Gözleri yine mavi bakıyor

Sanat yaşamını Paris'te sürdüren karikatürist, grafiker, illüstratör Erhan Turgut, çağdaş Türkiye Cumhuriyeti'ni ve Atatürk'ü tüm dünyaya tanıtmak amacıyla Ata'nın siyah beyaz fotoğraflarını pop-art anlayışıyla renklendirdi. Bu çalışmada grafik anlatımlı bir renklendirme tercih ettiklerini anlatan sanatçı, ‘‘Aksi taktirde yüzyıl başından beri gelen siyah beyaz fotoğraf geleneği devam edecek’’ diyor. Günümüzün teknolojilerinden neden yararlanmayalım, sorusunu şu soruyla devam ettiriyor: ‘‘Atatürk'ün imajını renklendirip, grafik anlatımla elde edeceğimiz yeni imajlarla, gelecek nesillerin ve dünyanın karşısına neden çıkmayalım?’’ Bu çalışmanın ilk örnekleri, Cumhuriyet'in 75. Yıl Kutlama Etkinlikleri çerçevesinde İstanbul Atatürk Kültür Merkezi'nde 23 Ekim - 6 Kasım tarihleri arasında sergilenecek.

POP-ART İZLERİ

Karikatürleri Le Monde, Herald Tribune, Der Spiegel, News Week gibi önemli yayın organlarında yayımlanan Erhan Turgut, Fransa'da çalışma arkadaşlarının Türkiye ve Atatürk hakkında yanlış ya da yetersiz bilgiye sahip olduklarını görünce bu çalışmalara başlamış. Üstte ise Mustafa Kemal Millet Meclisi'nin açılışında Malatya Mebusu'nun kızıyla görülüyor.

SAVAŞ RENKLERİ: KIRMIZI TURUNCU

Mustafa Kemal Paşa Çanakkale-Anafartalar'da cephede. Tarih 1915. Erhan Turgut ve Fransız grafik sanatçıları Atatürk'ün yaşamındaki savaş dönemlerine ait fotoğrafları kırmızı ve turuncu gibi savaşı simgeleyen renklerle boyamış.

Çarpıcı ve tezat renklerin hakim olduğu bu fotoğraf, Erhan Turgut’un en sevdiği çalışmalardan birisi.

Onu parlak renkler yansıtır

Sanatçılarımızın ülkemizde aradığı şartları bulamayıp, yurtdışına çıkarak başarılı olmaları sık sık karşılaşılan bir durum. Karikatürist, illüstratör Erhan Turgut da değeri yurtdışında anlaşılan biri. Evrensel bir dil kullandığı karikatürleri başta Le Monde olmak üzere Herald Tribune, Der Spiegel, News Week gibi önemli yayın organlarında yayımlanmış. Turgut 1989'da gittiği Fransa'da çalışma arkadaşlarının Türkiye ve Atatürk hakkında ya yanlış ya da yetersiz bilgiye sahip olduklarını görür. Ülkesini tanıtmak için çalışmalara başlar. Atatürk'ün siyah beyaz fotoğraflarını pop-art anlayışıyla renklendirmesi bu çabanın bir ürünü. Paris'te kurduğu Turquoise Communucation adlı grafik ajansında Gilles Meize, François-Marie Mallet ve Celine Beranger ile hazıladığı 36 fotoğraf 23 Ekim-6 Kasım tarihleri arasında Cumhuriyet'in 75. Yıl Kutlamaları çerçevesinde İstanbul Atatürk Kültür Merkezi'nde sergilenecek. Turgut sorularımızı yanıtladı:

Atatürk fotoğraflarını boyamak nereden aklınıza geldi?

- Fransa'daki ilk yıllarımda birlikte çalıştığım Fransız arkadaşlarla Türkiye'den gelen biri olarak, ülkem hakkında konuşuyordum. Gördüm ki oradaki arkadaşlarım ülkemi ve Ata- türk'ü tanımıyorlar. Adını bilenler de Atatürk'ü totaliter bir insan olarak görüyorlar. Atatürk hakkında yanımda getirdiğim kitapları arkadaşlarıma verdim. Türkiye'ye gidip döndükçe yeni kitaplar getirdim. Tüm uğraşılarımdan aldığım sonuç, Türkiye'nin ve özellikle Atatürk'ün yurtdışında yeterince tanınmadığı oldu. Mesleğim doğrultusunda bu konuda ne yapabilirim, diye düşündüm. Fransız meslektaşlarıma da bu düşüncemi açtım. Sonuçta 1960'lardaki Andy Warhol'un Pop-art akımından yola çıkarak Atatürk'ün siyah-beyaz resimlerini bilgisayar ile renklendirmeye karar verdik.

Yıl kaç?

- Biz çalışmaya 1997'nin kasım ayında başladık. Ama 24 saatimizi bu işe vermedik. Önce beş altı tane yaptık. Aldığımız sonuç iyi idi. Bu işlerden kartpostal, takvim, sergi, afiş ve kitap gibi projeler çıkabileceğine karar verdik.

KİTAP PROJESİ DE VAR

Kaç fotoğraf boyadınız?

- Şu ana kadar 36 tane renklendirdik. Çalışmaya devam ediyoruz. Örneğin kitap projesinin ana hatlarını çıkardık. Bir kitap için daha fazla renklendirilmiş fotoğrafa ihtiyaç duyacağız.

Kitap için sponsor mu arıyorsunuz?

- Evet. Kitap için Atatürk dışında, İnönü, Fevzi Çakmak gibi Kurtuluş Savaşı'nın önemli kişilerini ayrıca Türkiye tarihindeki siyah-beyaz fotoğraf döneminin ünlü simalarını renklendirip, imaj olarak güncelleştirmek istiyoruz.

Kitabın konsepti ne olacak?

- Kitap, 20. Yüzyıl Türkiyesi'nin Türkçe, İngilizce, Fransızca ve Almanca olmak üzere dört dilde gerek renklendirilmiş ve gerek orijinal fotoğraflarla desteklenmiş özet bir tarihini içerecek. Kitaba Atatürk'ün 1907'de söylediği ‘‘Bir gün gelecek hayal zannettiğiniz her şeyi gerçekleştireceğim’’ sözüyle başlayacağız. Atatürk'ün gerçekleştirdiği hayalleri göstereceğiz.

Atatürk fotoğraflarının renklendirilmesi çalışmanız, Cumhuriyet'in 75. Yılını Kutlama Etkinlikleri çerçevesine alındı. Nasıl bir etkinlik düzenliyorsunuz?

- Kitap projemiz uzun vadeli bir çalışmayı gerektiriyor. Ama çalışma arkadaşlarımla yaptığımız işin bu aşamasını Türkiye'de bir sergi açararak değerlendirmeye karar verdik. Başvurumuz sonucu 75. Yıl Kutlama Etkinlikleri'ne dahil edildik. Atatürk Kültür Merkezi'nin giriş fuayasinde 23 Ekim'de sergimiz açılacak ve 6 Kasım'a kadar sürecek.

İÇERİĞİ POP DEĞİL

Pop-art deyince aklımıza Warhol ve Marilyn Monroe'nun pastel renklere boyanmış fotoğrafları geliyor. Pop-art'ta o günlerden bugüne neler değişti?

- Bilgisayar teknolojisi girdi işin içine. O dönemlerde yani altmışlarda seriagrafi tekniği ile yapılıyordu. Yani her renk için ayrı bir film alınıp kalıpları çıkartılıyor ve üstüste getirilerek basılıyordu fotoğraflar. Oysa şimdi, teknik olarak fotoshop, quark express, illüstratör gibi programlarla ve ayrıca tram ve filitre gibi tekniklerle çok daha kısa zamanda çok daha iyisini yapma şansına sahibiz. İçerik olarak da bilgisayarın girmesiyle pop-art zenginleşti. Daha önce teknik olanakların elvermediği işler gerçekleştirilebiliyor. Tabii çerçevesi genişledi.

Marilyn Monroe'yu renklendirip çoğaltmanın Andy Warhol için bir anlamı vardı. Monroe'ya pop bir malzeme olarak bakma ve onu öyle çoğaltıp, tüketme ve dolayısıyla pop ikonlara olması gereken imajı verme gibi bir yaklaşımı vardır Warhol'un. Atatürk için poplaşma gibi bir tehlike var mı?

- Bizim bu projemizde pop-art şematik olarak ele alınıyor. Biz tüketimden çok, Atatürk'e yeni bir imaj vermeye çalıştık. 21. Yüzyıl'a girerken Atatürk imajının yenilenmesinden yol çıktık. Siyah beyaz fotoğrafları da tabii ki çok güzel. Ama biraz da hayatı renklendirmek gerek. O bakımdan grafik anlatımlı bir renklendirme tercih ettik. Aksi taktirde yüzyıl başından beri gelen siyah beyaz fotoğraf geleneği devam edecek. Günümüzün teknolojilerinden neden yararlanmayalım. Atatürk'ün imajını renklendirip, grafik anlatımla elde edeceğimiz yeni imajlarla, gelecek nesillerin ve dünyanın karşısına neden çıkmayalım? İşte bu noktada pop-art ile yollarımız ayrılıyor.

Renk seçiminde nelere dikkat ettiniz?

- Seçimlerimizi Atatürk'ün yaşamındaki önemli kesitleri düşünerek yaptık. Fotoğrafların kendi özellikleri de önemli rol oynadı. Tüm çalışmada silik, pastel, cansız renkler yerine canlı renklere ağırlık verdik. Pastel renkler Atatürk'ün karakterini, yapısını anlatmıyor. Atatürk bir devlet adamı, asker, düşün adamı ama bunun yanında içkisiyle, eğlencesiyle hayatı dolu dolu yaşamasını bilen de bir insan. Silik renkler Atatürk'ü yansıtmıyor. Tabii yaşamının dönemleri de seçimlerimizde büyük rol oynadı. Örneğin Trablusgarp ya da Çanakkale Savaşları'ndaki resimlerinde ateş kırmızısı, turuncu gibi sıcak renkler kullandık.

Bu imajların renklendirilmesinin aşamaları nedir ve ne kadar sürüyor?

- Fotoğraflar çok eski olduğu için, malzemeyi temizlemek gerekiyor. Kağıt üzerinde renk denemeleri yapılıyor. Sonra ekranda mümkün olduğu kadar büyütüp, filitreler ve tramlarla siyah beyaz malzemenin iskeletini çıkartıyoruz. Daha sonra bilgisayarda renk denemeleri yapıyoruz. Bu aşama biraz uzun sürüyor. Çünkü renklere karar vermek, diğer fotoğraflarla nasıl duracağını anlamak, tüm renklendirmeyi bir araya getirip uyumuna karar vermek gerekiyor. Bir bütün olarak çalışmayı göz önünde tutmaya çalışıyoruz, aynı renklerin çok tekrarlanmaması, aynı tarz tramların yan yana gelmemesi gerekiyor. Sonuçta bütün bu işlemler iki ila üç iş günü arasında sürüyor. Tabii bunun dışında fotoğraf ve döküman araştırması gibi altyapı çalışmaları da var. Bu aşamada hiç kolay değil.

Atatürk fotoğraflarını bir sanatçı gözüyle nasıl değerlendiriyorsunuz?

- 20. Yüzyıl'da yetişen devlet adamlarını şöyle bir gözden geçirdiğinizde, Atatürk kadar görsel yanı güçlü bir başka lider yok. Bilebildiğimiz tüm fotoğraflarının hepsinde iyi fotoğraf vermiş. Fotojenik insana çok iyi bir örnek. Ele aldığımız her fotoğrafta başka bir anlam, uygun bir duruş vardı. Bu açıdan çok zevkli bir çalışma oldu.

Dünya karikatüristi

Erhan Turgut 1958 yılında İstanbul'da doğdu. İstanbul'da uzun süre reklam şirketlerinde grafiker ve art-direktör olarak çalıştı. İ.Ü. Basın Yayın Yüksek Okulu'nda yüksek lisans ve doktorasını tamamladıktan sonra öğremini devam ettirmek amacıyla 1989'da Paris'e gitti. Orada bir yıl yine gazetecilik üzerine eğitim gördü. Bu arada Türkiye'de yaşarken çeşitli yayınlarda sürdürdüğü karikatüristliğe Paris'te devam etti. Genelde dış haberler üzerine yaptığı karikatürlerini alıp Le Monde gazetesine gitti. Çalışmaları beğenildi ve 89-96 yılları arasında her hafta tek bir sütun olarak Le Monde'da çalıştı. Bu dönem içerisinde Amerika'daki SW adlı karikatür ajansı aracılığı ile karikatürleri Herald Tribune, Der Spiegel, News Week gibi dünyanın birçok ülkesinde ve yayın organında yayınlandı. Bu dönem içinde grafik çalışmalarını da sürdürdü. Şirketlere özel işler yaptı. Bu girişimi için 1995 yılında Turquoise Communucation adlı bir grafik atölyesi kurdu.