Google yayıncılara para ödeyecek mi? Her şey nasıl başladı? 6 SORU 6 YANIT
Güncelleme Tarihi:
Teknoloji devi Google, Almanya ve Fransa'nın da dahil olduğu toplam altı Avrupa Birliği ülkesinde dijital haber platformlarına ödeme yapmak üzere anlaşmalar imzaladığını açıkladı. Avustralya ve Kanada’nın çıkardığı yasalar ile hızlanan süreç nasıl işledi? Google’ın ödeme yapacağı ülkeler arasında Türkiye de girecek mi? İşte merak edilenler…
Dijital yayıncılar, uzun süredir Google ve Facebook gibi teknoloji devlerinin, çalışmalarını kullanmak için ödeme yapmasını sağlamaya çalışıyordu. Medya kuruluşları Google’ı içeriklerini ücretsiz olarak kullanmakla suçluyordu.
Uzun zamandır verilen mücadelenin sonunda Google, Almanya, Macaristan, Avusturya, Fransa, Hollanda ve İrlanda’da bulunan 300’den fazla basın-yayın organıyla anlaşma imzaladı. Bu anlaşma kapsamında Google, bu ülkelerdeki yerel ve ulusal medya kuruluşlarına haberleri karşılığında ödeme yapacağını açıkladı.
1) HER ŞEY NASIL BAŞLADI?
Google'a karşı ilk hamle Avustralya’dan geldi. Geçtiğimiz yıl Avustralya hükümeti, teknoloji platformlarını haberler için ödeme yapması konusunda zorlamaya başladı. Hükümet, Facebook ve Google gibi platformları ticari anlaşmaları müzakere etmeye ve haber yayıncılarına içerikleri için ödeme yapmaya zorlayacak bir yasa çıkardı.
GOOGLE VE FACEBOOK’TAN KARŞI ATAK
Ancak Facebook ve Google, Avustralya yasasına karşı sıkı bir şekilde lobi yaptı. Facebook, platformunda haber paylaşımını geçici olarak engelleyecek kadar ileri gitti. Google da bazı hizmetleri ve özellikleri Avustralya’dan kaldırmakla, hatta ülkeyi terk etmekle tehdit etti.
Avustralya Başbakanı Scott Morrison verdiği demeçte, "Tehditlere yanıt vermiyoruz. Avustralya’da yapılabilecek şeyler konusunda ülkemiz kendi kurallarını koyuyor” ifadelerine yer verdi. Kısa bir süre sonra taraflar arasındaki gerilim azaldı ve Morrison, Google CEO'su Sundar Pichai ile ‘yapıcı’ bir görüşme yaptı.
İki şirket, Avustralya teklifinin değiştirilmesinden sonra nihayetinde geri adım attı.
2) AVUSTRALYA'NIN ‘ÇIĞIR AÇAN MEVZUAT’I NEYDİ?
Uzmanlar tarafından ‘çığır açan mevzuat’ olarak tanımlanan bu hamle “Bir ulusun teknoloji devine karşı zaferi" yorumlarına neden oldu.
Avustralya’nın, Google'ın haber sitelerine ödeme yapmasını zorunlu hale getirecek bir yasa çıkarması, diğer hükümetlerin haberler için ödeme yapılması konusunda teknoloji şirketlerini ne kadar zorlayacağı ve ileri gideceği sorusunu gündeme getirdi.
BİR HAMLE DE KANADA’DAN GELDİ
Derken, geçtiğimiz ay Kanada’dan da Avustralya’nınkine benzer bir hamle geldi. Kanada, Nisan ayının başında Avustralya'nın geçen yıl çıkardığı çığır açan yasaya benzer bir hareketle, Facebook ve Google gibi platformları ticari anlaşmaları müzakere etmeye ve haber yayıncılarına içerikleri için ödeme yapmaya zorlayacak yasa teklifinin ayrıntılarını açıkladı.
Kanada Mirası Bakanı Pablo Rodriguez tarafından tanıtılan ‘House of Commons Bill C-18’ adlı yeni Çevrimiçi Haberler Yasası’nın amacı, küresel teknoloji şirketlerini, büyük platformlarda görünen haber içeriği için haber kuruluşlarıyla ödeme anlaşmaları yapmaya zorlamaktı.
Kanada yasa tasarısı da tıpkı Avustralya’nınki gibi teknoloji devlerinin haber yayıncılarıyla tazminat anlaşmalarına varmaları halinde yasanın bazı unsurlarından muaf tutulmalarına izin veriyor.
3) ÜÇ YIL ÖNCE AB İLE NELER YAŞANMIŞTI?
Öte yandan Google, üç yıl önce Avrupa Birliği'nin (AB) telif yasasına uyarak diğer çevrimiçi platformların müzisyen, yazar, gazeteciler, performans sanatçıları ve medya kuruluşlarına yönelik düzenlenen telif yasasına uyma kararı almıştı.
Avrupa Birliği, telif hakkı yasasını 2019’da kabul etmişti. Söz konusu yasa, içerik toplayıcılarının belli bir uzunluğu geçen haber kesitleri için içerik sahiplerine ödeme yapmasını zorunlu hâle getirmişti. Avrupa Telif Hakkı Direktifi, Google gibi üçüncü taraf çevrimiçi platformların doğrudan içerik sağlayıcılarla pazarlık yapmasına olanak tanıyor.
AB Telif Hakkı Direktifinin yürürlüğe girmesinden bu yana, teknoloji şirketleri ve basın yayıncıları arasında, içeriğin ödenmesi konusunda müzakereler devam ediyor. 2019 yasasının 15. Maddesi, yayıncılara materyallerinin yeniden kullanımı için platformlardan adil ücret alma hakkı veren ‘komşu haklar’ tanıyor.
4) HANGİ YAYIN KURULUŞLARI ÖDEME ALACAK?
Yaşanan tüm bu gelişmelerin ardından Google, geçtiğimiz günlerde önemli bir açıklamada bulundu ve Avrupa’da 300’den fazla medya kuruluşuna ödeme yapmayı kabul ettiğini söyledi.
Şirketten 11 Mayıs Çarşamba günü yapılan duyuruya göre, Google 300'den fazla AB haber yayınıyla lisans anlaşmaları yaptı ve anlaşmaları diğer satış noktalarına genişletmek için bir araç başlattı.
Google tarafından yapılan açıklamada, “Şimdiye kadar Almanya, Macaristan, Fransa, Avusturya, Hollanda ve İrlanda'da 300'den fazla ulusal, yerel ve uzman haber yayınını kapsayan ve daha birçok tartışmanın devam ettiği anlaşmalarımız var” ifadelerine yer verildi.
Bu anlaşmaların üçte ikisinin ise Die Zeit, Der Spiegel ve Frankfurter Allgemeine Zeitung gibi büyük yayın kuruluşlarının yanı sıra birçok küçük yerel ve uzman yayın da dahil olmak üzere Alman yayıncılarla yapıldığı belirtildi.
Yayıncılara ne kadar ödendiği detayı ise açıklamada yer almadı.
Duyuru, haber yayıncılarının Google, Facebook gibi teknoloji devlerinin çalışmalarını kullanmaları için ödeme yapmalarını sağlamak için verdiği uzun bir savaşın ardından geldi. Google, 300’den fazla medya kuruluşuna ücret ödeyeceğini açıklamadan önce, bu konu Avrupalı haber yayıncıları ve teknoloji devleri arasında çatışmalara neden oldu.
2021'de Fransa, ülkenin haber yayıncılarıyla olan anlaşmazlığı nedeniyle Google'a 500 milyon Euro para cezası vermişti. Bu yılın mart ayında Google, Fransız yayıncılara haber içeriklerini çevrimiçi görüntüleme hakkı için ödeme yapmak üzere yeni bir anlaşma imzaladı.
5) ÖDEMELER HANGİ KRİTERLERE GÖRE YAPILACAK?
Öte yandan Google, yaptığı açıklamada, yeni anlaşma kapsamında yayıncılara içerikleri için ‘Genişletilmiş Haber Önizlemesi (ENP) anlaşması’ sunulacağını söyledi. Açıklamada "Tüm teklifler, bir haber sitesinin ne sıklıkta görüntülendiği ve haber içeriğinin ön izlemelerini de görüntüleyen sayfalarda ne kadar reklam geliri elde edildiği de dahil olmak üzere yasalara ve mevcut telif hakkı rehberliğine saygı duyan tutarlı kriterlere dayanıyor" ifadelerine yer verildi.
11 Mayıs’ta yapılan duyuruda ayrıca, şirketin bu ENP tekliflerinin Almanya ile Macaristan'dakilerden başlayarak ve sonunda diğer AB ülkelerine genişleyerek ‘binlerce haber yayıncısına’ yapılmasına izin vereceğini söylediği yeni bir aracın lansmanı da yapıldı.
Paylaşılan detaylara göre; söz konusu araç, yayıncılara bir haber ön izleme sözleşmesi sunacak. Sözleşme kapsamında Google, bir lisans ücreti ödeyerek haberleri küçük resimleriyle birlikte arama sonuçlarında ön izleyebilecek.
Araç, Google'ın Arama Konsolu aracılığıyla kullanılabilecek, yayıncıların ENP statüsüne kaydolmalarına ve sözleşmelerini yönetmelerine olanak tanıyacak. Burada anlaşmanın tam olarak neyi kapsadığına bilgiler verilirken, programa katılım koşulları ve geri bildirim seçenekleri de yer alacak.
Google tarafından yapılan açıklamada, program kapsamında sunulan tüm tekliflerin Avrupa Telif Hakları Yönetmeliği’ne uygun olduğunun özellikle altı çizildi. Katılımcılar ‘Arama’ bölümünde neyin görüneceği konusunda tam kontrole sahip olacak. Tercihler de arzu edilen şekilde güncellenebilecek.
‘ÜCRET VERMEK İÇİN ÇABA SARF ETMESİ CESARET VERİCİ’
News Media Europe İcra Direktörü Wout van Wijk verdiği demeçte, “Google'ın, şirketin daha önceki açıklamalarının aksine, yerel yasalara uymak ve yayıncılara içeriklerinin kullanımı için ücret vermek için çaba sarf etmesi cesaret verici. Bununla birlikte, bunun pratikte nasıl çalıştığını görmemiz ve Avrupalı haber yayıncılarına faydalarının ne olduğunu anlamamız gerekiyor" dedi.
6) TÜRKİYE İÇİN DURUM NE?
Google’ın Almanya, Macaristan, Avusturya, Fransa, Hollanda ve İrlanda’da bulunan 300’den fazla basın-yayın organıyla anlaşma imzalaması sonrası Türkiye’nin de bu sürece dahil olup olmayacağı merak ediliyor.
Sosyal Medya ve Dijital Güvenlik Eğitim Araştırma Merkezi (SODİMER) Başkanı Prof. Dr. Levent Eraslan, konuyla ilgili yaptığı açıklamada Türkiye'nin de dijital telif yasası çıkarması gerektiğini ifade etti ve şunları söyledi:
“Türkiye'de en çok kullanılan arama motoru Google. Elbette yapılan haberlerin, çalışmaların, verilen emeğin mutlaka teliflendirilmesi gerekli. ‘Search’ kısmına ilgili konuyu yazıp tıkladığımızda gelen her şeyin bir bedeli var. Google, Avrupa Birliği Telif Hakkı Kuralları'nı kabul etti. Avrupa Birliği'nin telif hakları Google'ı buna mecbur etti. Burada bir regülasyon/düzenleme var.
AB'nin telif hakkı kuralları olmasaydı, Google, içeriklere para vermek için böyle bir sisteme gitmezdi. Bizim de bunu zorunlu hale getirmemiz gerekiyor. Avustralya, Kanada da bunları yaptı. Hükümetlerin, çevrimiçi platformların içeriklerine yönelik aracı olduğunu görüyoruz. Ama bizim yasalarımız da bunları tam karşılamıyorsa, Google ödeme yapmıyor.”
