Gün içinde sıklıkla kestiriyorsanız dikkat! Öğle uykusu hangi sağlık sorunlarının işareti?
Güncelleme Tarihi:
Gün içinde vakit ayırıp yapacağınız şekerlemeyi kendinize verdiğiniz en güzel hediye olarak görebilirsiniz. Fakat yeni bir araştırma bunun sıklıkla tekrar edilmesi durumunda tehlikeli olduğunu ortaya koydu. Peki öğle uykusu neden sağlığımız için alarm çanlarını çaldırıyor? Kaç saatlik bir şekerleme süresi insanı tedirgin etmeli? Uzmanlar anlattı...
Uyku; zihinsel ve fiziksel sağlığımızı her gün yenilememiz için gerekli olan aktif bir dönem. Özellikle kalp ve damar sağlığı için çok önemli. Çünkü kaliteli uykuyla damar sağlığı iyileşiyor, vücuttaki iltihap reaksiyonu azalıyor ve insülin direnci düzeliyor. Fakat gündüzleri şekerleme yapma ihtiyacı duyanlarla ilgili bunu söyleyemiyoruz.
Yeni bir araştırmaya göre öğle saatlerinde ‘sıklıkla’ şekerleme ihtiyacı duymanın bazı hastalıkların habercisi olabileceği ortaya çıktı.
ÖĞLEDEN SONRA SIKLIKLA UYUMAK NEYİN HABERCİSİ?
Çin’in Xiangya Hastanesi Merkez Güney Üniversitesi'nden araştırmacılar, düzenli olarak şekerleme yapmanın zayıf kardiyovasküler (Kalp veya kan damarlarıyla ilgili hastalıklar) sağlıkla bir bağlantısı olup olmadığına odaklandı.
15 yılda yaklaşık 500 bin İngiliz’in verileri incelenerek yapılan çalışmada özellikle seçilen 60 bin kişinin içinde yer alan 40 ila 69 yaş arası bireylerin öğle uykusu alışkanlıkları oldukça ilginç veriler sundu.
Ortaya çıkan sonuca göre öğleden sonra uyuyanların uyumayanlara kıyasla yüksek tansiyon geliştirme olasılıklarının yüzde 12, felç geçirme olasılıklarının ise yüzde 24 daha fazla olduğu aktarıldı.
Bilim insanları öğle uykusuna ihtiyaç duymanın düşük gece uykusu kalitesinin işareti olduğunu vurgularken ayrıca söz konusu durumun aşırı kilo ve obeziteye de neden olabileceğinin altını çizdi.
Düzenli olarak uyumamak hücrelerimizde daha fazla 'aşınma ve yıpranma' ile de bağlantılı. 2010 yılında ABD’de Ohio'daki Case Western Reserve Üniversitesi’deki bilim insanlarının yaptığı araştırmada altı saatten az uyumanın bağırsak kanseri riskini yüzde 50 artırdığı sonucuna ulaşılmıştı. Bu kanser türünün Birleşik Krallık ve ABD'de en ölümcül ikinci kanser olmasıyla birlikte, kısa uykunun bir ‘halk sağlığı tehlikesi’ olduğu sonucuna varılmıştı.
‘ARAŞTIRMA ÖNEMLİ SONUÇLAR VERDİ’
ABD’de Tuscon şehrindeki Banner Üniversitesi Tıp Merkezi’nde Davranışsal Uyku Tıp Merkezi’ni yöneten Klinik Psikolog Michael Grandner CNN’e verdiği demecinde, “Oldukça geniş çapta yapılan bir çalışma. Sıklıkla şekerleme yapan insanların, yüksek tansiyona yakalanma ve felç geçirme olasılığının yüksek olduğuna vurgu yapıyor. Bu araştırmadan da görüyoruz ki gece kötü uyku, daha zayıf bir sağlıkla doğrudan ilişkili” ifadelerinde bulundu.
Geçen yıl Cambridge Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından yapılan çalışmada ise yaşları 50 ile 70 arasında değişen 8 bin İngiliz incelendi. Ortaya çıkan sonuca göre altı saatten az uyuyanların bunama riskinin yüzde 30 daha yüksek olduğunu bulundu. Ayrıca Amerikalıların verilerini izleyen Stanford Üniversitesi'ndeki araştırmacılar tarafından yapılan çalışmada da benzer sonuçlar ortaya çıktı.
‘UYKU BORCU BİRİKTİRMEYİN’
Araştırmanın sonucuna dair bilgilerine başvurduğum Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Karabulut, gece uykularının çok önemli olduğunun altını çizdi ve şöyle devam etti:
“Günlük dört saatin altında uyku süresi zaten direkt olarak kalp kriziyle ilişkili. Gece karanlığındaki uyku vücuda sağlık katar. Güneş doğduktan sonraki uykunun kalitesi ve faydası daha düşük olur. Gündüz yapılan şekerlemelerde derin uyku fazına çoğu zaman geçilmez. Ayrıca gündüz uykusu gece uykusunu olumsuz etkiler. Bu nedenle gündüz şekerlemeleri yerine gece uykusunu her zaman ön planda öneriyorum.”
Grafik: Harun Elibol
Göğüs Hastalıkları ve Uyku Uzmanı Prof. Dr. Ceyda Kırışoğlu Demir ise “Gündüz aşırı uyku hali gelişimi, uyku bozukluğuna da işaret eder. En sık sebep sürekli olarak gece yetersiz süre uyunmasına bağlı gelişen uyku deprivasyonudur. Yani uyku borcu biriktirmektir” dedi ve şu bilgilerin altını çizdi:
-- Sürekli olarak 7-8 saat yerine 5-6 saat uyuyarak yaşamak uyku borcu birikimine neden olur. Özellikle öğleden sonra şekerleme uykularının yanı sıra kontrolsüz bir şekilde gün içinde birkaç saniyelik ‘mikro uyku’ ataklarına da neden olabilir. Bu nedenle asla uyku borcu biriktirmeyin. Uyku deprivasyonu iş ve trafik kazalarında artışa, dikkat dağınıklığı, okul ve iş başarısında düşüş ve çeşitli sağlık sorunlarıyla kendini gösterir.
-- Alkol ve tütün kullanımı gece uyku kalitesini bozar. Horlama da sıklıkla obstrüktif uyku apnesine eşlik eder. Tedavi edilmeyen uyku apnesi ve uyku deprivasyonu kalp damar hastalığı, Tip 2 diyabet ve inme geçirme riskini de artırır.
Sürekli uyku halinde olmak hipersomnia etkisi de olabilir. Hipersomnia, aşırı uyku hali ile seyreden birkaç hastalığı kapsar. Aşırı uykuluk hali değerlendirilirken uyku testlerinden faydalanılır. Gece polisomnografi adı verilen uyku testini takip eden gün iki saat aralıklarla beş kez 20 dakikalık şekerleme uykusu kaydı alınır. Bu test ‘Çoklu uyku latans’ testidir. Bazı durumlarda ise gece testi yapılmaksızın gündüz uyanıklığını ölçen ‘Uyanıklığın korunması testi’ ile değerlendirilebilir.
Prof. Dr. Ceyda Kırışoğlu Demir‘GÜNDÜZ UYKU YERİNE 30 DAKİKALIK YÜRÜYÜŞ YAPILMALI’
Ayrıca Prof. Dr. Ahmet Karabulut, “Gün içerisinde şekerleme yapmak vücudun günlük sirkadiyen ritminde bozulma yapar. Yani metabolizmada gece yavaşlama ve gündüz hızlanma döngüsü bozulur” dedi ve ekledi:
“Gündüz şekerlemeleri gece uykusunu da bozduğundan mümkün oldukça uzak kalınmalı. Sabah çok erken kalkan kişiler, gün içerisinde uyku ve dinlenme ihtiyacı duyabilir. Gündüz uyku süresi uzadıkça kalp ve damar sağlığı üzerindeki risk artıyor. Bu noktada araştırma verilerine de katılıyorum. Gündüz uykusu yerine yapılacak kısa bir yürüyüş vücuda hem zindelik hem de sağlık katar.”
Bu noktada akla gelen soru şu; ‘Kaç saatlik bir şekerleme süresi insanı tedirgin etmeli?’
“Şekerleme uykuları doğru zamanda ve doğru sürede yapılması durumunda ikinci bir enerji kaynağı olarak güne devam etmeyi sağlar. Ancak 20 dakikayı geçmemeli” diyen Prof. Dr. Ceyda Kırışoğlu Demir, “Saat 14.00’den önce yapılmalı” diye de uyardı.
-- Pek çok ülkede işverenler şekerleme uykusu için çalışanlarını teşvik etmeye başladı. İş dünyasında ‘Başarmak için uyu’ kavramı gelişmekte olup şekerleme uykularının çalışanlarının performansını artırdığı biliniyor. Şekerleme uykusu sporcular için de büyük önem taşır. Olimpiyat Şampiyonu rekortmen Usain Bolt şekerleme uykusundan kalktıktan 35 dakika sonra Olimpiyat rekorunu kırdı. Yine Wimbledon Şampiyonu Roger Federer 10 saat uykuyu başarısının sırrı olarak görüp maç günlerinde ek iki saat şekerleme yapıyor.
-- Bir saat ve daha uzun süreli şekerleme uykusu gereksinimi olması durumunda önce gece uyku kalitesi ve uyku süresi değerlendirilmeli. Yeterli süre uyunmasına rağmen şekerleme gereksinimi devam ediyorsa mutlaka bir uyku uzmanına başvurulması gerekir.
‘OKUL ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLARDA VE ERGENLERDE ŞEKERLEME UYKUSUNA ÇOK DİKKAT EDİLMELİ’
Çocuklar da belirli yaşa kadar sürekli şekerleme uykusuna yatırılıyor. Peki çocuklarda hangi yaş grubundan sonra genel olarak risklerden bahsedilebilir? Prof. Dr. Ceyda Kırışoğlu Demir, “Çocukların uyku süreleri beyin gelişimi ile orantılı olarak değişir” dedi ve oldukça önemli bilgiler paylaştı:
-- Yeni doğan dönemi 18-20 saat uykuda geçer. Altı aylık olana kadar biyolojik saatleri gelişmediği için gece gündüz ayrımı olmaksızın gün boyunca kesintili olarak uyurlar. 2-12 aylık bebekler ortalama 9-12 saat gece, 2- 4,5 saat gündüz şekerleme uykusu uyurlar. Şekerleme sayısı 1-4 arasında değişmekte olup süresi 30 dakika ile iki saat arasında değişir.
-- 1-3 yaş arasında ortalama uyku süresi ise 12-13 saat olup iki şekerleme uykusu; 18 ay sonrası sıklıkla tek bir şekerleme uykusuna dalarlar. 3-5 yaş arasında 10-13 saat uyku izlenirken şekerleme uykusu günde bir kez veya hiç olmayabilir. 6-12 yaş arasında 9-12 saat uyumaları sağlıklı büyümeleri için gereklidir. Okul çocuklarında ve ergenlerde şekerlemelerin devam ediyor olması dikkate alınmasını gerektirir. Bir uzman tarafından değerlendirilmeli.