Güneydoğu gerçeği

400 bin kişi evsiz

Çocuklar okulsuz

Topraklar ağalarda

CHP Merkez Yönetim Kurulu Üyesi Algan Hacaloğlu, uzun bir çalışmayla resmi bilgilere dayanarak, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin acı fotoğrafını ortaya çıkaran bir rapor hazırladı. ‘‘Doğu-Güneydoğu Anadolu Kalkınması Temel Politikaları’’ başlıklı bu raporda şu çarpıcı tesbitlere yer veriliyor:

GÖÇ Resmi verilere göre 3 bin 428 köy ve mezra boşaltılmış, bu nedenle 70 bin aileden oluşan toplam 400 bini aşkın yurttaş evlerinden koparılmış durumda. Kendi evlerinde üretici olan bu yurttaşlar, göç etmek zorunda kaldıktan sonra bölgenin büyük şehirlerinde sağlıksız koşullar içinde yaşayan tüketici haline dönüşmüş.

EĞİTİM OHAL Valiliği verilerine göre 1259 okul güvenlik, 357 okul öğretmensizlik, 587 okul diğer eksiklikler nedeniyle olmak üzere toplam 2 bin 202 okul eğitime kapalı. Diyarbakır'da kentte yaşayan ‘‘ilkokul çağındaki çocukların ancak yüzde 52.4'ü’’ okula gidiyor, ortaöğretim çağında ise bu oran yüzde 34.3'e düşüyor.

GEÇİM GAP bölgesinde çiftçi ailelerinin yüzde 38'i topraksız. Bu oran GAP'daki tarım alanlarının büyük bölümünü oluşturan Şanlıurfa'da yüzde 42.1'e, Diyarbakır'da ise yüzde 45.1'e yükseliyor. Bu nedenle önce hızla toprak reformu ardından da tarım reformu yapılması bir zorunluluk olarak ortaya çıkıyor.

KORUCULUK Bölgede huzursuzluğun ve ağalara çıkar sağlamanın kaynağına dönüşen gönüllü ve geçici köy koruculuğu ile can güvenliği sağlanamaz. Köy korucuları köhne feodal düzenden özgürleştirilmeli, geçici istihdam olanaklarına kavuşturulmalı, koruculuk sistemi derhal tasfiye edilmeli.

SAĞLIK Göç eden insanların büyük çoğunluğu, sağlıklı bir yerleşim ve barınmadan yoksun oldukları gibi, yeterli beslenmeden, sağlıktan, eğitimden ve geçinmeden de yoksunlar. Kasım 1997 itibarıyla OHAL ve mücavir illerde toplam 274 uzman doktora karşın ek 748 uzman doktora daha ihtiyaç bulunuyor. Bölgedeki 831 sağlık evinden sadece 88'i açık.

HAYVANCILIK Terörün faaliyet alanını daraltmak amacıyla güvenlik güçlerince meraların kapatılması ve ormanların yer yer tahrip edilmesi, bölgedeki hayvancılığın çökmesi ile kırsal ekonomik faaliyetlerin büyük ölçüde durmasına neden olmuş. Bu duyarsız uygulamalar sonuçta toplumsal huzuru bozan, terörü besleyen kaynaklara dönüşüyor. Tunceli'de bu olumsuz koşullar altında 1990 yılında 453 bin 500 olan koyun sayısı, 1995'te 192 bin 500'e, 236 bin 200 olan keçi sayısı 75 bin 500'e, 71 bin 900 olan sığır sayısı ise 35 bine düşmüş durumda.

ABD CHP'nin raporunu istedi

ABD'nin Ankara Büyükelçiliği, CHP'den Güneydoğu raporunun bir kopyasını aldı. Büyükelçilik yetkililerinin Algan Hacaloğlu'nu arayarak, bu sorunla ilgilendiklerini belirtip, rapordan bir kopya istedikleri öğrenildi. Jandarma Genel Komutanlığı'ndan bir tümgeneral da Hacaloğlu'ndan raporun bir kopyasını aldı. Jandarma'nın özellikle rapordaki güvenlik boyutunu içeren önerilerle ilgilendiği belirtildi.

...ve çözüm önerileri

Raporda azalan ve son 15 yılda 100 milyar dolarlık kaynak kaybına neden olduğu belirtilen terörün, bir daha dirilmemesi için alınması gereken ekenomik ve sosyal önlemler de sıralanıyor. Rapor çözüm için şu önerileri içeriyor:

MERALAR AÇILSIN

Güvenli bölgelerdeki meralar açılmalıdır. Mera ve ahır besiciliğinin yaygın olarak yapılabilmesi için doğrudan teşvikler verilmelidir. Bölgede yarı açık ahır sistemlerin yaygınlaştırılmasına özen gösterilmelidir. Bölgedeki özelleştirme uygulamaları derhal durdurulmalıdır. Bölgedeki Et Balık ve Süt Endüstrisi tesisleri tam kapasite çalışır hale getirilmelidir.

İŞSİZLİK SİGORTASI

İşsizlik sigortası öncelikli olarak bu bölgede uygulanmaya başlanmalıdır. Sağlık sigortası bölgede faaliyete geçmelidir. Eğitim, kültür, sağlık altyapı eksiklikleri giderilmelidir. Üniversiteye girişte, bölge gençlerine ve özellikle köylerini zorunlu olarak terk etmiş aile çocuklarına özel kontenjan ayrılmalıdır. Bölgedeki yerel yönetimler desteklenmeli, borçları kapatılmalıdır.

KÖYE DÖNÜŞE DESTEK Köyüne dönmek isteyenlere ‘‘yaşama uyum kredisi’’ verilmelidir. Boşaltılmış her konutun sağlıklı konut haline gelebilmesi için gereken her türlü destek sağlanmalıdır. Köye dönen her aileye 2'şer baş süt ineği veya 15 koyun karşılıksız olarak verilmelidir.

MERKEZ KÖY

İki veya ikiden fazla köy uygun bir alanda çekim merkezi olmak üzere ‘‘merkez köy’’ yapısı altında birleştirilmelidir. Konut ve çiftlik arazisi kamulaştırılarak isteklilere çiftlik projesi kapsamında tahsis edilmelidir. Zorunlu göç etmiş ancak köyüne dönmek istemeyen yurttaşlara bulundukları kentte ‘‘toplu sosyal konut’’ projesi uygulanmalıdır.