‘Gezegen’ kelimesi yeniden tanımlanıyor
Güncelleme Tarihi:
Kaşifleri tarafından Xena olarak çağrılan “gezegenin” astronomi dünyasında yarattığı gezegen kelimesinin anlamına dair tartışma, yeni bir öneriyle farklı bir boyut kazandı. Bir grup astronom tarafından yeniden tanımlanan gezegen kelimesi, Güneş Sistemi’ndeki gezegen sayısını 9’dan 12’ye, hatta daha yüksek bir sayıya çıkarabilir. Önerinin önümüzdeki günlerde Prag’da düzenlenecek bir forumda oylanması bekleniyor.
Geçene sene kaşifleri tarafından yeni bir gezegen olarak tüm dünyaya duyurulan “Xena” isimli gök cismi, bilim dünyasında yoğun bir tartışmaya neden olmuştu. Xena ve benzer birkaç gök cismi, Neptün’ün ötesinde yer alan ve Güneş Sisteminin eteklerindeki sayısız irili ufaklı gök cismine ev sahipliği yapan Kuper Kemeri’nde dönüyor. Xena, gezegen tanımlamasına dair yeni bir öneri ile benzer diğer gök cisimleriyle beraber bir gezegen olarak anılabilir.
Kuper Kemeri’ndeki biraz daha küçük Plüton’la benzer özellikler taşıyan Xena, 1930’dan bu yana gezegen olarak anılan Plüton’u da ‘gezegen tartışması’ içine sokmuştu. Tartışmaların giderek artması, Uluslararası Astronomi Birliği’nin (IAU) önümüzdeki hafta Prag’da düzenlenecek bir toplantı ile konuyu tartışması ve gezegen kelimesini yeniden tanımlayarak ‘daha resmi’ bir bakış açısı getirme kararı almasına neden olmuştu.
YENİ ÖNERİ, YENİ GEZEGENLER
Bu toplantı öncesinde bir grup astronom, toplantıda oylanması beklenen bir öneri ile dikkatleri çekti. Bu öneri, Plüton’un gezegen sıfatını koruyarak, Xena (resmi adıyla 2003 UB313) ve diğer benzer gök cisimlerini gezegen tanımlaması içine sokuyor. Eğer öneri toplantıda yapılacak oylama ile kabul edilirse, yeni gezegenlerle beraber Güneş Sistemi’ndeki toplam gezegen sayısı 9’dan 12’ye çıkacak. Bu sayının 12’den fazla olması da ihtimaller arasında.
Astronomlar tarafında yapılan açıklamada bir gök cisminin gezegen sayılabilmesi için bir yıldız etrafında dolaşması ve kendisinin bir yıldız olmaması gerekiyor. Ayrıca bu gök cisminin, ‘küre’ olarak değerlendirilebilecek bir düzeye gelmesini sağlayan kendi yer çekimi kuvveti için yeterli bir kütleye de sahip olması gerekiyor. Öneriye göre, kütlesi yüzde 0.6’dan ve çapı da 800 kilometreden fazla olan cisimler ikinci kritere uyuyor.
Önü açık olan yeni tanımlama sayesinde, uzun bir süre asteroit olarak kabul edilen Ceres gibi cisimler gezegen tanımlaması içine giriyor. 1801’de keşfedilen Ceres, 950 kilometrelik çapıyla Asteroit Kemeri’ndeki en büyük cisim olarak biliniyor. Ceres, keşfinden 150 yıl sonra ‘cüce gezegen’ olarak yeniden tanımlanmıştı.
Toplantı sonunda alınacak herhangi bir kararın bilim dünyasını ve dolayısıyla eğitim müfredatını büyük oranda etkilemesi bekleniyor.