Grip SARS’tan çok daha fazla insan öldürüyor

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre 1 Mayıs itibarıyla 5 bin 865 SARS vakası belirlendi, 391 kişi öldü. İyileşenlerin sayısı ise 2 bin 563.

Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Volkan Korten, SARS ile ilgili tehlikenin abartıldığını düşünüyor: ‘‘SARS bir salgın hastalık. Ancak birçok kişi kızamık, grip kadar bulaşıcı, korkunç olduğunu düşünmüyor. Örneğin SARS'tan onca ölen hastaya karşılık Hong-Kong'da her yıl gripten ölenlerin çok daha fazla olduğu belirtiliyor. Bulaştığı kişilerin yüzde kaçında hastalık yaptığı ya da tespit edilmeden geçtiği henüz bilinmiyor. Grip salgınları her yıl dünyada 3 ila 5 milyon kişiyi etkiler, 250 bin ila 500 bin kişiyi öldürür.’’

Bu rakamlara bakıldığında SARS'ta son rakamlara göre kabul edilen ölüm oranı (yüzde 6) fazla gözükmüyor, griple karşılaştırıldığında yüksek bulunmuyor. Prof. Dr. Korten, insanlar arasında yayılan ‘‘Bir yılda 1 milyar kişi SARS'a yakalanabilir’’ şeklindeki iddianın da uzmanlar tarafından benimsenmediğini söylüyor: ‘‘Bazı süper bulaştırıcı denilen kişiler hariç, genelde hastalığı kapmanın çok da kolay olmadığını görüşü hakim.’’

Ancak hastalığın yeterince tanınmaması insanlarda panik yaratıyor. Prof. Dr. Volkan Korten, Türkiye'de önlem olarak hastanelerdeki izolasyon odalarının arttırılması gerektiğini söylüyor.

15 SORUDA SARS HAKKINDA ŞU ANA KADAR BİLİNEN HER ŞEY

1. SARS hangi yollarla bulaşıyor?

Öksürme, hapşırma sonucu havada asılı kalan büyük damlacıklarla bir metreden bulaşıyor. Virüsün havadan daha küçük damlacıklarla uzun mesafelere ulaştığı da düşünülmekte. Damlacıkların bulaştığı cisimler, yüzeyler de tehlikeli. Virüs dışkıda da tespit edildi, ancak bu yolla bulaşıp bulaşmadığı henüz bilinmiyor.

2. Belirtileri neler? Teşhis nasıl konuyor?

Hastalarda 38 dereceyi geçen ateş, kuru öksürük veya nefes darlığı oluyor. SARS'lı bir hastayla temas, hastalıktan etkilenen bölgede bulunma, şüphe nedeni. Şikayetlerle birlikte akciğer görüntülemelerinde zatürree bulguları varsa, hasta ‘‘olası SARS vakası’’ kabul ediliyor. Daha nadir görülen belirtiler ise halsizlik, titreme, başağrısı, adele ağrıları ve ishal.

3. Başka hangi hastalıklarla karıştırılabilir?

Mikroplarla gelişen atipik zatürree ve soğuk algınlığıyla karışabilir. Geliştirilmekte olan tanı testlerinin duyarlıkları istenen seviyeye ulaşana dek, hastalıktan etkilenen bölgeden gelen veya hastayla temas edenlerde klinik belirtilerin tutması, karantina ve tedavi sürecinin başlatılması için yeterli kabul ediliyor. Tanının kesinleşmesi birçok vakada ancak geriye dönük olarak mümkün.

4. Virüs bulaştıktan kaç gün sonra insan hastalanıyor veya ölüyor?

2 ila 7 gün sonra hasta ediyor. Süre 10 güne kadar uzayabiliyor. 10 hastadan biri suni solunum cihazına bağlanmayı gerektirecek kadar ağırlaşabiliyor. Eğer hastalık ağır seyredecekse, bu, ilk belirtiler çıktıktan ortalama 8 gün sonra gerçekleşiyor. Ölüm zamanı kişinin aldığı tedavinin kalitesine bağlı. Hastalar iyileştikten sonra kaç gün daha bulaştırıcı oldukları tam olarak bilinmiyor. Tüm belirtiler kaybolduktan sonra bile hasta 10 gün daha izolasyonda tutuluyor.

5. SARS'a yakalananlardan sadece bir kısmı ölüyor. Neden?

Genellikle yaşlılar, başka bir hastalığı daha olanlar ölüyor. Çocuklarda ölüme yol açmıyor. Başka hastalığı olmayan genç erişkinlerde de ölümler mevcut. Kimde daha ağır seyrettiği ve ölüme yol açtığı henüz net değil.

6. Hastalık satın alınan gıda ve giysiyle bulaşır mı?

Kuru ve sıvı ortamda virüsün 24 saate kadar yaşayabilmesi mümkün. İthal mallarda bu süre aşıldığı için bu yolla bulaşma mümkün görülmüyor. Ancak hastanın yakınındaki cisimler, kullandığı aletler gereğince temizlenmezse bulaşmaya neden olabilir. Bu yüzden çok sayıda SARS'lının izlendiği, bulaşmanın tespit edildiği hastanelerde karantina uygulanmalı.

7. Maske, eldiven koruyor mu?

Standart maskeler büyük damlacıklardan korunmada etkili. Hastalara hizmet veren sağlık personelinin ise daha küçük damlacıklardan da koruyan özel maskeler kullanması, odaların havalandırılması gerekir. Eldiven hasta salgılarının bulaşmasını engeller. Çıkarıldıktan sonra mutlaka eller yıkanmalı.

8. SARS olup, iyileşende bağışıklık oluşur mu?

Henüz bilinmiyor. Bu, virüsün zaman içinde ne kadar değişime uğrayacağına da bağlı.

9. SARS virüsü nasıl ortaya çıktı?

SARS virüsü kasımda Çin'in Guangdong eyaletinde çıktı. İlk vakalar hakkında pek bilgi yok. En inandırıcı hipotez, bilinmeyen bir hayvan virüsünün değişime uğrayarak insanları etkiler hale gelmesi. SARS virüsüyle aynı grupta yer alan Coronavirüsler insanda nezleye yol açan virüslerin yaklaşık yüzde 15-30'u, yani en büyüğü. Diğer bazı tipleri de hayvanlarda solunum yolu enfeksiyonları ve ishal yapabiliyor.

10. Bağışıklık sistemini güçlendirerek korunmak mümkün mü, hastalık araz bırakıyor mu?

Özel bir ilaç veya besin yok. İyileşen vakalarda önemli bir araz görülmese de uzun vadeli sonuçlar bilinmiyor.

11. Hangi durumlarda SARS'tan kuşku duyulmalı?

Daha önce bahsedilen belirti ve bulgular son 10 gün içinde SARS görülen bölgeye seyahat etmiş bir kişide veya hasta olan böyle bir kişi ile yakın temas eden birinde görülürse.

12. Türkiye'de SARS tanısı nasıl konabilecek?

Erken pozitif sonuç için virüsün genetik yapısını tanıyan PCR testi Türkiye'de mevcut. Ancak kesin tanı için veriler Dünya Sağlık Örgütü'nün referans laboratuvarına gönderilmeli.

13. Uzakdoğu’ya gidenler kendilerini nasıl korusun?

Hastalığın yaygın olarak görüldüğü ülkelere çok zorunlu değilse gidilmemeli. Maske, eldiven, alkollü el dezenfektanları götürülmeli. Kalabalık ortamlardan uzak durup, yakın temasta maske takılmalı. Eller sık sık yıkanmalı.

14. Türkiye risk grubunda mı?

Uluslararası seyahatin yoğunluğu ve kolaylığı her ülkeyi risk altına sokuyor.

15. SARS'ın aşısı bir yılda bulunabilir mi?

Aşı bu kadar kısa sürede kullanıma girmeyebilir. Etkin olduğunun gösterilmesi ve istenmeyen etkilerinin olmadığının çalışmalarla ispatlanması gerekli. Düzenleme yapan devlet kuruluşlarının onay vermesi zaman alıyor.

TÜRKİYE NASIL MÜCADELE EDİYOR

En önemlisi vakaları tespit edip doğru yere yönlendirmek. SARS'tan etkilenen bölgeden gelenler Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü'nce havaalanında taranıyor. Şüpheliler direkt bakım altına alınırken, kuluçka dönemindekilerde belirti görüldüğünde tek telefon numarasından ilgili merkeze yönlendiriliyor. 112'de özel donanımlı ambulans mevcut. Pilot hastanelerin izolasyon odalarının altyapısı desteklendi, malzeme yardımı yapıldı. Ancak negatif basınçlı, havalandırmalı özel izolasyon odaları çok az. Prof. Dr. Volkan Korten şöyle diyor: ‘‘Bildiğim kadarıyla, yoğun bakım ünitelerinde böyle oda yok. Her büyük hastanede olmalı. Bu odalar tüberküloz ve su çiçeği gibi başka hastalıklar için de gerekli. Maske, önlük, gözlük gibi izolasyon malzemelerinin temininde de sorun yaşanıyor. Pilot hastanelere başvuran hasta sayısı artarsa bu kurumların desteğe ihtiyacı olacak.’’