GAP'ta "ikinci bahar" umudu
Güncelleme Tarihi:
A.A.
Oluşturulma Tarihi: Ocak 27, 2008 11:10
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın, 10 Ocak 2008'deki basın toplantısıyla duyurduğu 60 hükümet Eylem Planı kapsamında, GAP projelerine “süratle başlanıp, azami 5 yıl içinde bitirileceği” açıklaması, bölgede memnuniyetle karşılandı.
Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak olmak üzere 9 ilin dahil olduğu GAP kapsamındaki illerin oda başkanları, bölgeyi kalkındıracak “sulama” başta olmak üzere GAP yatırımlarının tamamlanmasıyla, “susuz arazi kalmayacağı, yaklaşık 3,5-4 milyona yakın insana istihdam imkanı doğacağı, tarıma dayalı sanayinin gelişeceği, bölgenin çok önemli bir yatırım merkezi haline geleceği, yeni istihdam alanları açılacağı ve dolayısıyla bölgeden göçün önleneceği ve çok büyük katma değer yaratacağı” görüşünde.
Bölgesinin kalkınması ve gelişimi için, Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Nazım Ekren'in de yakın zamanda tek tek ziyaret edip, yerinde tespitler yaptığı GAP illerindeki oda ve dernek yetkililerinin görüşleri şöyle:
“GAP'IN EN ÖNEMLİ BÖLÜMÜ, SULAMA YATIRIMLARININ BİTİRİLMESİ”
Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (TSO) Başkanı Mehmet Kaya:
“GAP'ın 5 yıl gibi kısa bir sürede yapılması, yıllar boyu ihmal edilen sulama kanallarının randımanlı kullanılması için önemli. Bölgeyi kalkındıracak GAP'ın en önemli bölümü, sulama yatırımlarının bitirilmesi. GAP, 1960'lı yıllarda projesi yapılmış olan ve enerji boyutunun yüzde 75'lik boyutunun gerçekleşmesine rağmen sulama yatırımlarının ancak yüzde 13'lik kısmı tamamlanan bir projedir. 5 yıl gibi bir sürede bitirilmesinin hedeflenmesi, çok geciken sulama yatırımlarını telafi edecektir. Bu anlamda hükümetin açıklamasını destekliyoruz. Bunun hayata geçirilmesi gerektiğine inanıyoruz.”
“2 MİLYON DEKAR ALAN SULANIR”
Diyarbakır Ziraat Odası Başkanı Bahri Erdem:
“Eylem planında GAP'ın bulunması, bizleri sevindirdi. GAP'ın tam anlamıyla hayata geçirilmesiyle, bölgede susuz arazi kalmayacak. Susuzluğun ortadan kaldırılmasıyla da kuraklık giderilecek. GAP kapsamındaki Silvan Barajı'nın bitirilmesi durumunda 2 milyon dekarın üzerinde alanın sulanması sağlanacak. Diyarbakır'da 5,5 milyon dekar alan var. Bunun ancak yüzde 12'si sulanabiliniyor. Bu nedenle bizim için Silvan Barajı'nın yapılması çok önemli. Baraj yapımının hayata geçirilmesiyle tarıma dayalı sanayi de gelişir. GAP'ın bitirilmesiyle bölge çok önemli bir yatırım merkezi haline gelir. Yeni istihdam alanları açılır.”
“3,5 MİLYON İNSAN İSTİHDAM EDİLİR”
Şırnak Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Halil Balkan:
“GAP'ın Eylem planında yer almasını sevinçle karşılıyoruz, ancak eylem planının altı doldurulmalı GAP'ın bitirilmesi için yüklü bir bütçe ayrılması gerekiyor...GAP'ın bitirilmesi durumunda bölge ve ülkenin kaderi değişecek. Türkiye'nin buna ihtiyacı var. Ayrıca GAP illerinde bir takım sorunlar var. Bunların da çözüme kavuşturulmasını arzuluyoruz. GAP'ın bitirilmesi durumunda 3,5 milyon insanın istihdam edileceği tahmin ediliyor. Çok büyük bir katma değer yaratacak. Bölgede işsizlik sorununu normalleştirecek. Birçok açıdan GAP'ın bölgeye büyük bir katkısı olacak.”
“SİİRT, GAP'TAN YETERİNCE YARARLANAMIYOR”
Siirt Ticaret ve Sanayi Odası Başkan Vekili Özgür Çalapkulu:
“GAP, Türkiye'nin 50 yıllık bir rüyası. 50 yılı aşkın bir süredir GAP'ın, özellikle Ilısu Barajının tamamlanması bekleniyor. GAP'ın kısa sürede tamamlanacak olması heyecan verici olduğunu, ancak Siirt GAP'tan yeterince yararlanamadı. İlde GAP konusunda kapsamlı bir çalışmanın yapılmadı. GAP'ın tamamlanmasıyla tarımsal sulama önem kazanacak, ülke ve bölgenin çehresi değişecek, GAP'ın nimetlerinden bütün bölge illeri eşit şekilde faydalanmalı.”
Siirt Ziraat Odası Başkanı Gündüz Tanık:
“GAP konusunda ilgili kurumların Harran Ovasında karşılaşılan sorunu yaşamamak için, hazırlıklara başlaması gerekir. Sulama, balıkçılık ve benzeri konularda bölge halkının bilinçlendirilmesi ve eğitimine yönelik çalışmalara şimdiden başlanması gerekir.”
“ÜRÜN ÇEŞİDİ ARTAR”
Mardin Ziraat Odası Başkanı Malik Özkan:
“GAP sayesinde ürün çeşidi ve iş olanakları artacak. Ayrıca GAP'ın bitirilmesi durumunda bölgeden göç engellenir. Köylerimizde çiftçilerimiz kalmamıştır. Sulama için kuyular kazılıyor. Ancak bu da elektrik maliyetini artırıyor. Çiftçi için tek çare GAP'tır. Aslında daha önceden bitmesi gerekiyordu.”
Batman Ticaret ve Sanayi Odası Genel Sekreteri Rıfat Taşan:
“Bir süre önce bölgeyi ziyaretinde Başbakan Yardımcısı Ekren'e, sivil toplum kuruluşları hazırladıkları raporları sunmuştu. Bölgeye dönük birtakım iyileştirmeler yapılacağına inanıyoruz. GAP'ın bitirilmesi sayesinde işsizlik azalacak, bölgeye çok faydası olacak. Sulama kanallarının bitirilmesi durumunda tarım gelişecek. Yeni istihdam alanları açılacaktır.”
“GAP'IN BİTİRİLEMEMESİ, ÜLKE İÇİN DE ÖNEMLİ BİR KAYIP”
Gaziantep Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Aslan:
“GAP projesinin bitirilememesi nedeniyle, yalnızca Güneydoğu Anadolu Bölgesi değil Türkiye de önemli kayıp yaşadı. Başbakan Erdoğan'ın 60. Hükümet Eylem Planını açıklarken GAP projesine ilişkin ifadelerini olumlu buluyor ve destekliyoruz. Niyet olarak elbette iyi ama benzer ifadeler geçmişteki hükümetlerin programlarında da yer aldı, ancak GAP Projesi sulama kanalları ve enerjiden öte bir anlam kazanmadı. GAP Projesinin, tamamlanması halinde Güneydoğu Anadolu Bölgesinin ekonomik, sosyal ve Kültürel gelişmesine önemli katkı yapacağı, herkes tarafından bilinen bir gerçek. Yalnızca söylemde bulunmak yeterli olmuyor, devletin ilgili tüm kurum ve kuruluşları üzerlerine düşen çalışmaları yaparsa proje tamamlanabilir.”
“EN ÇOK BİZ İSTİYORUZ”
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Gaziantep Şube Başkanı Ahmet Faruk Demir:
“Çalışma alanı tarım olan ziraat mühendisleri olarak, bölgede tarımsal üretimde önemli gelişme sağlayacak GAP Projesinin bir bütün olarak ve bir an önce tamamlanmasını herkesten çok istiyoruz. Biliyoruz ki GAP Projesi Türkiye'nin tarımsal zenginliğine bir o kadar bir zenginlik daha katacak. Tarımda istihdam artacak, tarımsal üretimdeki artış bölgede tarıma dayalı sanayinin hızla gelişmesini sağlayacak.”
“FAYDA DEĞİL ZARAR GÖRDÜK”
Adıyaman Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) Başkanı Zafer Ersoy:
“GAP Projesi kapsamında bulunan iller, projeden fayda bir yana zarar gördü, mağdur oldu. Atatürk Barajının göl suları, Adıyamanlı çiftçilerin arazileri üzerinde yükseldi. Topraklarımız üzerinde oluşan gölden Şanlıurfa'daki araziler sulanıyor. Külfeti bize nimeti Şanlıurfa'ya oldu. Geldiğimiz noktada Başbakan'ın açıklamaları ile Başbakan Yardımcısı Nazım Ekren'in ciddi çalışmaları bizleri GAP konusunda yeniden umutlandırdı. Kalkınmada öncelikli il olmamız ve ilimizi iyi tanıtmamız nedeniyle hızla sanayileşiyoruz. GAP kapsamında yer alan sulama amaçlı projeler devreye sokulduğunda bu gelişmeyi tarım kesimindeki hızlı gelişmeyle bütünleştiririz, kalkınma ve zenginleşme yolunda Adıyaman'ı o zaman kimse tutamaz. GAP, 4 milyon insan için iş ve aş demek. GAP bölgemiz için terörün panzehiri demek. ATSO olarak bize bir görev düşüyorsa yapmaya da hazırız.”
“ÖZELLEŞTİRME GELİRLERİNİN BİR KISMI PROJEYE AKTARILSIN”
Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Şanlıurfa Şube Başkanı Abdullah Melik:
“Projenin amacına ulaşmasını ümit ediyoruz...Enerji yatırımları önemli oranda tamamlandı, ancak sulama yatırımlarının da aynı oranda gelişmesi gerekiyor. Bunun için sulama konusunda özel teşvikler geliştirilmesi lazım. Traktör, pamuk toplama makinesi ve sulama sistemlerinin yenilenmesi gibi konularda çiftçilere 15-20 yıllık krediler verilmeli... Projenin 4-5 yılda tamamlanabileceği konusunda iyimser değilim. Aslında GAP, kendini elektrik enerjisiyle amorti etti. Bu yatırımlar tarıma, sulamaya ayrılmış olsaydı GAP şu anda bitirilmiş olabilirdi. Ancak yine de geç kalınmış değil. Özelleştirmelerden elde edilen gelirlerin bir kısmının projeye aktarılması, yabancı kaynaklardan sağlanabilecek krediler, büyük holdinglerin vergilerinin düzenli toplanmasıyla projeye yeni kaynaklar oluşturulabilir.”
Şanlıurfa Genç İşadamları Derneği Başkanı Mehmet Öksüzoğlu:
“Hükümet çalışmalarının bölgedeki yansımaları iyi yönde. Bölgede üretilen ve üretilmesi planlanan tarımsal ürünler için sanayi kollarının geliştirilmesi gerekir. Bu çerçevede ikinci organize sanayi bölgesindeki alt yapı ve su sorunun çözülmesi, Akçakale Sınır Kapısının ise daha etkin kullanılması gerekir. Ayrıca bir tarım kenti olarak bilinen Şanlıurfa'nın, bundan sonra sanayi şehri olarak da anılmak istiyoruz.”
BAŞBAKAN NE DEMİŞTİ?
Başbakan Erdoğan, 60. Hükümet Eylem Planını 10 Ocak 2008'de düzenlediği basın toplantısıyla açıklarken, GAP bölgesindeki yatırımlara süratle başlayıp, tüm hedefleri 4-5 yılda tamamlayacak adımlar atacaklarını, bu konuda kararlı olduklarını söylemişti.
Başbakan, aynı basın toplantısında soruları yanıtlarken de, bölgede sosyal restorasyonun devam ettiğini, Ilısu Barajının yapımına başlandığını, sırada Silvan ve Cizre barajlarının olduğunu vurgularken, özetle şöyle demişti:
“Bunları başlatıp süratle bitirelim istiyoruz. Bir barajın yapılıp tamamıyla uygulamaya girmesi, bitirilmesi ortalama 5-6 yıldır. Bunları azami 5 yıl içinde bitirmeyi planlıyoruz.
Bununla kalmayacağız, GAP'taki en büyük sıkıntımız sulama. Bunda da gerek yağmurlama gerekse damlama sistemiyle bir sulamaya gideceğiz. Şu ana kadar, bulan istediği gibi toprağı suluyordu, tuzlanma oranı yükselmişti. Toprak yok olup gidiyordu ama biz bunu ileri teknolojiyle GAP'ta uyguladığımız zaman, verimlilik inşallah çok çok farklı bir konuma gelecektir. O zaman bu GAP bölgesinde yaşayan vatandaşlarımız da bu işten zevk alacaktır ve terör noktasında da bu bölge, bu yatırımlarla çok çok daha olumlu bir istikamette gelişme kaydedecektir.”
GAP'IN HALEN YÜZDE 60'I TAMAMLANMIŞ DURUMDA
Bu arada yaklaşık 30 yıldır Türkiye'nin kaynaklarının önemli bölümünün yatırıldığı Güneydoğu Anadolu Projesinin, genelde yüzde 60'ı tamamlanmış durumda.
Türkiye'nin yatırım bütçesinin yüzde 7'sini tüketmekte olan GAP'ta en büyük gerçekleşme oranı, yüzde 85'lere ulaşan enerji sektörü.
Söz konusu sektörde bölgede bugüne kadar inşa edilen hidroelektrik santralları sayesinde üretilen toplam 274,3 milyar kilovatsaat elektrik ile Türkiye ekonomisine 16,5 milyar dolarlık katma değer sağlandı.
Projede tamamlanma oranları ulaştırma ve haberleşmede yüzde 45, turizmde yüzde 32 ve diğer sektörlerde yüzde 94 olurken, enerjiden sonra en büyük kaynak gerektiren yatırım alanlarından tarımda hedeflerin sadece yüzde 27'si tutturulabildi.
GAP kamu yatırımları finansman ihtiyacı 40 milyar YTL olarak hesaplanırken, bugüne kadar yüzde 60 gerçekleşmeyle, yaklaşık 24 milyar liralık kısmı realize edilmiş oldu.
Türkiye'nin ve bölgenin en büyük yatırımcı kuruluşlarından olan Devlet Su İşlerinin (DSİ) yatırımlarındaki en büyük pay da bölgeye ait.
GAP bölgesine öngörülen 1,5 milyar YTL'lik içme suyu yatırımının 1,2 milyar YTL'lik büyük bir kısmı tamamlanmış durumda.
Enerji için öngörülen 16 milyar YTL'lik yatırımının da 13 milyar YTL gibi yine büyük kısmı realize edildi.
Ancak bölgede sulama ve tarla içi geliştirme hizmetleri için harcanması gereken 27 milyar YTL'lik sulama ve tarla içi geliştirme yatırımlarının 15,5 milyar YTL'lik bölümü bölümü gerçekleştirilebildi.
GAP illerinde toplam sulanabilir arazinin 1,8 milyon hektar, işletmeye açılan kısmın da yüzde 15'i kadar, yani 265 bin hektar olduğu düşünüldüğünde, gelinen düzeyin yetersizliği dikkat çekiyor.
ÖZEL SEKTÖR VE KAYNAK ARAYIŞI
Mevcut bütçe imkanlarıyla geriye kalan 11,5 milyar YTL'lik tarımsal yatırımların tamamlanmasının 20 yıldan daha uzun sürebileceği belirtilirken, özellikle bölge halkının gelir düzeyinin 5 kat artıracak ve 3,8 milyon kişiye iş imkanı sağlayacak sulu tarıma geçiş için acil kaynak arayışları sürüyor.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın GAP'taki projelerin 5 yılda bitirilmesi talimatı çerçevesinde, özellikle sulama yatırımlarının yap-işlet-devret yöntemiyle özel sektör eliyle yaptırılması düşünülüyor.
Söz konusu yöntemle Konya Ovası ve Çukurova bölgelerindeki kaynak bekleyen çok sayıdaki projenin de hızla hayata geçmesi bekleniyor.
İLK EMRİ ATATÜRK VERMİŞTİ
GAP bölgesinde çalışmalar ilk olarak, 1936 yılında Atatürk'ün Fırat havzasının değerlendirilerek ekonomiye kazandırılması talimatıyla başladı.
Boşa akıp giden su servetinden elektrik enerjisi elde edilmesi için Atatürk'ün emri ile 1936 yılında Elektrik İşleri Etüd İdaresi kuruldu. İdare, Keban Projesi ile yoğun etütlere başladı ve Fırat Nehri'nin her açıdan tetkiki ve sonuçlarının tespiti için rasat istasyonları kurdu.
Aşağı Fırat ve Dicle havzalarındaki geniş ovalardan oluşan Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illeri yer alıyor.
Güneyde Suriye, güneydoğuda ise Irak'la sınırı bulunan bölgenin yüzölçümü 75 bin 358 kilometre kare (Hollanda, Belçika ve Lüksemburg'un toplamından fazla). Bölge yüzölçümü ve nüfus olarak Türkiye'nin yaklaşık yüzde 10'unu oluştururken, Türkiye'de sulanabilir 8,5 milyon hektar arazinin yüzde 20'si, GAP Bölgesi'nde yer alıyor.
Bölgede verilen önemli teşviklere rağmen, yaşanan terör olayları nedeniyle bölgeye yeterli yatırım çekilemiyor. Daha güvenli görülen Gaziantep ve Şanlıurfa illerinde son yıllarda büyük ekonomik atılımlar yaşanmış durumda.
Bölgede yürütülen çalışmaların ve verilen teşviklerin yardımıyla 2002 yılında 10 kişiden fazla kişi çalıştıran işletme sayısı bin 112 iken bin 834'e, istihdam sayısı da 39 bin 102'den 80 bin 776'ya ulaştı.
Bölgenin ihracatı da, buna paralel 2002'de 683 milyon 811 bin dolar iken 2 milyar 413,3 milyon dolara yükseldi. Ancak bu rakam içinde aslan payı 1 milyar 860,9 milyon dolarla Gaziantep'e ait.
Halen bölgede GAP kapsamında 40 farklı kamu kurum ve kuruluşu tarafından 300'e yakın yatırım projesi yürütülüyor.
Bölgesinin kalkınması ve gelişimi için, Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Nazım Ekren'in de yakın zamanda tek tek ziyaret edip, yerinde tespitler yaptığı GAP illerindeki oda ve dernek yetkililerinin görüşleri şöyle:
“GAP'IN EN ÖNEMLİ BÖLÜMÜ, SULAMA YATIRIMLARININ BİTİRİLMESİ”
Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (TSO) Başkanı Mehmet Kaya:
“GAP'ın 5 yıl gibi kısa bir sürede yapılması, yıllar boyu ihmal edilen sulama kanallarının randımanlı kullanılması için önemli. Bölgeyi kalkındıracak GAP'ın en önemli bölümü, sulama yatırımlarının bitirilmesi. GAP, 1960'lı yıllarda projesi yapılmış olan ve enerji boyutunun yüzde 75'lik boyutunun gerçekleşmesine rağmen sulama yatırımlarının ancak yüzde 13'lik kısmı tamamlanan bir projedir. 5 yıl gibi bir sürede bitirilmesinin hedeflenmesi, çok geciken sulama yatırımlarını telafi edecektir. Bu anlamda hükümetin açıklamasını destekliyoruz. Bunun hayata geçirilmesi gerektiğine inanıyoruz.”
“2 MİLYON DEKAR ALAN SULANIR”
Diyarbakır Ziraat Odası Başkanı Bahri Erdem:
“Eylem planında GAP'ın bulunması, bizleri sevindirdi. GAP'ın tam anlamıyla hayata geçirilmesiyle, bölgede susuz arazi kalmayacak. Susuzluğun ortadan kaldırılmasıyla da kuraklık giderilecek. GAP kapsamındaki Silvan Barajı'nın bitirilmesi durumunda 2 milyon dekarın üzerinde alanın sulanması sağlanacak. Diyarbakır'da 5,5 milyon dekar alan var. Bunun ancak yüzde 12'si sulanabiliniyor. Bu nedenle bizim için Silvan Barajı'nın yapılması çok önemli. Baraj yapımının hayata geçirilmesiyle tarıma dayalı sanayi de gelişir. GAP'ın bitirilmesiyle bölge çok önemli bir yatırım merkezi haline gelir. Yeni istihdam alanları açılır.”
“3,5 MİLYON İNSAN İSTİHDAM EDİLİR”
Şırnak Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Halil Balkan:
“GAP'ın Eylem planında yer almasını sevinçle karşılıyoruz, ancak eylem planının altı doldurulmalı GAP'ın bitirilmesi için yüklü bir bütçe ayrılması gerekiyor...GAP'ın bitirilmesi durumunda bölge ve ülkenin kaderi değişecek. Türkiye'nin buna ihtiyacı var. Ayrıca GAP illerinde bir takım sorunlar var. Bunların da çözüme kavuşturulmasını arzuluyoruz. GAP'ın bitirilmesi durumunda 3,5 milyon insanın istihdam edileceği tahmin ediliyor. Çok büyük bir katma değer yaratacak. Bölgede işsizlik sorununu normalleştirecek. Birçok açıdan GAP'ın bölgeye büyük bir katkısı olacak.”
“SİİRT, GAP'TAN YETERİNCE YARARLANAMIYOR”
Siirt Ticaret ve Sanayi Odası Başkan Vekili Özgür Çalapkulu:
“GAP, Türkiye'nin 50 yıllık bir rüyası. 50 yılı aşkın bir süredir GAP'ın, özellikle Ilısu Barajının tamamlanması bekleniyor. GAP'ın kısa sürede tamamlanacak olması heyecan verici olduğunu, ancak Siirt GAP'tan yeterince yararlanamadı. İlde GAP konusunda kapsamlı bir çalışmanın yapılmadı. GAP'ın tamamlanmasıyla tarımsal sulama önem kazanacak, ülke ve bölgenin çehresi değişecek, GAP'ın nimetlerinden bütün bölge illeri eşit şekilde faydalanmalı.”
Siirt Ziraat Odası Başkanı Gündüz Tanık:
“GAP konusunda ilgili kurumların Harran Ovasında karşılaşılan sorunu yaşamamak için, hazırlıklara başlaması gerekir. Sulama, balıkçılık ve benzeri konularda bölge halkının bilinçlendirilmesi ve eğitimine yönelik çalışmalara şimdiden başlanması gerekir.”
“ÜRÜN ÇEŞİDİ ARTAR”
Mardin Ziraat Odası Başkanı Malik Özkan:
“GAP sayesinde ürün çeşidi ve iş olanakları artacak. Ayrıca GAP'ın bitirilmesi durumunda bölgeden göç engellenir. Köylerimizde çiftçilerimiz kalmamıştır. Sulama için kuyular kazılıyor. Ancak bu da elektrik maliyetini artırıyor. Çiftçi için tek çare GAP'tır. Aslında daha önceden bitmesi gerekiyordu.”
Batman Ticaret ve Sanayi Odası Genel Sekreteri Rıfat Taşan:
“Bir süre önce bölgeyi ziyaretinde Başbakan Yardımcısı Ekren'e, sivil toplum kuruluşları hazırladıkları raporları sunmuştu. Bölgeye dönük birtakım iyileştirmeler yapılacağına inanıyoruz. GAP'ın bitirilmesi sayesinde işsizlik azalacak, bölgeye çok faydası olacak. Sulama kanallarının bitirilmesi durumunda tarım gelişecek. Yeni istihdam alanları açılacaktır.”
“GAP'IN BİTİRİLEMEMESİ, ÜLKE İÇİN DE ÖNEMLİ BİR KAYIP”
Gaziantep Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Aslan:
“GAP projesinin bitirilememesi nedeniyle, yalnızca Güneydoğu Anadolu Bölgesi değil Türkiye de önemli kayıp yaşadı. Başbakan Erdoğan'ın 60. Hükümet Eylem Planını açıklarken GAP projesine ilişkin ifadelerini olumlu buluyor ve destekliyoruz. Niyet olarak elbette iyi ama benzer ifadeler geçmişteki hükümetlerin programlarında da yer aldı, ancak GAP Projesi sulama kanalları ve enerjiden öte bir anlam kazanmadı. GAP Projesinin, tamamlanması halinde Güneydoğu Anadolu Bölgesinin ekonomik, sosyal ve Kültürel gelişmesine önemli katkı yapacağı, herkes tarafından bilinen bir gerçek. Yalnızca söylemde bulunmak yeterli olmuyor, devletin ilgili tüm kurum ve kuruluşları üzerlerine düşen çalışmaları yaparsa proje tamamlanabilir.”
“EN ÇOK BİZ İSTİYORUZ”
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Gaziantep Şube Başkanı Ahmet Faruk Demir:
“Çalışma alanı tarım olan ziraat mühendisleri olarak, bölgede tarımsal üretimde önemli gelişme sağlayacak GAP Projesinin bir bütün olarak ve bir an önce tamamlanmasını herkesten çok istiyoruz. Biliyoruz ki GAP Projesi Türkiye'nin tarımsal zenginliğine bir o kadar bir zenginlik daha katacak. Tarımda istihdam artacak, tarımsal üretimdeki artış bölgede tarıma dayalı sanayinin hızla gelişmesini sağlayacak.”
“FAYDA DEĞİL ZARAR GÖRDÜK”
Adıyaman Ticaret ve Sanayi Odası (ATSO) Başkanı Zafer Ersoy:
“GAP Projesi kapsamında bulunan iller, projeden fayda bir yana zarar gördü, mağdur oldu. Atatürk Barajının göl suları, Adıyamanlı çiftçilerin arazileri üzerinde yükseldi. Topraklarımız üzerinde oluşan gölden Şanlıurfa'daki araziler sulanıyor. Külfeti bize nimeti Şanlıurfa'ya oldu. Geldiğimiz noktada Başbakan'ın açıklamaları ile Başbakan Yardımcısı Nazım Ekren'in ciddi çalışmaları bizleri GAP konusunda yeniden umutlandırdı. Kalkınmada öncelikli il olmamız ve ilimizi iyi tanıtmamız nedeniyle hızla sanayileşiyoruz. GAP kapsamında yer alan sulama amaçlı projeler devreye sokulduğunda bu gelişmeyi tarım kesimindeki hızlı gelişmeyle bütünleştiririz, kalkınma ve zenginleşme yolunda Adıyaman'ı o zaman kimse tutamaz. GAP, 4 milyon insan için iş ve aş demek. GAP bölgemiz için terörün panzehiri demek. ATSO olarak bize bir görev düşüyorsa yapmaya da hazırız.”
“ÖZELLEŞTİRME GELİRLERİNİN BİR KISMI PROJEYE AKTARILSIN”
Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Şanlıurfa Şube Başkanı Abdullah Melik:
“Projenin amacına ulaşmasını ümit ediyoruz...Enerji yatırımları önemli oranda tamamlandı, ancak sulama yatırımlarının da aynı oranda gelişmesi gerekiyor. Bunun için sulama konusunda özel teşvikler geliştirilmesi lazım. Traktör, pamuk toplama makinesi ve sulama sistemlerinin yenilenmesi gibi konularda çiftçilere 15-20 yıllık krediler verilmeli... Projenin 4-5 yılda tamamlanabileceği konusunda iyimser değilim. Aslında GAP, kendini elektrik enerjisiyle amorti etti. Bu yatırımlar tarıma, sulamaya ayrılmış olsaydı GAP şu anda bitirilmiş olabilirdi. Ancak yine de geç kalınmış değil. Özelleştirmelerden elde edilen gelirlerin bir kısmının projeye aktarılması, yabancı kaynaklardan sağlanabilecek krediler, büyük holdinglerin vergilerinin düzenli toplanmasıyla projeye yeni kaynaklar oluşturulabilir.”
Şanlıurfa Genç İşadamları Derneği Başkanı Mehmet Öksüzoğlu:
“Hükümet çalışmalarının bölgedeki yansımaları iyi yönde. Bölgede üretilen ve üretilmesi planlanan tarımsal ürünler için sanayi kollarının geliştirilmesi gerekir. Bu çerçevede ikinci organize sanayi bölgesindeki alt yapı ve su sorunun çözülmesi, Akçakale Sınır Kapısının ise daha etkin kullanılması gerekir. Ayrıca bir tarım kenti olarak bilinen Şanlıurfa'nın, bundan sonra sanayi şehri olarak da anılmak istiyoruz.”
BAŞBAKAN NE DEMİŞTİ?
Başbakan Erdoğan, 60. Hükümet Eylem Planını 10 Ocak 2008'de düzenlediği basın toplantısıyla açıklarken, GAP bölgesindeki yatırımlara süratle başlayıp, tüm hedefleri 4-5 yılda tamamlayacak adımlar atacaklarını, bu konuda kararlı olduklarını söylemişti.
Başbakan, aynı basın toplantısında soruları yanıtlarken de, bölgede sosyal restorasyonun devam ettiğini, Ilısu Barajının yapımına başlandığını, sırada Silvan ve Cizre barajlarının olduğunu vurgularken, özetle şöyle demişti:
“Bunları başlatıp süratle bitirelim istiyoruz. Bir barajın yapılıp tamamıyla uygulamaya girmesi, bitirilmesi ortalama 5-6 yıldır. Bunları azami 5 yıl içinde bitirmeyi planlıyoruz.
Bununla kalmayacağız, GAP'taki en büyük sıkıntımız sulama. Bunda da gerek yağmurlama gerekse damlama sistemiyle bir sulamaya gideceğiz. Şu ana kadar, bulan istediği gibi toprağı suluyordu, tuzlanma oranı yükselmişti. Toprak yok olup gidiyordu ama biz bunu ileri teknolojiyle GAP'ta uyguladığımız zaman, verimlilik inşallah çok çok farklı bir konuma gelecektir. O zaman bu GAP bölgesinde yaşayan vatandaşlarımız da bu işten zevk alacaktır ve terör noktasında da bu bölge, bu yatırımlarla çok çok daha olumlu bir istikamette gelişme kaydedecektir.”
GAP'IN HALEN YÜZDE 60'I TAMAMLANMIŞ DURUMDA
Bu arada yaklaşık 30 yıldır Türkiye'nin kaynaklarının önemli bölümünün yatırıldığı Güneydoğu Anadolu Projesinin, genelde yüzde 60'ı tamamlanmış durumda.
Türkiye'nin yatırım bütçesinin yüzde 7'sini tüketmekte olan GAP'ta en büyük gerçekleşme oranı, yüzde 85'lere ulaşan enerji sektörü.
Söz konusu sektörde bölgede bugüne kadar inşa edilen hidroelektrik santralları sayesinde üretilen toplam 274,3 milyar kilovatsaat elektrik ile Türkiye ekonomisine 16,5 milyar dolarlık katma değer sağlandı.
Projede tamamlanma oranları ulaştırma ve haberleşmede yüzde 45, turizmde yüzde 32 ve diğer sektörlerde yüzde 94 olurken, enerjiden sonra en büyük kaynak gerektiren yatırım alanlarından tarımda hedeflerin sadece yüzde 27'si tutturulabildi.
GAP kamu yatırımları finansman ihtiyacı 40 milyar YTL olarak hesaplanırken, bugüne kadar yüzde 60 gerçekleşmeyle, yaklaşık 24 milyar liralık kısmı realize edilmiş oldu.
Türkiye'nin ve bölgenin en büyük yatırımcı kuruluşlarından olan Devlet Su İşlerinin (DSİ) yatırımlarındaki en büyük pay da bölgeye ait.
GAP bölgesine öngörülen 1,5 milyar YTL'lik içme suyu yatırımının 1,2 milyar YTL'lik büyük bir kısmı tamamlanmış durumda.
Enerji için öngörülen 16 milyar YTL'lik yatırımının da 13 milyar YTL gibi yine büyük kısmı realize edildi.
Ancak bölgede sulama ve tarla içi geliştirme hizmetleri için harcanması gereken 27 milyar YTL'lik sulama ve tarla içi geliştirme yatırımlarının 15,5 milyar YTL'lik bölümü bölümü gerçekleştirilebildi.
GAP illerinde toplam sulanabilir arazinin 1,8 milyon hektar, işletmeye açılan kısmın da yüzde 15'i kadar, yani 265 bin hektar olduğu düşünüldüğünde, gelinen düzeyin yetersizliği dikkat çekiyor.
ÖZEL SEKTÖR VE KAYNAK ARAYIŞI
Mevcut bütçe imkanlarıyla geriye kalan 11,5 milyar YTL'lik tarımsal yatırımların tamamlanmasının 20 yıldan daha uzun sürebileceği belirtilirken, özellikle bölge halkının gelir düzeyinin 5 kat artıracak ve 3,8 milyon kişiye iş imkanı sağlayacak sulu tarıma geçiş için acil kaynak arayışları sürüyor.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın GAP'taki projelerin 5 yılda bitirilmesi talimatı çerçevesinde, özellikle sulama yatırımlarının yap-işlet-devret yöntemiyle özel sektör eliyle yaptırılması düşünülüyor.
Söz konusu yöntemle Konya Ovası ve Çukurova bölgelerindeki kaynak bekleyen çok sayıdaki projenin de hızla hayata geçmesi bekleniyor.
İLK EMRİ ATATÜRK VERMİŞTİ
GAP bölgesinde çalışmalar ilk olarak, 1936 yılında Atatürk'ün Fırat havzasının değerlendirilerek ekonomiye kazandırılması talimatıyla başladı.
Boşa akıp giden su servetinden elektrik enerjisi elde edilmesi için Atatürk'ün emri ile 1936 yılında Elektrik İşleri Etüd İdaresi kuruldu. İdare, Keban Projesi ile yoğun etütlere başladı ve Fırat Nehri'nin her açıdan tetkiki ve sonuçlarının tespiti için rasat istasyonları kurdu.
Aşağı Fırat ve Dicle havzalarındaki geniş ovalardan oluşan Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illeri yer alıyor.
Güneyde Suriye, güneydoğuda ise Irak'la sınırı bulunan bölgenin yüzölçümü 75 bin 358 kilometre kare (Hollanda, Belçika ve Lüksemburg'un toplamından fazla). Bölge yüzölçümü ve nüfus olarak Türkiye'nin yaklaşık yüzde 10'unu oluştururken, Türkiye'de sulanabilir 8,5 milyon hektar arazinin yüzde 20'si, GAP Bölgesi'nde yer alıyor.
Bölgede verilen önemli teşviklere rağmen, yaşanan terör olayları nedeniyle bölgeye yeterli yatırım çekilemiyor. Daha güvenli görülen Gaziantep ve Şanlıurfa illerinde son yıllarda büyük ekonomik atılımlar yaşanmış durumda.
Bölgede yürütülen çalışmaların ve verilen teşviklerin yardımıyla 2002 yılında 10 kişiden fazla kişi çalıştıran işletme sayısı bin 112 iken bin 834'e, istihdam sayısı da 39 bin 102'den 80 bin 776'ya ulaştı.
Bölgenin ihracatı da, buna paralel 2002'de 683 milyon 811 bin dolar iken 2 milyar 413,3 milyon dolara yükseldi. Ancak bu rakam içinde aslan payı 1 milyar 860,9 milyon dolarla Gaziantep'e ait.
Halen bölgede GAP kapsamında 40 farklı kamu kurum ve kuruluşu tarafından 300'e yakın yatırım projesi yürütülüyor.