Gıda tüketiminde alışkanlıklar değişti

Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı Tarımsal Ekonomi ve Araştırma Enstitüsünün (TEAE) değerlendirmesi, 1994-2005 döneminde, temel gıda ürünlerinde kişi başına yıllık tüketim miktarlarında önemli değişiklikler olmasına karşın, ekmek tüketiminin beslenmedeki ağırlığını koruduğunu ortaya çıkardı.

TEAE, Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) Hanehalkı tüketim harcaması anket sonuçlarını kullanarak, temel gıda ürünlerinde kişi başına düşen yıllık tüketim miktarları ve gıda harcaması içindeki paylarını hesapladı.

“Ekonomik Göstergelerle Türkiye'de Tarım” başlıklı değerlendirmeye göre, 1994'te 63,6 kilogram olan kişi başına yıllık ekmek tüketimi 2002'de 59,5 kilograma gerilemesine karşın, 2005'te 65,2 kilogram olarak gerçekleşti. Ekmek için yapılan harcamaların toplam gıda harcamaları içindeki payı ise yüzde 10'dan, 2005'te yüzde 9,6'ya düştü.
Bu dönemde, kişi başına yıllık makarna, kümes hayvanları eti ve yumurta tüketiminde önemli artışlar oldu. Makarna tüketimi 3,9 kg'dan 6 kg'a, kümes hayvanı eti 2,7 kg'dan 8,5 kg'a, yumurta tüketimi 109,1 adetten 130,8 adete, yoğurt tüketimi ise 15,9 kg'dan 19,9 kg'a çıktı.

Ürün fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak, tüketim miktarındaki artışa karşın makarna ve yumurta harcamalarının toplam gıda harcamaları içindeki payı düşerken, kümes hayvanları etine yapılan harcamaların payı arttı.

Kışı başına yıllık pirinç tüketimi 7,5 kg'dan 9,1 kg'a, süt tüketimi 28,8 litreden 30,1 litreye, beyaz peynir tüketimi 7,8 kg'dan 8,7 kg'a yükseldi.

Margarin, kuru fasulye, toz şeker tüketimindeki azalma ise dikkat çekti. 1994-2005 döneminde, kişi başına yıllık margarin tüketimi 4,7 kg'dan 2,9 kg'a, kuru fasulye tüketimi 2,5 kg'dan 2 kg'a, toz şeker tüketimi de 18 kg'dan 15,2 kg'a düştü. Çay tüketimi ise 100 gram azalarak, 2,9 kg'dan 2,8 kg'a geriledi.

Değerlendirme, kişi başına elma ve portakal tüketimi artarken, karpuz tüketiminin azaldığını gösterdi. Ispanak tüketimi artarken, patlıcan tüketimi de azaldı. Kişi başına yıllık elma tüketimi 10,7 kg'dan 13,7 kg'a, portakal tüketimi 8,7 kg'dan 11,3 kg'a çıkarken, karpuz tüketimi 18,5 kg'dan 12,6 kg'a geriledi.

TÜKETİM KALIPLARINDA DEĞİŞİKLİKLER...

Değerlendirmede, tüketicilerin daha kaliteli ve sağlıklı ürün talepleri, genç nüfusun toplam nüfus içindeki oranının fazlılığı, kişi başına düşen gelirde artışlar, teknolojik gelişmeler, ürünlerin çeşitlenmesi ve farklılaşmasının tüketim kalıplarında değişikliklere neden olduğu belirtildi.

Tüketim harcamaları içinde gıda harcamalarının payının mutlak olarak artmasına karşın, oransal olarak gerilediği kaydedildi.

1990'lı yıllara kadar toplam harcamalar içinde ilk sırayı alan gıda harcamalarının, yerini kira-konut harcamalarına bıraktığı, 2005 yılı itibariyle, gıda harcamalarının toplam hanehalkı harcamaları içindeki payının yüzde 24,9 düzeyinde gerçekleştiği hatırlatıldı.

Diğer taraftan, düşük gelir gruplarında, gıda harcamalarının payı yüzde 37,8'i bulurken, yüksek gelir gruplarında yüzde 18,2'ye kadar düşüyor.

TEAE değerlendirmesine göre, incelenen 19 temel gıda maddesinin toplam gıda harcaması içindeki payı 1994'te yüzde 62,1 iken, 2005'te bu oran yüzde 56,7'ye geriledi.

Diğer taraftan, kişi başına et süt, yumurta tüketiminin, gelişmiş ülke ortalamalarının altında olduğu gerçeği, değerlendirmede yer almadı.

TEAE'nin, TÜİK hanehalkı tüketim harcaması anketi sonuçlarına dayanarak yaptığı, 19 temel gıda maddesinde, kişi başına yıllık tüketim miktarlarındaki gelişmeler ve bu gıdalara yapılan harcamaların gıda harcaması içindeki payındaki değişiklikler, 1994 ve 2005 itibariyle şöyle: