Gıda için tek otorite Tarım Bakanlığı olacak

AB'den gelen eleştiriler doğrultusunda her üç taslak birleştirilirken, gıda konusunda bütün yetkilerin Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nda toplanması sağlandı.

Ancak sadece doğal sular ile özel tıbbi amaçlı gıdalar konusunda yetki, Sağlık Bakanlığı'nda olacak.
Kanun taslağı, gıda ve yemde üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarını ve bu konularla ilgili kontrolleri, salgın ve bulaşıcı hayvan hastalıkları ile mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanı ile ev ve süs hayvanlarının refahını, veteriner sağlık ürünlerini, veteriner kontrollerini ve bunlara ilişkin yaptırımları kapsıyor.

Taslak ile insan tüketimine yönelik gıda ile “sağlıklı hayvan yetiştirilmesi” amacı ile yemde, üretim ve ticaret konusunda aynı kriterler getiriliyor. İnsan ve hayvan sağlığı için zararlı görülen ve tüketime uygun olmayan gıda ve yem, piyasaya arz edilemeyecek.

Bir seri, parti veya sevkıyattaki gıda ve yemin bir bölümünün güvenli olmadığının belirlenmesi halinde, geri kalanının güvenli olduğuna dair kanıt bulunmaması durumunda, bütün seri, parti veya sevkıyatın güvenli olmadığı kabul edilecek.
Bir gıda ve yemin güvenli olmadığına dair şüphe oluşması halinde, söz konusu gıda ve yem, mevzuat bakımından uygun olsa bile, bakanlık tedbir amacıyla gıda ve yemin piyasaya arzını kısıtlayabilecek veya piyasaya arzedilen gıda ve yemi geri toplatabilecek. Gıda ve yemlere katılması yasak olan maddeler ile gıda ve yemlerde bulunmasına sınır getirilmiş maddelerin üst sınırları yine bakanlık tarafından belirlenecek.

Bakanlık, gıda ve yem işletmecilerinin üretim, işleme ve dağıtımının tüm aşamalarında, gıda ve yem mevzuatının ilgili hükümlerinin gerekliliklerini yerine getirip getirmediğini izleyecek. Gıda ve yem güvenliğine ilişkin diğer izleme faaliyetlerini de kapsayan resmi kontrolleri yapacak, gıda ve yem işletmeleri ile ilgili kayıtları tutacak.

İŞLETMECİNİN SORUMLULUĞU

Gıda ve yem işletmecisi, ithal ettiği, ürettiği, işlediği, imal ettiği veya dağıtımını yaptığı bir ürününün, gıda ve yem güvenliği şartlarına uymadığından şüphelenmesi veya buna ilişkin bir tespitinin olması durumunda, söz konusu ürünü kendi kontrolünden çıktığı aşamadan başlamak üzere geri toplanması için gerekli işlemleri derhal başlatacak ve bu konuda hemen bakanlığı bildirecek.

İşletmeci, ürünün geri toplanması gerektiğinde, geri toplanma nedeni hakkında tüketiciyi doğru ve etkin olarak bilgilendirecek, gerekli hallerde, tüketiciye ürünün iadesi için çağrıda bulunacak ve son tüketiciye gelebilecek riskleri önlemek amacıyla yapılacak uygulamaları bakanlığa bildirecek.

Taslağa göre, onaya tabi gıda ve yem işyerleri, işin türüne göre, konu ile ilgili en az lisans eğitimi almış sorumlu personel çalıştıracak.

Tescili zorunlu yemler, bakanlıkça onaylandıktan sonra kayıt altına alınacak. Yem katkı maddelerinin üretim ve ithalatı için bakanlıktan izin alınacak. Bakanlıktan izin alınmayan yem katkı maddeleri piyasaya arz edilemeyecek ve kullanılamayacak.

GIDA VE YEMDE İZLENEBİLİRLİK SAĞLANACAK

Pazara arz edilecek gıda ve yem, uygun şekilde etiketlenecek veya özel hükümlerin gerektirdiği bilgi ve belgelerle uygun şekilde tanımlanacak.

Gıda ve yem işletmecileri, üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında, gıda ve yemin, gıda amaçlı yetiştirilen hayvanın, gıda ve yeme ilave edilecek her türlü maddenin izlenebilirliğini sağlamak zorunda olacak.

Gıda ve yemin şekli, görünümü veya ambalajı, kullanılan ambalaj malzemesi, sergilenme şekli, etiketlenmesi, reklamı ve sunumu, tüketicileri yanlış yönlendirecek şekilde olmayacak.

HIZLI UYARI SİSTEMİ, KRİZ BİRİMİ, GENEL PLAN

Bakanlık, gıda ve yem güvenliği konusunda hızlı uyarı ve bilgi bildirimleri için temas noktası olacak ve bu hususla ilgili ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapacak. Herhangi bir gıda ve yem ile ilgili, doğrudan veya dolaylı risk bulunduğuna ilişkin bir bildirim alındığında, gerekli tedbirleri alacak. Gıda ve yem işletmecileri, bakanlık tarafından alınan her türlü tedbire uyacak.

Mevcut mevzuat hükümleriyle önlenemeyen, giderilemeyen veya kabul edilebilir ölçüde azaltılamayan ya da sadece acil durum önlemlerinin uygulanmasıyla yeterince yönetilemeyen, insan ve hayvan sağlığına doğrudan veya dolaylı risk teşkil eden kriz durumlarında uygulanmak üzere ilgili taraflarla işbirliği halinde genel bir plan hazırlanacak ve kriz birimi oluşturulacak. İlgili taraflar, kriz durumunda bakanlıkça alınan her türlü tedbire uyacak.

RİSK DEĞERLENDİRME BİRİMİ

Taslağa göre, risk analizi, insan ve hayvan sağlığının en etkin şekilde korunması esasına göre yapılacak. Risk değerlendirmesini yapmak üzere, bakanlıkça bağımsız, tarafsız ve şeffaflık esaslarına ve bilimsel kanıtlara göre çalışan “risk değerlendirme birimi” oluşturulacak. Risk yönetimi ve risk iletişimi, bakanlık tarafından yapılacak.

Bir gıda ve yemin insan ve hayvan sağlığı açısından risk oluşturabileceğinden şüphe duyulmasına ilişkin geçerli nedenlerin olması durumunda, riskin mahiyeti hakkında kamuoyu bilgilendirilecek.

SUDA KATKI MADDESİNE GÖRE YETKİLİ BAKANLIK DEĞİŞİYOR

Taslakta, gıda ve yem ile ilgili tüm yetkiler Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nda toplanırken, doğal sular ve tıbbi amaçlı gıdalar konusunda istisna getirildi.

Doğal kaynak suyu, doğal maden suyu, içme suyu, tıbbi sular ile işlenmiş içme suyu, işlenmiş kaynak suyu ve işlenmiş maden suyu üretimine, uygun şekilde ambalajlanması ve satışına ilişkin esasları Sağlık Bakanlığı belirleyecek.
Kendi doğasında bulunmayan herhangi bir katkı maddesi ilave edilen doğal kaynak, doğal maden, içme ile işlenmiş içme, işlenmiş kaynak, işlenmiş maden suları ve yapay sodaların üretimi, uygun şekilde ambalajlanması ve satış esasları konusunda ise Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkili olacak.

Takviye edici gıdalar ve bebek mamalarının üretim, ithalat, ihracat ve denetimine ilişkin usul ve esaslar Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, enteral beslenme ürünleri dahil özel tıbbi amaçlı diyet gıdalar, tıbbi amaçlı bebek mamalarının üretim, ithalat, ihracat ve denetimine ilişkin usul ve esaslar ise Sağlık Bakanlığı'nca belirlenecek.

HİJYEN KURALLARI, İYİ UYGULAMA KILAVUZLARI BELİRLENECEK

Bakanlık, birincil üretim ile ilgili genel hijyen kurallarını, gıda ve yemin üretim, işleme ve dağıtım aşamaları ile ilgili genel ve özel hijyen kurallarını, tehlike analizi ve kritik kontrol noktaları ilkelerine dayalı düzenlemeleri, sağlık işareti, tanımlamaya ilişkin işaretlemeler ve izlenebilirlikle ilgili özel düzenlemeleri kapsayan “hijyen kurallarını” belirleyecek.
Birincil üretim yapanlar ile gıda ve yem işletmecileri, kendi kontrolleri altındaki faaliyet alanı ile ilgili, bakanlıkça belirlenen genel ve özel hijyen kurallarına uyacak.

Gıda ve yem sektörü için iyi uygulama kılavuzları, bakanlık gözetiminde ilgili sektör ve kuruluşların işbirliği ile hazırlanacak ve bakanlık onayından sonra yayımlanacak.

İŞLETME VE İŞYERLERİNİN KAYIT VE ONAYI

Kanun gereği onay alması veya kayıt yaptırması gereken işletme ve işyerleri, bakanlıkça belirlenecek ve bu işletme ve işyerleri kayıt veya onay işlemlerini bakanlığa yaptıracak.

Bakanlık, bir işletmenin faaliyetleri ile ilgili mevzuatta belirlenen şartları sürdüremediğini belirlediği durumlarda, bir ya da daha fazla faaliyet ya da tüm faaliyetleri ile ilgili onayını veya kaydını geçici olarak askıya alabilecek.

KONTROLLER VE SONUÇLARI HAKKINDA KAMUOYUNA BİLGİ

Resmi kontroller, bakanlık tarafından kanunun amaçları doğrultusunda, birincil üretim aşaması dahil, üretim, işleme ve dağıtım aşamalarında düzenli ve uygun sıklıkta, tarafsız, şeffaf ve mesleki gizlilik ilkelerine uygun olarak risk esasına göre, önceden haber vermeksizin gerçekleştirilecek. Kontroller bakanlıkça denetim yetkisi verilen personel tarafından yapılacak ve bakanlık, “çok yıllık ulusal kontrol planı” ve “yıllık rapor” hazırlayacak.

Resmi kontrol faaliyetleri şeffaflık ilkeleri doğrultusunda yürütülecek ve uygun görülen hallerde bilgiler, kamuoyunun bilgisine sunulacak.

SİLAHLI KUVVETLER, KENDİ GIDA DENETİMİNİ KENDİ YAPACAK

Taslakta, Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesindeki gıda denetim ve kontrol faaliyetinin, bu kanun çerçevesinde, yine Türk Silahlı Kuvvetlerinin ilgili birimleri tarafından yapılması öngörüldü. Ancak, bu konuda gerektiğinde karşılıklı işbirliği yapılabilecek.

UYGUN OLMAYAN GIDALAR İLE İLGİLİ İŞLEMLER

Resmi kontrol sonucu, gıda ve yem güvenliği şartlarını taşımadığı ve insan sağlığı açısından tehlike oluşturduğu tespit edilen ürünler, piyasaya sunulmuş ise, gıda veya yem işletmecisi tarafından satışı derhal durdurulacak ve piyasadan toplanacak. Piyasaya sunuluş amacı dışında değerlendirilmesi de mümkün olmayan ürünler, bakanlığın gözetiminde sorumlu işletmecisi tarafından imha edilecek.

İthal edilecek gıda ve yem, mevzuat hükümlerine uygun olacak. Mevzuata uygun olmayan ürünlerin yurda girişine izin verilmeyecek. Gıda ve yem işletmecisi, ithal edeceği ürünün gelişi ve mahiyeti hakkında bakanlığa ön bildirimde bulunacak.

İthalat sırasında kontrol zorunluluğu olmayan, ancak piyasa denetiminde uygunsuzluğu belirlenen ithal ürünler, gerek görüldüğünde bakanlık tarafından toplatılacak.

İhraç edilen ancak çeşitli nedenlerle geri dönen ürünler, geri dönme sebebi de dikkate alınarak bakanlıkça ayniyat tespiti yapıldıktan sonra resmi kontrole tabi tutulacak. Kontrol sonucu mevzuatına uygun olan ürünlerin girişine izin verilecek.

TESCİLSİZ YEMİ KULLANANA DA CEZA

Taslakta, kanuna aykırı hareket edilmesi halinde, 500 TL'den başlayan idari para cezaları verilmesi öngörülüyor. Yaptırımlar arasında, ürünlere el konulması, faaliyetten men de bulunuyor. Resmi görevlilere gerekli kolaylığı göstermeyip engelleyenlere, 3-6 aya kadar hapis cezası verilmesi de öngörülüyor.

Tescili zorunlu yemleri bakanlığa tescil ettirmeden piyasaya arz edenlere 5 bin TL idari para cezası verilmesi ve ürünlere el konulması öngörülürken, bu yemleri kullananlara da bin TL idari para cezası verilmesi hükmü bulunuyor.
İzlenebilirliği sağlayamayan gıda ve yem işletmecilerine 2 bin TL, tüketiciyi yanıltan etiket, ambalaj ve reklam uygulamalarına 10 bin TL, perakende işyerlerine ise bin TL idari para cezası verilmesi öngörülüyor. Taklit ve tağşiş yapanlara 10 bin TL ceza verilirken, bu ürünlere el konulacak ve mülkiyeti kamuya geçirilecek.

Hızlı uyarı bildirimine istinaden bakanlık tarafından uygulamaya konulan tedbirlere uymayan işyerlerine de 5 bin TL idari para cezası verilecek.

Bakanlık tarafından belirlenen hijyen kurallarına aykırı hareket eden birincil üretim yapanlara bin TL, perakende işyerlerine 2 bin TL, diğer işyerlerine 5 bin TL idari para cezası verilmesi öngörülüyor.

Bakanlıktan onay alması gereken işletmelerden, onay almadan üretim yapanların faaliyetleri durdurularak mallarına el konulacak ve mülkiyeti kamuya geçirilecek. Ayrıca 10 bin TL idari para cezası verilecek. Kayıt yaptırmadan üretim yapan işyerlerinin faaliyetleri durdurulacak, ürünlerine el konulacak, mülkiyeti kamuya geçirilecek ve üretim yerlerine 2 bin TL, perakende işyerlerine ise bin TL idari para cezası uygulanacak.

ÜRETİCİDEN TÜKETİCİYE ARZ EDİLEN ÜRÜNLEN

Birincil ürünlerin, çiftlikte kesilmiş kümes hayvanlarının ve tavşangillerin taze etlerinin, av hayvanları veya av hayvanlarının etlerinin, üretici veya avcı tarafından doğrudan nihai tüketiciye sunulması konusunda da bakanlık istisnai düzenleme yapacak.

Taslakta, yetki karmaşasının önlenmesi açısından, İl Özel İdaresi Kanunu,Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve Belediye Kanunu'nda bu kanun hükümlerine aykırı hüküm bulunması durumunda, bu kanunun hükümlerinin uygulanması da öngörülüyor.

Belediyelerin ruhsatlandırma ile ilgili yetkileri de sınırlandırılıyor. İzin veya ruhsatlar, “gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemeler ile ilgili her türlü işyerlerinin teknik ve hijyenik koşulları ile gıda güvenliği ve kalitesi” hususlarını kapsamayacak.