Görünmek-gözükmek
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Mayıs 26, 2003 02:06
OKUYUCULARINIZDAN Haydar Iloğlu, yazarlarımızın bir sözcükle ilgili olarak çok sık ‘‘Türkçe yanlışı’’ yaptığını belirterek, ‘‘görünmek’’ yerine ‘‘gözükmek’’ yazdıklarını, oysa fiilin görmek olduğunu, gözmek olmadığını, bu yüzden de ‘‘görünüyordu’’nun doğru ‘‘gözüküyordu’’nun yanlış olduğunu söylüyor.
Oysa Türkçe'de ‘‘-le/-la’’ eki getirilerek fiiller türetilebilir. Hemen her ‘‘ad’’a bu ek getirilerek son derece çok sözcük türetilebilir: Baş-la-mak / taş-la-mak / su-la-mak / süs-le-mek / düz-le-mek / iş-le-mek / diş-le-mek vb.
Bu ek, ‘‘göz’’ adına da getirilerek ‘‘göz-le-mek’’ fiili türetildiği gibi, göz-et-mek / göz-et-le-mek de türetilebilir. Nitekim gözetleme kulesi bu türetmeden kaynaklanmaktadır.
Ayrıca Türkçe'de ‘‘-ik’’ ekiyle de ‘‘ad’’dan fiil türetilebilir: ‘‘geç’’ten gec-ik-mek, ‘‘göz’’den göz-ük-mek.
Okurunuz Haydar Iloğlu'nun sandığı gibi dilimizde yalnızca ‘‘görmek’’ fiili yoktur; ‘‘göz’’ isminden ‘‘-le’’ yapım ekiyle türetilmiş (ve bundan da daha başka fiil çatıları türetilebilen) ‘‘göz-le-mek’’ ve dilimizde ‘‘gör-ün-mek’’le anlamdaş olarak kullanılan ‘‘göz-ük-mek’’ de bulunmaktadır. Elbette dilimizde ‘‘gözmek’’ diye bir fiil yoktur.
Şunu da unutmamak gerekir ki, dilci olmak için her şeyden önce dilbilgisi kurallarını çok iyi bilmek gerekir.
Sermet Sami UYSAL
Sorbonne Dil veEdebiyat Doktoru
Çavuşoğlu’ndan alacaklıyız
BİZLER Çavuşoğlu Koleji'nde çalışmış öğretmenler olarak 20 Nisan'da gazetenizde yayınlanan haberdeki bazı noktaları açıklığa kavuşturmak istiyoruz. Haberde sözü edilen merhum Ahmet Çavuşoğlu aleyhine, öğretmenlik ücretlerimizin ödenmemesi nedeniyle 1999'da dava açtık. Davayı kazandık.
Mahkeme kararı ile kesinleşmiş olmasına rağmen henüz bize hiçbir ödeme yapılmadı. Açtığımız davanın sonucunda haciz kararı çıktı, ancak haczedilecek hiçbir mal bulunamadı.
Deniz KILIÇ ve dava açan 20 öğretmen
TEMSİLCİNİN NOTU
Haberi yazan arkadaşımız Esma Çakır şu bilgiyi verdi: ‘‘Nijerya'da trafik kazasında ölen Ahmet Çavuşoğlu'nun eşi Gülgün Çavuşoğlu'yla görüştüm. Gülgün Çavuşoğlu tüm borçların ödendiğini söyledi ve ‘15 gün daha yaşasaydı, borçlarımızın tamamen biteceğini görecekti’ dedi. Ahmet Çavuşoğlu'nun borçlarına dair herhangi bir bilgiye ulaşamadım.’’
Köpekten şikayet eden suçlu mu?
10 Mayıs'ta yayımladığınız ‘‘Sesini Kaybetti Savaşı Kazandı’’ başlıklı haberde köpek ile sahibi mağdur, şikáyetçi olan komşu suçlu olarak gösterilmiş.
Ben de alt katımda köpek besleyen ama köpeğinin doğal yaşam şartlarını yerine getiremeyen sorumsuz komşum yüzünden çok çile çektiğimden, tarafsız haber yaptığına inandığım Hürriyet'in bu haberine karşı çıkıyorum.
Çünkü, benim alt katımdaki köpek çok sevimli ama sahibi her gün onu yalnız bırakıp çoğu kez de gece 12.00'den sonra geldiğinden, evlerinin zilini çalanlara, diğer katlara gelenlere, sahiplerinin saatin kaçı olursa olsun gelip gidişine, telesekreterli telefonlarının her çalışına, şimşek çakmasına, karanlıkta kalmasına saatlerce havlıyor. Gazetenizden ve hayvanseverlerden olayı bir de bu şekilde ele almalarını, o haberdeki şikáyetçi komşunun haklarının da korunmasını dilerdim.
Fatma SAKA
Kısa haberde birkaç yanlış
2 Mayıs Cuma günü yayınlanan ABD İstanbul Konsolosluğu Tepebaşı binası ile ilgili haberden binanın adını doğru olarak öğrenmek mümkün değil. Önce ‘‘Plazzo Capri’’ olarak yazılmış, doğrusu herhalde ‘‘Palazzo’’ olmalıydı. Haberin devamında ise binayı yaptıran ailenin ismi ‘‘Corpi’’ olarak geçiyor, yoksa ‘‘Palazzo Corpi’’ mi olmalıydı? Yine haberin sonlarına doğru herhalde hiçbir dilde anlamı olmayan ‘‘Polatzio’’ diye bir kelime geçiyor.
3 Mayıs Cumartesi günü yayınlanan THY uçaklarının SARS'a karşı dezenfekte edilişi ile ilgili haberde de kullanılan maddenin ‘‘insektisid’’, ‘‘virüsit’’ ve ‘‘bakterisit’’ isimli ilaçların karışımı olduğu yazılmış. Bunlar belirli birer ilaç ismi değil, sırasıyla ‘‘böcek öldürücü’’, ‘‘virüs öldürücü’’ ve ‘‘bakteri öldürücü’’ anlamına gelen genel isimlerdir.
Melek GÖZDE
Kantin değil kooperatif dedim
GAZETENİZİN 22 Mayıs tarihli nüshasında çıkan ‘‘AKP'de Komünist İşçi Kantini Tartışması’’ başlıklı haberde yapılan bir hataya dikkatinizi çekmek istiyorum. TBMM Genel Kurulu'nda İş Kanunu tasarısı görüşülürken, partili milletvekillerimiz 150 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde tüketim kooperatifleri açılması yolunda bir değişiklik önergesi verdiler. Ben kendi partililerim tarafından verilmesine rağmen bu önergeye esnafı zor duruma sokacağı gerekçesiyle karşı çıktım. Gerek önergede, gerek benim yaptığım konuşmada tüketim kooperatifi denilmesine karşılık, gazeteniz bu ifadeleri ‘‘kantin’’ şeklinde takdim etmiştir. Ne önergede, ne de benim konuşmamda kantin sözcüğü geçmemiştir.
Altan Karapaşaoğlu
Bursa AKP Milletvekili
OKURLARIMIZDAN KISA KISA
TANER GEMİCİ Diyanet İşleri Başkanı olarak yıllarca hizmet vermiş Sayın Mehmet Nuri Yılmaz'a sütunlarınızı açmanıza çok sevindim.
NİHAN ÖZEKER Hürriyet'in diğer gazetelere göre insanlara yaklaşımını takdir ediyor, yazarları ve yazılarını beğenerek okuyor ve zevk alıyorum. Hürriyet'in de kalitesine bu yakışıyor zaten. Farkınızı koruyun.
HÜSEYİN MEHDİPUR Geçen hafta Sayısal Loto’da ilk rakam (İstanbul’un bir bölümünde) gazetenizde yanlış yazılmıştı. Ertesi gün yanlış yazıldığını belirtip özür dilediniz ama bu konuya biraz daha hassasiyet gösterin. Size bakıp kuponu atan ne olacak?
Bu ek, ‘‘göz’’ adına da getirilerek ‘‘göz-le-mek’’ fiili türetildiği gibi, göz-et-mek / göz-et-le-mek de türetilebilir. Nitekim gözetleme kulesi bu türetmeden kaynaklanmaktadır.
Ayrıca Türkçe'de ‘‘-ik’’ ekiyle de ‘‘ad’’dan fiil türetilebilir: ‘‘geç’’ten gec-ik-mek, ‘‘göz’’den göz-ük-mek.
Okurunuz Haydar Iloğlu'nun sandığı gibi dilimizde yalnızca ‘‘görmek’’ fiili yoktur; ‘‘göz’’ isminden ‘‘-le’’ yapım ekiyle türetilmiş (ve bundan da daha başka fiil çatıları türetilebilen) ‘‘göz-le-mek’’ ve dilimizde ‘‘gör-ün-mek’’le anlamdaş olarak kullanılan ‘‘göz-ük-mek’’ de bulunmaktadır. Elbette dilimizde ‘‘gözmek’’ diye bir fiil yoktur.
Şunu da unutmamak gerekir ki, dilci olmak için her şeyden önce dilbilgisi kurallarını çok iyi bilmek gerekir.
Sermet Sami UYSAL
Sorbonne Dil veEdebiyat Doktoru
Çavuşoğlu’ndan alacaklıyız
BİZLER Çavuşoğlu Koleji'nde çalışmış öğretmenler olarak 20 Nisan'da gazetenizde yayınlanan haberdeki bazı noktaları açıklığa kavuşturmak istiyoruz. Haberde sözü edilen merhum Ahmet Çavuşoğlu aleyhine, öğretmenlik ücretlerimizin ödenmemesi nedeniyle 1999'da dava açtık. Davayı kazandık.
Mahkeme kararı ile kesinleşmiş olmasına rağmen henüz bize hiçbir ödeme yapılmadı. Açtığımız davanın sonucunda haciz kararı çıktı, ancak haczedilecek hiçbir mal bulunamadı.
Deniz KILIÇ ve dava açan 20 öğretmen
TEMSİLCİNİN NOTU
Haberi yazan arkadaşımız Esma Çakır şu bilgiyi verdi: ‘‘Nijerya'da trafik kazasında ölen Ahmet Çavuşoğlu'nun eşi Gülgün Çavuşoğlu'yla görüştüm. Gülgün Çavuşoğlu tüm borçların ödendiğini söyledi ve ‘15 gün daha yaşasaydı, borçlarımızın tamamen biteceğini görecekti’ dedi. Ahmet Çavuşoğlu'nun borçlarına dair herhangi bir bilgiye ulaşamadım.’’
Köpekten şikayet eden suçlu mu?
10 Mayıs'ta yayımladığınız ‘‘Sesini Kaybetti Savaşı Kazandı’’ başlıklı haberde köpek ile sahibi mağdur, şikáyetçi olan komşu suçlu olarak gösterilmiş.
Ben de alt katımda köpek besleyen ama köpeğinin doğal yaşam şartlarını yerine getiremeyen sorumsuz komşum yüzünden çok çile çektiğimden, tarafsız haber yaptığına inandığım Hürriyet'in bu haberine karşı çıkıyorum.
Çünkü, benim alt katımdaki köpek çok sevimli ama sahibi her gün onu yalnız bırakıp çoğu kez de gece 12.00'den sonra geldiğinden, evlerinin zilini çalanlara, diğer katlara gelenlere, sahiplerinin saatin kaçı olursa olsun gelip gidişine, telesekreterli telefonlarının her çalışına, şimşek çakmasına, karanlıkta kalmasına saatlerce havlıyor. Gazetenizden ve hayvanseverlerden olayı bir de bu şekilde ele almalarını, o haberdeki şikáyetçi komşunun haklarının da korunmasını dilerdim.
Fatma SAKA
Kısa haberde birkaç yanlış
2 Mayıs Cuma günü yayınlanan ABD İstanbul Konsolosluğu Tepebaşı binası ile ilgili haberden binanın adını doğru olarak öğrenmek mümkün değil. Önce ‘‘Plazzo Capri’’ olarak yazılmış, doğrusu herhalde ‘‘Palazzo’’ olmalıydı. Haberin devamında ise binayı yaptıran ailenin ismi ‘‘Corpi’’ olarak geçiyor, yoksa ‘‘Palazzo Corpi’’ mi olmalıydı? Yine haberin sonlarına doğru herhalde hiçbir dilde anlamı olmayan ‘‘Polatzio’’ diye bir kelime geçiyor.
3 Mayıs Cumartesi günü yayınlanan THY uçaklarının SARS'a karşı dezenfekte edilişi ile ilgili haberde de kullanılan maddenin ‘‘insektisid’’, ‘‘virüsit’’ ve ‘‘bakterisit’’ isimli ilaçların karışımı olduğu yazılmış. Bunlar belirli birer ilaç ismi değil, sırasıyla ‘‘böcek öldürücü’’, ‘‘virüs öldürücü’’ ve ‘‘bakteri öldürücü’’ anlamına gelen genel isimlerdir.
Melek GÖZDE
Kantin değil kooperatif dedim
GAZETENİZİN 22 Mayıs tarihli nüshasında çıkan ‘‘AKP'de Komünist İşçi Kantini Tartışması’’ başlıklı haberde yapılan bir hataya dikkatinizi çekmek istiyorum. TBMM Genel Kurulu'nda İş Kanunu tasarısı görüşülürken, partili milletvekillerimiz 150 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde tüketim kooperatifleri açılması yolunda bir değişiklik önergesi verdiler. Ben kendi partililerim tarafından verilmesine rağmen bu önergeye esnafı zor duruma sokacağı gerekçesiyle karşı çıktım. Gerek önergede, gerek benim yaptığım konuşmada tüketim kooperatifi denilmesine karşılık, gazeteniz bu ifadeleri ‘‘kantin’’ şeklinde takdim etmiştir. Ne önergede, ne de benim konuşmamda kantin sözcüğü geçmemiştir.
Altan Karapaşaoğlu
Bursa AKP Milletvekili
OKURLARIMIZDAN KISA KISA
TANER GEMİCİ Diyanet İşleri Başkanı olarak yıllarca hizmet vermiş Sayın Mehmet Nuri Yılmaz'a sütunlarınızı açmanıza çok sevindim.
NİHAN ÖZEKER Hürriyet'in diğer gazetelere göre insanlara yaklaşımını takdir ediyor, yazarları ve yazılarını beğenerek okuyor ve zevk alıyorum. Hürriyet'in de kalitesine bu yakışıyor zaten. Farkınızı koruyun.
HÜSEYİN MEHDİPUR Geçen hafta Sayısal Loto’da ilk rakam (İstanbul’un bir bölümünde) gazetenizde yanlış yazılmıştı. Ertesi gün yanlış yazıldığını belirtip özür dilediniz ama bu konuya biraz daha hassasiyet gösterin. Size bakıp kuponu atan ne olacak?