Gazhane hurdalık oldu

Donanımları sökülen ve geriye sadece gaz deposu kalan Zeytinburnu Gazhanesi eskimiş otobüslere ve hurda tenekelerle dolu.

Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk sanayi kuruluşlarından biri olan havagazı tesisleri, doğalgaz kullanımına geçilmesinden sonra kaderine terk edildi.

Kapatılan havagazı tesislerinin değerlendirilmesi için hiçbir çaba gösterilmeyince, İstanbul'un büyük bir bölümüne yıllarca havagazı ulaşmasını sağlayan Zeytinburnu Gazhanesi hurdalık oldu. Tarihi gazhane binasının önce donanımları söküldü. Geriye yangından çıkmışçasına bir bina ile gaz deposu kaldı. Onca yıl İstanbullulara hizmet veren gazhane unutulup gitti. Tarihi bina ve çevresi artık hurdalık haline geldi.

Oysa, şimdi eskimiş otobüsler ve hurda tenekelere evsahipliği yapan tarihi gazhane, mütevazı bir projeyle bile görkemli bir görünüm alabilecek nitelikte bir yapı. Mülkiyeliler Birliği'nin kültür sitesi ve sosyal tesis olarak yapımını sürdürdüğü Beylerbeyi Gazhanesi, bu tür bir çalışmanın güzel bir örneği.

Büyükşehir Belediyesi, İstanbullulara Zeytinburnu Gazhane binası ve çevresindeki alanın, tarihi dokuya uygun bir Kültür ve Sanat Merkezi'ne dönüştürüleceği sözü veriyor. Projeler Daire Başkanlığı, Zeytinburnu Gazhanesi ve çevresindeki alanın restore edilip yeniden canlandırılması projesi üzerinde çalışıyor. Söz konusu projenin, Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından onaylanması halinde, uygulamaya konulacağı belirtiliyor.

Kadıköy Hasanpaşa'daki Gazhane binasının, kültür ve sanat merkezine dönüştürülmesine ilişkin proje çalışması da sürdürülüyor. Dolmabahçe'deki Gazometre için de iddialı bir proje söz konusu. Eğer uygulanabilirse Dolmabahçe'deki Gazometre, ‘Uzay Tiyatrosu' olarak yeniden düzenlenecek.

Bu projeye göre, 1800'lü yıllarda Dolmabahçe Sarayı için havagazı depolamakta kullanılan dev tank, tavanındaki dev kubbede uzaydaki cisimlerin hareketleri ve uzay çalışmalarının izleneceği bir ‘Planetaryum'a (Uzay Tiyatrosu) dönüştürülecek.

Doğalgazın kurbanı

Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'un önemli sanayi kuruluşlarından olan havagazı tesisleri, 1800'lü yıllarda Kağıthane'de kuruldu. Kağıthane'deki fabrikada üretilen havagazı, borularla Dolmabahçe'ye taşınarak, dev yakıt tankına doldurulur, Dolmabahçe Sarayı'nın ısıtma ve aydınlatılmasında kullanılırdı. Sonraki yıllarda sokak fenerlerinde yakılarak, kent aydınlatılmasında da kullanılan havagazı, Zeytinburnu ve Kadıköy gazometrelerinin devreye girip, gerekli dağıtım şebekesinin oluşturulmasıyla evlerin mutfaklarında da kullanılmaya başlandı. 12 yıl öncesine kadar mutfaklardaki ocak ve fırınlarda yakıt olarak kullanılan havagazı, kent nüfusunun hızla artması üzerine yetersiz kaldı. Doğalgaz kullanımının yaygınlaşmasıyla da günlük yaşamdaki vazgeçilmez yerini, kentin açıkhava arşivine kaldırıldı.