General Dostum'un dostları, düşmanları

İKİ uçağın New York'un siluetini bozduğu günün gecesinde yabancı TV'ler aniden Afganistan'ın başkenti Kabil'e bağlandı.Dağların çevrelediği kente gecenin karanlığını delerek düşen roketler, izli mermiler canlı yayında ekranlara yansıdı.Harekát önce ABD'nin intikam saldırısı sanıldı...Ama Pentagon ve Dışişleri Bakanlığı operasyonu üstlenmeyince gece baskınının Afganistan'daki Taliban yönetimine muhalif silahlı grupların işi olduğu anlaşıldı.* * *Türkiye ve Afganistan harita üzerinde çok uzak. Ama tarihin bu iki ülkeye yüklediği stratejik görev aynı: Rusların güneye, sıcak denizlere ilerlemesini önlemek... Belki de bu yüzden Afganistan-İran-Türkiye fay hattında taşlar hep eşanlı yerinden oynuyor. (Yakın tarihteki son rastlantı, Afganistan'ın SSCB tarafından işgali, İran İslam Devrimi ve 12 Eylül 1980 müdahalesinin toplam birbuçuk yıla sığması...)ABD'nin açık ithamıyla Usame bin Ladin bir numaralı zanlı olarak ilan edildi. Suudi teröriste yardım-yataklık eden Taliban yönetimi uluslararası tepkiden nasibini aldı.Böylece son gelişmeler ülkedeki Taliban muhalifi silahlı grupları ABD ve NATO'nun doğal müttefiki konumuna getirdi.Oysa çok değil daha dört yıl önce aynı muhalifler Pakistan ve ABD'nin desteklediği Taliban tarafından köşeye sıkıştırıldı, hatta askeri açıdan yok olmanın eşiğinden döndü.* * *26 Mayıs 1997 günü sabah saat 06.40'ta Özbekistan'dan gelen bir uçak Ankara Esenboğa Havalimanı'na indi.Uçaktan Afganistan'nın kuzeyinde Taliban'a karşı mücadele veren Özbek General Raşit Dostum ile ailesi çıktı. Ankara protokolü bu ani ziyarete hazırlıklı değildi, o yüzden konuğu havaalanı polisleri ağırladı.Refahyol iktidarı günleriydi... Dostum'u alanda karşılama görevi DYP'li Ayvaz Gökdemir ile Refahlı Abdullah Gül'e düştü.Dostum Türkiye'ye ‘‘sağlık nedenleriyle geldiğinde’’ ısrarlıydı.Ne var ki Dostum'un kontrolündeki Mezar-ı Şerif kentindeki konsolosluğu kapatıp bölgedeki Türk vatandaşlarını Taliban işgali öncesinde tahliyeye uğraşan Ankara kritik durumun farkındaydı: General Raşit Dostum bir yıl önce anlaşmazlığa düşerek öldürttüğü ileri sürülen diğer bir Özbek komutanın kardeşinin Taliban saflarına geçmesi ile ihanete uğramıştı. Ankara'dan destek arayışındaydı...* * *Dostum'un ani ziyareti Özbek generalin Türkiye'ye ilk ayak basışı değildi. Afganistan'ın kuzeyinde Tacikistan sınırına yakın Kunduz kentinden Türkmenistan sınırındaki Herat'a kadar uzanan şeridi kontrol altında tutan Dostum ilk kez 1993 yılında Ankara'ya geldiğinde dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal ile Genelkurmay Başkanı Orgeneral Doğan Güreş'le görüşme fırsatını buldu.Ankara'nın Afganistan'da savaşan gruplar arasında izlediği tarafsızlık politikasına rağmen General Dostum'a gösterdiği ilgi iki nedene bağlıydı: 1) General Raşit Dostum'un komutanlarının neredeyse tamamı Özbek ve Türkmen asıllıydı.2) Dostum'un laik çizgisi ülkenin orta-güney kesiminde giderek güçlenen köktendinci Taliban hareketinin Türkmenistan ve Özbekistan'a sıçramasına engeldi.Türkiye Dostum'a desteğini generalin başkenti sayılan Mezar-ı Şerif'e konsolosluk açacak kadar dışa vurabildi.Ama General Dostum'un Türkiye'nin devlet politikasına güvenerek Ankara'dan yardım beklentisi, işbaşındaki hükümetin tercihi nedeniyle boş çıktı... Hükümetin Refah kanadı -tıpkı ABD, Pakistan ve Suudiler gibi-Taliban'dan yana tavır aldı, Dostum'u hem ülkesinde dövüşürken hem de Ankara'da yardım beklerken yalnız bıraktı...Hükümetin tavrından hayal kırıklığına uğradığını gizlemeyen Dostum dört ay sonra ülkesine döndü, Taliban'ın işgal ettiği toprakları geri aldı.Hatta kendisine ihanet eden komutanla (Abdülmelik Pelvan) barıştı, geçen yıl Türkiye'ye birlikte gelip Ankara'da temaslar yürüttü.* * *Gördüğünüz gibi Afgan denkleminde dengeler günlük. Dostlar-düşmanlar sık değişiyor. Şimdiki halde bölge güçlerinden Rusya-Türkiye-İran ve Özbekistan'ın desteğini alan Taliban muhalifleri daha düne kadar karşı safta yer alan ABD'nin de sempatisini kazanıyor. Buna karşılık Türkiye'nin kadim dostu Pakistan yalnız kalıyor.Gerçekten generalOLASI bir NATO harekátı öncesinde Afganistan'daki Taliban muhalefetinin askeri varlığı ve istihbarat desteği, müttefikler açısından hayati önem taşıyacak. Tacik komutan Ahmed Şah Mesud ile birlikle muhalefet cephesinin yükünü paylaşan General Raşit (veya Abdürraşit) Dostum 1955 yılında Şıbırgan'da doğdu. Doğalgaz tesislerinde işçiyken Sovyet işgalinden sonra mücahitlere karşı savaşan hükümet milislerine katıldı. Sovyetler Birliği'nde komando eğitimi aldı, döndüğünde Özbek ve Türkmen askerlerden oluşan birliğe komuta etti. Askeri başarıları hızlı terfi etmesini sağladı, 30 yaşında generalliğe yükseldi. Kabil'deki komünist rejimin yıkılmasının ardından Cümbüş-i Milli İslami Afganistan'ı (Afganistan Ulusal İslami Hareketi) kurarak ülkenin kuzeyinde denetimi ele aldı.