Güneş kremleri ne kadar korur? Esmer tenliler şanslı mı? | 13 SORU 13 YANIT

Cildimiz için önemli bir kalkan olan güneş kremleri ile ilgili çok ilginç bir araştırma yapıldı. İngiltere’de yapılan çalışmada 15 farklı markanın güneş kremi incelendi. Her bir krem, iddia edilen SPF ve UVA koruma seviyelerini sağlayıp sağlamadığını görmek için test edildi.

Analizler sonucunda bilinen ve en çok kullanılan güneş kremi markalarının üzerinde yazan koruma iddialarını karşılamadığı ortaya çıktı. Mesela bir markanın çocuklara özel ürettiği güneş koruyucu krem, reklamı yapıldığı gibi SPF 50+’yı karşılamıyordu. Bir başka ürün ise UVA testlerinde başarısız oldu, iddia edilen başarıyı yakalayamadı.

Saygın markaların testlerde başarısız olması, tüketicilerin güneş koruyucuların kendileri ve çocukları için bekledikleri koruma düzeyini sağlayacağına her zaman güvenemeyecekleri konusunda bir endişe yarattı. Görüşlerine başvurduğumuz uzmanlara göre söz konusu araştırmanın sonuçları oldukça şüpheli. 

Uzmanlar, doğru güneş koruyucuyu seçmenin cildimizi güneş yanığından, yaşlanmadan ve deri kanserinden korumak için çok önemli olduğunun söylüyor. Güneş kremlerinin uygun miktarda kullanılması etkinlik için oldukça önemli. Dünya Sağlık Örgütü, tüm vücut için dışarı çıkmadan 15 dakika önce yaklaşık yedi çay kaşığı güneş kremi sürmeyi öneriyor. Uzmanlar, yüz ve boyun için etkili miktarı ise iki çay kaşığı olarak tanımlıyor.

Peki güneş koruyucu sağlığımız için bu kadar önemliyken, diğer yandan da markaların söz verdiği korumayı sağlayamadığı ile ilgili iddialar gündemdeyken bizler ne yapacağız? Güneş kremleri ve kullanımı hakkında merak edilen her şeyi Doç. Dr. Hilal Gökalp ile Dermatolog Yasemin Fatih Amato’ya sorduk.

UVA IŞINLARI YAŞLANMADAN, UVB IŞINLARI GÜNEŞ YANIĞINDAN SORUMLU

1- Güneş kremlerinin üzerindeki yazan koruyuculuk değerleri araştırmadaki gibi gerçeği yansıtmayabilir mi? Bu nasıl olur?

Hilal Gökalp: İngiltere’de yapılan bu çalışma ticari olabilir. Çalışmanın bilimsel statüde değerlendirilmesi için daha ayrıntılı bir bilgilendirme şart. Örneğin bu hastalara ne zaman güneş koruyucu sürüldü? Çünkü güneş kremleri güneşe çıkmadan en az 20 dk önce sürülmeli. Cilt yüzeyinde aktifleşip iddia ettiği korumayı sağlaması için bu süreye ihtiyaç var.

Ayrıca yeterli miktarda sürüldü mü? Yeterli miktar derken örneğin yüz ve boyun için dolu dolu iki çay kaşığı kadar güneş kremi sürülmeli. Önerilen miktarın azalması demek koruyuculuğun da azalması demektir. Fiziksel ve kimyasal filtrelerin FDA ve CE tarafından onaylı konsantrasyonları ile hazırlanan güneş kremlerini önerilen miktarda kullanmak bu şüpheleri ortadan kaldıracaktır. Onaylı konsantrasyonlar ise dermatolojik olarak test edilmiş ve genel olarak eczanelerde satılan dermokozmetik statüsünde yer alan ürünlerde mevcuttur.

Yasemin Fatih Amato: Kremler üzerinde değerlerin gerçeği yansıtmaması gibi bir durum söz konusu olamaz çünkü büyük markaların ürünleri, dünya çapında güvenilirliği kabul edilmiş sertifikalı firmalar tarafından denetleniyor. Ancak bu testlerin yapıldığı ortam ve şartlara göre bazen değerlerde değişiklikler görülebilir. Sonuçta bu ürünler fabrikada üretiliyor ve bazı serilerde problemlerin görülmesi olası. Ama tümden denetlenmiş ve onaylanmış ürünlerde üzerindeki değerlerin doğru olduğunu kabul ediyoruz. Diğer türlü yaklaşım tüm ilaç vb. ürünlerde de şüphelerin artmasına ve insanların bu ürünleri kullanmayarak kendilerine daha büyük zararlar vermelerine sebep olabilir. Zaten bahsi geçen araştırmayı yapan firmadan tekrar test tapılması istendi.

2- UVA, UVB gibi ibareler ve ‘geniş spektrum’ ifadesi ne anlama geliyor?

Hilal Gökalp: İyi bir güneş koruyucu seçmek için güneş ışınlarını kısaca bilmek gerek. Güneş ışınları başlıca ultraviyole (UV), görünür ışık ve kızılötesi ışınları olmak üzere 3 gruba ayrılır. Ancak vücuttaki etkilerden büyük oranda sorumlu olan UV ışınlarıdır. Yeryüzüne ulaşan UV ışınlarının yüzde 95’i UVA ışınları iken, yüzde 5’i UVB ışınlarıdır. Genel olarak UVA ışınları yaşlanma ve leke gelişiminde rol oynarken, UVB ışınları güneş yanığından sorumludur. Deri kanseri gelişiminde ise başlıca UVB ışınları olmak üzere hem UVA hem de UVB ışınları rol oynamaktadır. Ancak son yıllarda görünür ışıkların ve kızılötesi ışınların da leke gelişimi ve deri yaşlanmasında rol oynadığı gösterilmiştir.

3- 15, 25, 30, 50... Her bir SPF faktör numarası bize ne anlatıyor?

Hilal Gökalp: SPF, ‘Sun Protection Factor’ yani güneş koruma faktörünün baş harflerinden oluşan bir birimdir. Asıl olarak UVB’ye karşı koruyuculuğu ifade eder. Güneş kremi kullandığınız zaman kızarıklığa neden olan UV miktarının, korunmasız olarak aynı kızarıklık için gereken UV miktarına oranıdır. Biraz karışık bir oranlama gibi dursa da şöyle özetleyebiliriz; örneğin SPF 30 koruma demek, aynı kızarıklığın olması için 30 kat daha fazla UV maruziyetine ihtiyaç olması demektir.

ESMER TENLİLER ŞANSLI DİYE BİR ŞEY YOK

4- Güneş koruyucuları ne kadar sağlıklı?

Yasemin Fatih Amato: Her yıl sadece ABD’de 3 milyon kişi cilt kanserine yakalanıyor. Güneş koruyucuları belki de cilt kanserlerinin azalmasında en etkili rol oynayan ürünlerden. Kanıtlanmış cilt kanseri etkilerine baktığımızda ilk göze çarpan durum uzun süre güneşe maruz kalınmasıdır. Esmer olanlar beyaz tene sahip olmadıkları için sevinebilir, UV ışınlarına maruz kalmanın bir sorun yaratmayacağını da düşünebilirler. İşin gerçeği böyle değildir. Herkes UV ışınlarının doğrudan muhatabıdır.

5- Güneş koruyucu seçerken dikkat edilmesi gerekenler…

Hilal Gökalp: Güneş koruyucu seçerken en önemli nokta, ürünün sadece UVB koruması değil, UVA koruması da olması. UVA koruması nispeten daha yeni bir kavram. SPF, UVB’e karşı koruyuculuğu gösterirken, PPD (Persistent Pigment Darkening) ise UVA’a karşı koruyuculuğu gösterir. İyi bir güneş koruyucu her ikisine karşı da etkinlik göstermelidir. Ayrıca özellikle akne, roza, leke, güneş alerjisi gibi dermatolojik sorunu olan kişilerin cilt yapısına uygun güneş koruyucu kullanması gerekir. Özellikle leke sorunu olan kişilerde UVA, UVB korumasına ek olarak fiziksel filtreli geniş spektrumlu güneş koruyucular tercih edilmelidir. Öte yandan bir önceki yıl aldığımız ürünü birkaç yıl sonra kullandığımızda etki azalır. Genel olarak güneş koruyucular açıldıktan sonra bir yıl içerisinde tüketilmeli. Ayrıca kullanım esnasında güneş altında bırakılmamalı.

GÜNEŞ KORUYUCULAR DA BOZULUR

6- Güneş kremi alırken ya da kullanırken yapılan hatalar neler?

Yasemin Fatih Amato, doğru bilinen yanlışları şöyle anlatıyor:

- Güneş kremi günde bir kez sürülebilir. YANLIŞ! 3-4 saatte bir tekrarlanmalıdır.

- Güneş kremi dışarıda sürülebilir. YANLIŞ! Evden çıkmadan en az 20-30 dakika önce sürülmelidir. Çünkü güneşten koruyucu ürünler ancak bu süre içinde deriden emilerek görev yapmaya hazır hale gelir.

- Yüksek faktörlü krem sürmek yeterlidir. YANLIŞ! Yüksek faktörlü kremler belirli sürede sizi maksimum koruyabilir. Muhakkak 3-4 saatte bir tekrarlanmalıdır.

- Güneş koruyucular bozulmaz ,hbitene kadar kullanabilirim. YANLIŞ! Güneş koruyucu kremleri satın alırken üzerindeki son kullanım tarihlerine dikkat etmeyi unutmayın. Kremlerin içeriğinde bulunan aktif maddelerin son kullanım tarihinden sonra etkisi azalır.

- Denizden çıktıktan sonra sürülmelidir. YANLIŞ! Cildimizin kremi emmesi için en az 20-30 dakika önce sürülmesi gerekmektedir. O yüzden denize girilmeden önce sürülmelidir. Güneşe çıkmadan 20-30 dakika önce sürülmesinin nedeni ise; güneş kreminin etkisi cilt tipine (kremi emebilir ya da kusabilir) veya dış etkenlere bağlı olarak zaman geçtikçe azalıyor olmasıdır. Yapılan çalışmalarda optimal sürenin 20-30 dakika olduğu düşünülüyor. Özellikle uzun süre dışarıda kalınacaksa 3-4 saatte bir tazelemek gerekir.

6 AYDAN KÜÇÜK BEBEKLERE KULLANILMAMALI

7- Doktorların tavsiye ettiği minimum SFP oranı nedir?

Hilal Gökalp: En az SPF 30 koruma faktörü içeren ve dermatolojik olarak test edilmiş, aynı zamanda UVA koruması da sağlayan bir güneş koruyucu tercih etmenizi öneririm. Deri tipiniz çok açıksa, sarışın veya kızıl iseniz 50 koruma faktörü içeren bir ürün tercih etmenizde fayda var. Lekeli bir cilde sahipseniz, fiziksel filtre de içeren kombine ürünleri tercih edin.

8- Güneş kremi bebekler, çocuklar ve hamileler için güvenli midir?

Hilal Gökalp: 6 aylıktan küçük bebeklere güneş kremi kullanılmasını önermiyoruz. Onların daha çok gölgede olmasını ve geniş şapkalar ve kıyafetler ile korunmasını ve mümkün olduğu kadar yaz aylarında 11:00-16:00 arası güneşe maruz bırakılmamalarını öneriyoruz. 6 ay - 2 yaş arasındaki bebeklere fiziksel (mineral) filtreli güneş koruyucular kullanmak gerekiyor. 2 yaşından büyük çocuklar ise hem fiziksel hem kimyasal filtreli güneş koruyucular kullanabilir. Bir diğer önemli dönem ise gebelik dönemi. Gebelik döneminde de kimyasal filtreler yerine fiziksel yani mineral filtreli güneş koruyucular tercih edilmeli.

9- Güneş koruyucuları ne kadar doğaldır?

Yasemin Fatih Amato: Güneş koruyucu kullanmak hala cilt kanserini engellemek için en doğru ve kolay olanıdır. Ancak koruyuculuk özelliğini artırmak için bazı ürünler içine konulan çinko oksit ve titanyum dioksit bazı şüpheleri üzerine çekmektedir. Güneş koruyucuları 1970’li yıllarda Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) dışında kalarak reçetesiz satılan ürünler içerisinde yer aldı. Bu şekilde, modern ilaçların girdiği testlerden geçmedi. Bu arada Avrupa’da güneş koruyucuları ilaç dışında kalmaya devam ederek, kozmetik olarak değerlendirilmeye devam ediyor.

Yapılan bir araştırmada dört güneşten koruyucu, 24 insan üzerinde test edildi. Dört üründen ikisi sprey, biri losyon ve diğeri de kremdi. Katılımcılardan, güneşten koruyucuları dört gün boyunca günde dört kez vücutlarının yüzde 75'ine uygulamaları istendi ve bu kişilerden bir hafta boyunca kan örneği alındı. Kan örneklerinin ilk gününde bile FDA'nın belirlediği mililitre kan başına 0,5 nanogramdan fazla aktif bileşen çıkması, krem hariç tüm ürünleri tartışmaya açtı.

Çıkan sonuç, güneş kremlerinin zararlı olduğuna dair bir kanıt değildir. Alınan miktarların tamamen güvenli olması da mümkündür. Güneşten koruyucular, cilt kanserine yol açabilecek cilt hasarını önlemenin de hala en önemli bileşenidir. Ancak, bu emilimin etkilerinin kontrol edilmemesi gerektiği anlamına gelmez. Çinko oksit ve/veya titanyum dioksit kullanan güneş kremleri “genel olarak güvenilir ve etkilidir” önermesi doğrudur. Bu inorganik bileşikler vücutta emilmez ve güneşin zararlı ışınlarını yansıtırlar.

LOSYONLAR YÜZE, STICKLER DUDAK VE GÖZ ÇEVRESİNE

10- Vücudumuza ve yüzümüze aynı güneş kremini kullanabilir miyiz?

Yasemin Fatih Amato: Temelde aynı gibi görünse de vücut için kullanılan güneş kremlerinin yüze sürülmemesi gerekir. Çünkü, alkol içeren sprey tarzı koruyucular yüz derisini kurutur ve egzamaya neden olabilir. Kuru ciltlerin krem, yağlı olanların ise losyon veya su bazlı güneş koruyucuları kullanması gerekir. Yağlı bir cilt için belki de yapılması gereken son şey onu hava almaz duruma getirmektir. Ama son yıllarda güneş kremleri de kendini yeniledi, artık daha az yağlı ve daha az yoğunlar. Dolayısıyla cildinize ağır gelecek, siyah nokta ve sivilcelere sebep olabilecek yapıları azalmıştır.

Losyon, krem, sprey ya da stick ürünlerin farklarını ise şöyle özetleyebiliriz:

Losyonlar: Kremlerden en büyük farkı ince yapısıdır. Kremler daha katıyken, losyonlar incedir. Bu yüzden yüzde kullanılması daha uygundur.

Stickl'er: Dudak bölgesi daha korunmasız olduğu için sık sürmek gerekir. Yine aynı şekilde göz çevresi de oldukça hassas bir dokudur bu ürünlerle korunması gerekir. Aksi taktirde krem buharlaşarak etkisini yitirebilir ve terle birlikte gözde yanma ile yaşarma ya da göz çevresinde ciltte kuruma yapabilir.

Kremler: Güneş kremi genellikle daha koyu bir ten rengi için kullanılırken az miktarda SPF içerir. Ayrıca deri üzerinde kalma süresi, güneş kremi ve losyonuna göre daha uzundur.

Spreyler (güneş sütleri): Cilt tarafından çok hızlı emilirler. Ürün uygulandıktan sonra cilt üzerinde yağlılık hissi ve beyaz görünüm bırakmaz.

BU BESİNLER DOĞAL BRONZLUK SAĞLIYOR

11- Güneş koruyucular D vitamini almayı engeller mi?

Yasemin Fatih Amato: Açık tenli kişiler ilk iki gün 10 dakika, daha sonraki günler 20 dakika, esmer tenliler ise ilk iki gün 20 dakika, daha sonraki günler 30 dakika hiç güneş koruyucu kullanmadan güneşlenebilirler. Bu süre vücudun D vitamini sentezlemesi için yeterli bir süredir.

12- Sağlıklı bronzlaşmak mümkün müdür?

Yasemin Fatih Amato: Beslenme programınıza domates, havuç, ıspanak, kayısı vb. gıdaları yani karoten ve likopen ekleyerek doğal bronzluk sağlayabilirsiniz. Ölü hücre ve kümelenmeleri ortadan kaldırmak için rutin eksfoliasyon uygulayabilirsiniz. Bu yöntem güneşsiz bronzlaşma ürünlerinin cilde nüfuz etmesine yardımcı olur ve tüm vücutta eşit bronzluk sağlar. Susam, kayısı, kakao, tatlı badem yağı gibi doğal yağlarla hem cildinizi koruyup hem de sağlıklı bronzlaşabilirsiniz. 

BAZI BÖLGELERDE YASAKLANIYOR

13- Güneş koruyucularının çevreye bir zararı var mıdır?

Yasemin Fatih Amato: Özellikle mercan resifleri gibi hassas güzelliklerin olduğu yazlık bölgelerde güneş koruyucuları yasaklanmaya başladı. Bazılarının içeriğinde yer alan oksibenzon, oktinoksat ve parabenler bu durumu daha da elzem hale getiriyor. Bu bileşenler zamanla insan ve denizlerde yaşayan organizmalarda birikebiliyor. On binlerce insanın aynı anda yüzmek için denize girdiğini düşündüğünüzde bu korkunun yersiz olmadığını daha da kolay anlayabilirsiniz. UV’den korunmak için şort, tişört ve şapka giymelisiniz. Bu durumda daha az güneş koruyucu sürme şansınız olacaktır. Ayrıca hayatınızı kolaylaştırırken dolaylı yönden çevreye de katkınız olacaktır.