Gel vatandaş gel Denizli trüfü bunlar

Muğla Üniversitesi ve Orman Genel Müdürlüğü’yle ortaklaşa yürütülen ve şu an 1 milyon liralık bütçeye sahip ‘Trüf Ormanı’ projesi aslında tümüyle bireysel bir girişimin sonucu. Her şey 2005’te Doç. Dr. Aziz Türkoğlu Pamukkale Üniversitesi’nde öğretim elemanıyken başladı: “İdari personelimiz Niyazi Uluçoban hobi olarak mantarcılıkla uğraşıyordu. Bir gün odama geldi ve bana trüfleri gösterdi. Birkaç yıldır bir miktar toplayıp Avrupa’ya satıyormuş ama ben yalnızca birkaç adet gördüğüm için fazla itibar etmedim. Ancak sonra ‘Ne yapılabilir’ diye çalışmalar yaptık.”
İkili, ilk iş 2009’da kendi imkanlarıyla Avrupa’ya bir trüf keşfi seyahatine çıktı. Dünyanın en değerli mantarının yetiştiği İtalya’ya gittiler: “Para getiren bir iş olduğundan önce biliminsanları bize güvenmeyerek fazla bilgi vermedi. Randevuları zor aldık. Ama sonra inandılar. 15 gün boyunca bahçeleri ve laboratuvarların nasıl çalıştığını gördük.” Dönüşte, Denizli’deki trüfün genetik haritasını çıkarıp bunu tescil ettirdiler. Sonuç; Avrupa mantarlarıyla çok benzer Tuber aestivum. Bu kadar değil, üç trüf cinsi daha tescil ettirildi.

KÖPEKLE TRÜF AVI

İlk yetiştirme denemelerini Denizli’de yaptılar ama ellerindeki bilgiler yeterli değildi. Başarılı olamadılar. Fakat vazgeçmediler. Yine kendi imkanlarıyla, İspanya’dan 3 bin 500 Euro’ya, trüf mantarlarını bulabilecek özel bir köpek aldılar. Bu arada tüm Türkiye’nin trüf haritasını çıkaracakları bir proje ürettiler. TÜBİTAK projeye destek verdi. Sonuç şaşırtıcıydı; özellikle Karadeniz Bölgesi’ndeki fındık bahçelerinde kilosu 500 Euro’ya satılabilecek trüf çeşidi doğal olarak yetişiyordu! İkili bir adım daha attı ve Denizli’de doğal trüfün yetiştiği arazilerin sahibi Goldaş şirketinin desteğiyle trüf ormanı kurulması için bir fidan üretim projesi başlattılar. 120 hektarlık bir alana, 17 doğal trüf alanının yanına, yapay üç kışlık trüf alanı kuruldu. Bunun için 2 bin meşe fidanının köküne trüf mantarı aşılaması yapıldı. Çünkü trüf mantarı meşe ağacının köklerinde yetişiyor. Seralar kuruldu, Avrupa’dan uzmanlar geldi.

KIŞLIK TRÜF 1000 EURO OLACAK

Yaklaşık 3 bine yakın meşe fidanı üretildi ve Denizli’deki boş alanlara dikildi. Orman Genel Müdürlüğü de projeyi sahiplendi. Kent genelinde 20 trüf mantarı ormanı oluşturmak için çalışmalar başladı. İlk mahsül beş yıl sonra alınacak: “7 hektarlık alana yaklaşık 2 bin fidan diktik. Bir hektardan 50 kilo mantar toplayacağız. Ürettiğimiz kışlık trüfün bir kilosu bin Euro’ya satılacak” diyor Aziz Türkoğlu. Trüf üretimi son 100 yılda 20 kat düştüğü için fiyatlar da sürekli artıyor. Bu kadar değerli bir ürünün tarlası da elbette çok değerli. Fransa’da 2010’da bunun için bir kaza bile yaşandı; bir çiftçi, yanlışlıkla trüf tarlasına giren birini hırsız zannederek vurdu. Peki bizim trüf ormanımız istilacılardan nasıl korunacak diye soruyorum Türkoğluna: “120 hektarlık alanın etrafını çitlerle çevirdik. Aslında en büyük düşman trüfü dünyada en çok tüketen hayvan olan yaban domuzları. Yabancı insanların girmemesi için de orman bekçileri var.”

Operasyon Tom’a emanet

Trüf mantarı meşe, fındık, sedir ve çam gibi bitkilerle birlikte yaşıyor. Besinlerini bitkilerin kökünden alıyor. Karşılığında da bitkilerin daha hızlı gelişmesini sağlıyor. Mantarlar ipliksi yapılar olan sporlarla çoğalıyor. Bu ipliksi yapılar filizlenip mantarı meydana getiriyor. Projenin yürütücüsü Muğla Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü öğretim üyesi Türkoğlu, yapay trüf ormanı için bu süreci laboratuvarda nasıl yaptıklarını anlatıyor: “ Mantarın sporunu steril ortamda yeni çimlendirdiğimiz meşe fidanlarının köküne bulaştırdık. Altı ay bu fidanların serada gelişmesini sağladık. Ardından toprağa diktik.” Peki toprağın 15-20 santim altında gelişen mantarlar nasıl toplanacak? Yardıma eğitimli köpek Tom koşacak: “İspanya’dan getirdiğimiz eğitimli köpek aroma ve kokuya duyarlı. Sadece olgunlaşmış mantarlara ilgi gösteriyor. Biz de yalnızca bahçede gösterdiği yerdeki mantarları toplayacağız. Olgunlaşmamış olanı aldığınız zaman fiyatı düşüyor.”

Lüksün sembolü

* Çirkin görünümlerine aldanmayın; trüf mantarları gastronomik lüksün sembolü. Fransa’daki Perigord bölgesi, mantarların prensi ‘siyah trüf’lerin anavatanı. İtalya’daki Piemonte ve Alba’ysa tüm mantarların kralı ve en pahalısı ‘beyaz trüf’lerin cenneti.
* Ascomytes sınıfına ait trüf mantarlarının dünyada en çok tanınan çeşitleri Tuber magnatum, Tuber melanosporum ve Tuber aestivum. Tuber aestivum, Türkiye’de doğal olarak yetişiyor.
* Yıllık trüf ticareti önümüzdeki 20 yıl içinde dünya çapında 6 milyar doları geçecek.
* Fransa, İspanya, İtalya, ABD, Avustralya ve İsveç’te oluşturulan trüf bahçelerinden hektar başına en az 45-150 kilo arasında trüf toplanıyor. Bu trüflerin fiyatı, kalitesine göre 200- 3000 Euro arasında değişiyor.
* Trüf meraklıları, müzayedelerde tıpkı bir sanat eseri gibi rekor fiyatlara alım yapıyor. Örneğin 2007’nin kasım ayında Londra, Roma ve Moskova arasındaki kıran kırana çekişme sonucunda 1 kilo 300 gram trüf tam 330 bin dolara (587 bin 400 lira) satıldı. Sonunda Moskovalı milyarder hem trüfleri satın aldı hem de bu konudaki dünya rekorunu kırdı.