GAP'ta 1.3 milyon kişiye iş

Başbakanlık GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanı Muammer Yaşar Özgül, bölgede sulama, enerji, turizm ve ulaştırma sektörlerinde yürütülen yatırımlar konusunda son duruma ilişkin sorularını yanıtladı.

GAP Master Planın belirlediği hedef ve büyüklüğe ulaşabilmek için yapılması öngörülen kamu yatırımlarının finansman ihtiyacının, 2006 yılı fiyatlarıyla toplam 37 milyar 239 milyon 198 bin YTL (37,2 Katrilyon TL) olduğuna işaret eden Özgül, söz konusu dönem içerisinde fiziki gerçekleşme bakımından ilk sırayı enerji yatırımlarının aldığını, bunu diğer sektörlerdeki yatırımlar, ulaştırma, haberleşme, turizm ile tarım sektörlerinin izlediğini belirtti.

“GAP'TA FİZİKİ GERÇEKLEŞME YÜZDE 59'A ULAŞTI”

1990 ile 2006 yılları arasında GAP Bölgesindeki yatırımlar için genel bütçeden yılda ortalama yüzde 7 oranında pay aktarıldığını ifade eden Özgül, “GAP'ta fiziki gerçekleşme yüzde 59'a ulaştı. 2007 yılı yatırım programında GAP kapsamındaki projelere, yaklaşık 1 milyon 200 bin YTL tahsis edildi” dedi.

ENERJİ YATIRIMLARI

Muammer Yaşar Özgül, Türkiye'de geçen yıl üretilen 44 milyar kilovat saatlik hidroelektrik enerjinin, yüzde 48,5'inin (21 milyar kWh) GAP Bölgesindeki barajlardan karşılandığını söyledi. GAP kapsamında 2006 yılı sonu itibariyle 8 hidroelektrik santralinin tamamlandığını belirten Özgül, santrallerin kurulu güçleri itibariyle değerlendirildiğinde, hidroelektrik enerji projelerinin yüzde 74'ünün gerçekleştirilmiş olduğu sonucuna varıldığını dile getirdi.

GAP'ın bir süredir Türkiye ekonomisi ve bölge halkının refahına doğrudan katkı sağladığına işaret eden Özgül, Karakaya, Atatürk, Batman, Kralkızı, Dicle, Birecik ve Karkamış hidroelektrik santrallarının işletmeye alınışından bu yana yaklaşık 274,3 milyar kilovatsaat elektrik enerjisi üretildiğini kaydetti.

Ülkenin enerji ihtiyacının önemli bir bölümünün bu barajlardan karşılandığını anlatan Özgül, şunları söyledi:
“Üretilen enerjinin parasal değeri 16,5 milyar dolar civarında. Türkiye'de geçen yıl üretilen 44 milyar kilovatsaatlik hidroelektrik enerjinin yüzde 48,5'i (21 milyar kWh), GAP Bölgesindeki barajlardan karşılanmış oldu. Geçen yıl Türkiye'nin 175,7 milyar kilovatsaatlik termik, hidrolik ve rüzgar enerjisi içinde GAP'ın payı yüzde 12,2 düzeyinde gerçekleşti. GAP kapsamındaki HES'lerin kümülatif elektrik üretimleri değerlendirildiğinde ilk sırayı Karakaya ve Atatürk barajları alıyor.”

SULAMA YATIRIMLARI

Özgül bu arada, GAP Bölgesinde yer alan Fırat ve Dicle havzalarında 260 bin 955 hektar alanın sulamaya açıldığını, 114 bin 67 hektar alanda ise halen sulama şebeke inşaatlarının devam ettiğini söyledi.GAP kapsamındaki 22 baraj ve 19 HES'in yapımı ile sulama projelerinin Devlet Su İşleri Genel müdürlüğü tarafından yürütüldüğünü ifade eden Özgül, “Bölgedeki sulama projeleri tamamlandığında, şimdiye kadar Türkiye'de devlet eliyle gerçekleştirilen sulama alanına eşit bir alan, sulamaya açılmış olacak” diye konuştu.

Özgül'ün verdiği bilgiye göre, fiziki gerçekleşme açısından sulama projelerinin yüzde 14'ü işletmede, yüzde 6'sı ise inşaat halinde. Aralarında Bozova Pompaj 1. kısım, Yaylak Ovası, Bozova merkez pompaj sulamaları ile Şanlıurfa-Harran ovaları sulama projelerinin de yer aldığı 27 projeyle, 260 bin 955 hektarlık arazinin sulaması gerçekleştirildi.
Şanlıurfa, Harran, Adıyaman, Gaziantep'in Nizip ilçesi ve Batman'da toplam 9 sulama projesinin inşaatının devam ederken, bu projelerin tamamlanmasıyla 114 bin 67 hektarlık arazi sulamaya açılacak.

Bölgede yaklaşık 271 bin 366 hektarlık, 11 sulama projesi inşaatının, “Hükümetler Arası İşbirliği” çerçevesinde yapılmasının planlandığını aktaran Özgül, buna göre Mardin-Ceylanpınar Sulaması I,II ve III. kısım inşaatı, Kralkızı Cazibe Sulaması II. kısım ve Kralkızı-Dicle PIV Pompaj Sulaması inşaatı için İsrail ile protokol imzalandığını anımsattı. Muammer Yaşar Özgül, Bozova Pompaj Sulaması II. Kısım, Kralkızı Cazibe Sulaması II. Kısım, Kralkızı Pompaj Sulaması I ve II. kısım inşaatları için Hollanda, Suruç Ovası Pompaj Sulaması için de AGİT Zirvesi sırasında ABD ile protokol imzalandığını kaydetti.

YAKLAŞIK YÜZDE 14,5'İ SULANABİLİYOR

Çok sektörlü kalkınma projesi olan GAP'ın beklenen hedeflere ulaşabilmesinde sulama yatırımlarının öncelikli konuma getirilmesi gerektiğine dikkati çeken Özgül, bölgedeki sulanabilir arazi miktarının 1,8 milyon hektar olduğunu, ancak şu an için yalnızca 260 bin 955 hektarlık bölümünün sulanabildiğini kaydetti.

Sulama yatırımlarının hızlandırılmasıyla, ekonomik ömrü çevre şartlarına göre 50 ile 70 yıl arasında değişen barajlardan etkin şekilde yararlanma imkanı doğacağına işaret eden Özgül, GAP kapsamında inşa edilen baraj rezervuarlarında 1 milyon hektar alanı sulayabilecek miktarda su mevcut olmasına rağmen, baraj inşaatları ile sulama kanallarının eşgüdüm içerisinde bitirilememesinden dolayı, ancak 260 bin 955 hektar alanın sulanabildiğini hatırlattı.

İSTİHDAM SORUNU

GAP Bölgesinde sulama yatırımlarının maliyetinin azaltılması konusunun 17. GAP Yüksek Kurulu'nda gündeme alındığını ve konuyla ilgili alternatif finans modelleri geliştirildiğini anımsatan Özgül, şöyle devam etti: “Yap-İşlet-Devret, Yap-İşlet veya Kamu Özel Ortaklığı modellerinin uygunluğuna karar verilmiştir. Alternatif finans modellerinin hızlı bir şekilde uygulamaya geçirilmesi, yalnızca kamu kaynaklarıyla sınırlı kalmayıp, gerek yereldeki paydaşların harekete geçirilmesi, gerekse özel sektör ve kamu işbirliği sağlanarak, bölgeye yatırımcı çekilmesi amacıyla GAP Platformu oluşturulmuştur.

Şu ana kadar iki toplantı yapan platformda sulama yatırımlarının hızlandırılması amacıyla alternatif finans modelleri çalışmasının önemine dikkat çekilmiştir. GAP kapsamında yer alan yaklaşık 1 milyon hektar tarım arazisinde sulama yapılmasına olanak sağlayacak sistemlerin inşa edilmemesi nedeniyle, 1 milyon 300 bin kişiye istihdam sağlanamadı. Dolayısıyla yaklaşık 1 milyar dolar katma değer de elde edilemedi.”

GİRİŞİMCİ ZİHNİYET

Muammer Yaşar Özgül, GAP yatırımlarının gerçekleşmeye başlamasıyla birlikte, bölge ölçeğinde başta tarım olmak üzere tüm ekonomik yapıda köklü değişimlerin yanı sıra bölgenin toplumsal yapısında gelişmeler yaşandığına işaret etti.

Bölge ekonomisine en önemli girdiyi sulu tarımın sağladığını anlatan Özgül, sulamaya açılan alanlarda ürün deseninin tahıl üretiminden pamuk ve diğer sanayi bitkilerinin üretimine doğru yöneldiğini söyledi. Özgül, sulu tarıma geçilmesiyle kırsal alanlarda tarımsal istihdam ve gelirde artış, artan gelire dayalı tarımsal mekanizasyon, artan gelirin yarattığı sermaye birikimi ve ortaya çıkan özellikle sanayi bitkileri fazlasının ivme kazandırdığı tarıma dayalı sanayide meydana gelen gelişmeler olduğunu aktardı.

Tüm bu gelişmelerin aslında çarpan etkiler yarattığını, bölgede pazarın gelişmesine, yeni bir iş atmosferinin oluşmasına ve toplumsal yapıda dönüşümlere yol açtığını belirten Özgül, bölgede eğitim altyapısında önemli gelişmeler kaydedildiğini, kadınlarının statüsünün yükseltilmesi çalışıldığını ve sağlık koşullarının iyileştirilmesine katkıda bulunulduğunu ifade etti.

Bölgede sulu tarım ve ticari tarımın gelişmesinin, kısmen sanayi ve hizmetler sektörünün gelişmeye başlaması, kentlerde kurulan sıkı ilişkiler, modernleşme, göç gibi olguların, yarı feodal ilişkilerin ve yapıların çözülme sürecini hızlandırdığını dile getiren Muammer Yaşar Özgül, “Bu çözülme hem bireysel gelişme sürecini hem de girişimci zihniyet sürecini başlatmıştır” şeklinde konuştu.