsal dalgayı yakalamayı amaçlayan "oyunlaştırma" örneklerinden yalnızca biri… The Huffington Post ve Wired gibi haber siteleriyle işbirliği yapan Londra merkezli Game The News, son iki haber-oyununu Hürriyet Dünyası sakinleri için Türkçeleştirdi.
Önceki gün kızımla İstanbul Oyuncak Müzesi’ni gezerken karşılaştığımız şair Sunay Akın, yaklaşık 100 yıl önce Almanya’da yapılmış olağanüstü gerçekçi bir minyatür evi gösterirken şöyle dedi:
“Tâ o zamanlarda oyuncaklarını bile böylesine bilimsel bir titizlikle yapan ve bunları onlarca yıl koruyabilen milletleri sollayabilmemiz zordu. Tarih de öyle aktı.”
Neyse ki gelecek o kadar karanlık görünmüyor.
Bugünün oyuncağı olan bilgisayar oyunları sayesinde küresel rekabete en az Almanlar kadar iddialı dâhil oluyoruz.
İşte, Almanya’nın ve dünyanın en büyük bilgisayar oyunu üreticilerinden biri haline gelen Yerli Kardeşler…
İşte 1980’lerde The Last Ninja 2 ve The First Samurai gibi klasiklere imza atan ve şimdi İngiltere’yi bırakıp vatanına dönen Mevlüt Dinç…
İşte, Finlandiya’da üretilip tüm dünyayı sarsan Angry Birds’de bile karşımıza çıkan Türk imzaları…
Bunlar çok önemli gelişmeler, çünkü 2000’li yılların başından beri dünyada bir oyun devrimi yaşanıyor.
Eğlence, eğitim ve daha birçok alanda bilgisayar oyunları merkezî bir mecra haline geliyor.
Kitabın yarattığı “okuyan insan,” bilgisayar oyunlarının gelişimiyle birlikte ‘oynayan insan’a (Homo Ludens) dönüşüyor.
Bilgisayar oyunlarının oluşturduğu ekonomi 2002’de Hollywood sinema endüstrisinin, 2007’de müzik sanayisinin gelirlerini aştı.
Üstelik öteki sektörlerin aksine bilgisayar oyunları endüstrisi, ekonomik krizlerden neredeyse hiç etkilenmiyor.
Ve örneğin Avrupa’da 6-16 yaş aralığındaki çocukların en fazla tercih ettikleri etkileşimli medya aracı artık bilgisayar oyunları…
Ülkemizde de durum farklı değil:
Halkımızın yarısı, interneti oyunlara ulaşmak için kullanıyor.
Türkiye’de internetin bir numaralı kullanım nedeni (yüzde 72.5) ise haberlere ulaşmak…
Yani haberlerin oyunlaşacağı, oyunun haberleşeceği bir çağa giriyoruz.
Bu süreçte birçok farklı uygulama deneniyor, yöntemler geliştiriliyor.
* * *
Bugün size bir örnekten bahsetmek istiyorum:
Gazetecilerin programcılarla birlikte bir haberi daha iyi anlatmak için hızla tasarladığı “ciddi” oyunlar var.
Bunlara “haber-oyun” deniliyor.
Bu oyunlar çoğu kez toplumsal bir sorumluluk bilinci taşıyor:
Mesela savaş karşıtı, cinsiyetçiliği reddeden veya çevreci bir yaklaşıma sahip oluyorlar.
Buna karşın hepsi de, söz konusu olayla ilgili somut verileri gazetecilik kurallarına uygun, nesnel biçimde sunuyor.
“Darfur is Dying” (Darfur Ölüyor) Sudan’daki mülteci kriziyle ilgili birçok okuyucuya “sıkıcı” gelecek bir haberi oyunlaştırarak aktaran ve dünyada büyük başarı kazanan bir örnekti.
Gelin, konu itibariyle bize daha yakın iki haber-oyun örneğini birlikte deneyelim:
The Huffington Post ve Wired gibi haber siteleriyle işbirliği yapan Londra merkezli Game The News, son iki haber-oyununu Hürriyet Dünyası sakinleri için Türkçeleştirdi:
İlki, Avrupa’yı son aylarda sarsan at eti skandalına dair çok basit bir örnek: “İnek Ezici” (Cow Crusher)
İkincisi ise Suriye içsavaşı gibi çok daha ciddi bir meseleyi konu alıyor.
Elbette, binlerce kişinin öldüğü bir savaş, eğlencelik bir oyun değildir.
Fakat oyunun sadece eğlence olarak algılandığı çoktan devir geçti.
Mesela “Capitalism” adlı PC oyunu, 1990’lardan beri Harvard Üniversitesi’nin MBA programında ders olarak okutuluyor.
Aynı şekilde, Suriye’de taraflar arasında aylardır bozulmayan güç dengesini ve bu kanlı savaşın mekaniklerini anlamak açısından bir oyun, yazılı bir metinden daha etkin olabilir.
“Oyun Sonu: Suriye” (Endgame Syria) adlı strateji oyununa bir şans verirseniz, bu kanlı savaşta ne olursa olsun herkesin kaybettiğini siz de bizzat deneyimleyerek görebilirsiniz.
Bunlardan çok daha iyi haber-oyunlar da yapılabilir; o halde hem gazeteciler, hem de oyun yapımcıları olarak ne duruyoruz?
Bugüne kadar mouse'un insan zihnini dönüştürmesi gibi, bugün de elinde tabletle doğan bir neslin fizik-motor ve bilişsel faaliyetleri yeniden tanımlanırken, bilgisayar oyunlarına sadece “oyun” deyip geçecek miyiz?
Oyun, sadece oyun mudur?
Cevabı Sunay Akın, Ay Hırsızı kitabında şöyle veriyor:
“Bir kere Ay'a ulaşmayı kim başaracaktı? 1920'li yıllarda çocukların düşlerine, oyunlarına yaptıkları uzay oyuncaklarıyla Ay'ı hedef gösteren (ABD) mi, yoksa hâlâ bu yıllarda bile çocuklarına oyuncak olarak ‘kaynana zırıltısı’ alan millet mi?”
Haberlerde ve oyunlarda sadece barışın olacağı, Türkiye ve dünya için daha aydınlık bir gelecek dileğiyle…
NOT: Türkiye ve dünyada bilgisayar oyunlarıyla ilgili daha fazla istatistiğe, internetteki TÜİK raporlarının yanısıra, YÖK Tez Arşivi'nde bulunabilecek 2010 tarihli yüksek lisans tezim ve Gökhan Günay’ın 2011 tarihli tezinden ulaşılabilir. “Haber-oyunlar” hakkında en detaylı çalışmaları ise Gonzalo Frasca yapmıştır.
* Hürriyet Gazetesi Dış Haberler Şefi Emre KIZILKAYA’nın iletişim bilgileri ve bloguna www.emrekizilkaya.com adresinden ulaşılabilir. Ayrıca: http://www.twitter.com/ekizilkaya