Gökyüzündeki güvenlik yetmedi

Dünya Ticaret Merkezi ve Pentagon'a havadan dalış yapan sivil yolcu uçakları ile gerçekleştirilen 'asrın terörü' gökyüzündeki güvenliği, yani havayolu yolculuğunu geniş bir yelpazede tartışmaya açtı. Tüm dünyayı şok eden bu eylemlerin tekrarlanmaması için ne tür önlemler alınacağı büyük merakla bekleniyor.Havacılık otoriteleri, havayolu şirketleri ve uçak imalatçıları olayların hemen sonrasında toplanarak yapılacak değişiklikler konusunda çalışmalara başladı. Uçakların kokpit tasarımlarından havalimanı güvenliğine kadar geniş bir yelpazede uçak kaçırmaya karşı tüm önlemlerin yeniden yapılandırılması planlanıyor.Artık kaçırma olaylarında yolcu uçaklarının havada uçan bombalara dönüştürüldüğüne dikkat çeken uzmanlar, önlemlerin en kısa zamanda uygulanacağını belirtiyor. Ancak bu önlemler ciddi bir maliyeti de beraberinde getiriyor. İç hat uçuşları eskisi gibi büyük bir hızla akamayacak. Güvenlik işlemleri nedeniyle yolcular havalimanına erken gelmek zorunda kalacak. Kuşkusuz bunun havacılığı ne kadar etkileyeceği zamanla ortaya çıkacak. ALINACAK ÖNLEMLERÖnlemlerin başında uçakların iç tasarımlarında yapılacak değişiklikler geliyor. İlk etapta kokpit kapıları ve kaplamaları güçlendirilecek. Yeni nesil kompozit, yanmaz ve mermiye dayanıklı çok hafif kapılar, eski nesil kokpit kapılarının yerini alacak. Bu kapılar dışardan bir darbeyle kesinlikle açılamayacak. Kabinden herhangi bir saldırı olsa bile pilotlar emniyetle uçaklarını uçuracak ve yere indirecek. Ayrıca kokpitin hemen arkasına sadece pilotların kullanacağı ve dışardan girişi olmayan tuvalet ile küçük bir mutfak da eklenmesi düşünülüyor. Böylece pilotlar kokpitten dışarı çıkmadan uçuşlarını tamamlayacak.Bir başka değişiklik ise pilotların Hava Trafik Kontrol (Air Traffic Control- ATC) merkezine kaçırılma sinyalini bildirme metodunda yapılacak. Normalde bu işlem 'transponder' adı verilen cihazın belirli bir koda bağlanmasıyla gerçekleştiriliyor. Transponder, radar ekranına uçağın hız, yükseklik, uçuş numarası gibi bilgilerini aktarıyor. Kaçırılma durumunda pilotlar 'transponder'ı belirli bir koda getirerek ATC'ye haber veriyor. Uzmanlar, pilotların yere başka tekniklerle haber vermesi üzerinde çalışıyor. Ancak bu değişiklik sır gibi saklanıyor.BIÇAK YASAKKabinde ise yemek tepsisindeki metal bıçaklardan kesinlikle vazgeçiliyor. Hatta Amerikan Sivil Havacılık Otoritesi (FAA) daha da ileri giderek plastik bıçağı bile yasakladı. FAA kuralları bu olaylardan önce 10 santimetreye kadar kişisel çakı benzeri küçük bıçakların yolcuların yanında taşımasına izin veriyordu. Ayrıca first ve business class mutfaklarında da metal kesici malzeme kullanılmayacak. Böylece, uçaktaki kesici aletlerin teröristlerin eline geçme olasılığı ortadan kaldırılacak. Düşünülen bir başka uygulama ise kabinde güvenlik görevlilerinin bulunması. Bu görevliler normal yolcu görünümünde seyahat edecek. Yerlerini sadece kabin ekibi ve pilotlar bilecek. İsrail El-Al Havayolları tarafından uygulanan bu yöntemle güvenlik görevlileri çeşitli uçak kaçırma olaylarına müdahale ederek teröristleri etkisiz hale getirmişti. Havayolu şirketi pilot, kabin memuru, yer görevlisi alırken kişi hakkında çok ciddi bir adli araştırma yapacak. Aynı durum havalimanlarında çalışanlar için de geçerli olacak.HAVALİMANLARI GÖZALTINDAKuşkusuz güvenlik halkasının en önemli noktasını havalimanları oluşturuyor. Adeta Türkiye'deki şehirlerarası otobüs seferlerini andıran Amerika'daki iç hat uçuşları, ciddi bir güvenlik kontrolüne alınacak. Yolcular bagajlarını havalimanı girişlerinin yanı sıra uçağa binmeden önce arındırılmış salonlara girerken röntgen cihazından geçirecek. Yolcu-bagaj eşleştirilmesi kesinlikle yapılacak. Kullanılacak röntgen cihazları tamamen yeni nesil olacak. Bu cihazlar kimyasal patlayıcıları bile farkedebilecek teknik özellikleri taşıyacak.Yapılan araştırmalarda, teröristlerin eylem silahlarının yüzde 95'ini kabine alınan çantalarda taşındığını ortaya koyuyor. Bu çantalar röntgen cihazından geçerken çok dikkatli olunması gerekiyor. FAA'den sızan bilgilere göre görevlilerden habersiz yapılan denetimlerde el bagajlarına konulan silahların yüzde 20'si fark edilmemiş. Ekranlara bakan güvenlik görevlilerin çok sık değişmesi ile bu sorunun en aza indirilmesi planlanıyor.Yolculara iç ve dış hat uçuşlarında havalimanı dışında otellerde ve metro istasyonlarında hizmet veren check-in kontuarları da önlemler kapsamında kapatılacak. İşlemler sadece terminal binalarında yapılacak. Check-in sırasında özel güvenlik görevlileri yolculara 'profiling' adı verilen güvenlik amaçlı sorular soracak. Şüpheli yolcular hemen polise sevkedilecek. Amerika yönünde yapılan bu işlem böylece iç hatlarda da başlayacak.BİLET KONTROLÜTerminal binasında değişik noktalarda yolcuların bilet ve boarding kartları kontrol edilecek. Maliyetleri azaltmak ve pratik kullanım sağlamak amacıyla özellikle Southwest Havayolları tarafından kullanılan geri dönüştürülmüş kağıttan hazırlanan biletler taklit edilme riski nedeniyle artık kullanılmayacak.Terminal binalarıyla birlikte otoparklar da büyük önem taşıyor. Uzun süreli araç kesinlikle bırakılmayacak. Park yeri terminal binasının en az 100 metre ilerisinde başlayacak.KAÇIRILMA OLAYLARINDA DÜŞEN UÇAKLARAeroflot Tu 104A, 18.05.1973Rus yolcu tarafından Çin'e kaçırılmak istenen uçak Baykal Gölü civarında 10 bin metrede infilak etti. Tupolev 104A tipi uçakta, 81 kişi hayatını kaybetti.Vietnam Havayolları Boeing 727, 15.09.1974Da Nang'tan Saygon'u giden uçak 8 bin metre yükseklikte kaçırılma sinyali verdi. Phan Rang'a inmek isteyen pilotlar yaklaşma sırasında uçağın kontrolünü kaybettiler. Boeing 727, 75 kişiye mezar oldu.Malezya Havayolları Boeing 737, 04.12.1977Kuala Lumpur'a giden uçak korsanlar tarafından kaçırıldı. Uçağı kullanan teröristler 7 bin metreye tırmanırken 737'nin kontrolünü kaybettiler. Olayda mürettebatla birlikte 100 kişi öldü.Irak Havayolları Boeing 737, 25.12.1986Amman uçağı kaçırılma sinyali verdikten sonra 5 bin 300 metrede infilak ederek ikiye bölündü. Uçakta 63 kişi bulunuyordu.Etiyopya Havayolları Boeing 767, 23.11.1996Addis Ababa'dan Nairobi'ye giden Etiyopya Havayolları uçağı 3 korsan tarafından kaçırıldı. Avusturalya'ya götürülmek istenen uçak Comoro Adası yakınlarında yakıtı bittiği için suya mecburi iniş yaptı. Toplam 175 yolcu ve mürettebattan 163' kişi hayatını kaybetti.Uçuş korkusu büyüyorGökyüzünde yaşanan terör olaylarından sonra başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere İngiltere, Almanya, Fransa, İspanya gibi bir çok ülkede yolcular uçuşlarını iptal etmeye başladılar.Uçuş korkusunun bu güne kadar temel nedenleri arasında terör en az etkileyici faktör olarak biliniyordu. Korkunun temelinde çeşitli psikolojik rahatsızlıklar ön planda yer alıyordu;1. Kapalı ve dar bir mekanda yaşama korkusu. 2. Kontrolün kendisi dışında bir kişi tarafından yapılması.3. Yükseklik korkusu.4. Ailesinden ayrı uçağa binenlerin geride kalanlarla ilgili kuşkularının büyümesi. Bu gibi nedenler uçuş korkusunun asıl sebepleri olarak tartışılıyordu. Geçtiğimiz yıl yapılan milyonlarca uçuş arasından çeşitli kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen anketlerde terör nedeni ile uçuştan vazgeçiş hiçbir sıralamada kayda değer yer almıyordu.TERÖR ÖNE GEÇTİSon bir haftadır havayolu yolculuğundan vazgeçenler arasında yapılan anketlerde dehşet verici sonuçlar çıktı. Uçuştan vazgeçen, rezervasyonlarını iptal eden yolculardan bazılarına ulaşılıp 'Neden uçağa binmekten vazgeçtiniz?' sorusu yöneltildi. Yüzde 90'ının cevabı terörle ilgili çıktı. Bu yolcular bindikleri uçakların kaçırılmasından daha öte bu uçakla yapılacak bir eylemden korktuklarını söylediler.Amerika Birleşik Devletleri'nde asrın hava terörü nedeniyle iptal edilen ilk etaptaki 44 bin uçuşun ancak yüzde 20'si gerçekleştirilebildi. Bunun nedeni hava tarafiğinde doğabilecek şok bir sıkışma ile ilgili değildi. Bunun tek bir nedeni vardı. Yolcuların bir bomba içinde seyahat edemeyeceklerini söyleyerek uçuşlarını iptal etmeleriydi.UZMANLAR NE DİYORSivil havacılık uzmanları ilk gün korkusunun bu güne kadar çeşitli nedenlerle yaşandığını ama olayların en az bir haftalık soğuma döneminden sonra her şeyin normale dönmeye başladığını söylediler. Uçuş korkusu ile ilgili araştırma yapan doktorlar ise korkunun nedeninin bazı insanlarda kalıcı olduğunu, bazı insanlarda ise kısa zamanda erezyona uğradığını belirttiler. Bugün sayıları on binleri bulan uçuş iptallerinin gelecek bir hafta sonrasında olayların yayın organlarındaki kamçılayıcı hızının düşmesi ile birlikte azalacağı iddialı tartışmalar arasında yer alıyor.Amerikan, Asya/Pasifik ekonomilerinden görülen yavaşlamadan ciddi olarak etkilenen, yakıt fiyatlarındaki tırmanıştan zor durumda kalan havayolu şirketlerinin bu terör olayından çok daha fazla etkileneceği, bazılarının küçülme yoluna gideceği, ekonomik açıdan zor günler yaşayan bazı şirketlerin ise kapanacağı yorumları ön sıraya çıkıyor.